Tíminn - 11.09.1977, Page 29
Sunnudagur XI. september 1977
29
Nor&urendi Hraunsréttar.
mikið. Var féö aö deyja árið i
kring og þó sumir settu á allar
lambgimbrar hrökk þaB ekki til
aB viBhalda stofninum
HaustiB 1944 voru svo höfB f jár-
skipti norBan Gæsafjalla-
girBingar og milli Jökulsár á
Fjöllum og Skjálfandafljóts.
Var þá fátt fé á Hraunsrétt þaB
haust og eins haustiB 1945, þvi fátt
fé var á afrétt þaB sumar. En siB-
an hefur sauBfé stórfjölgaB i
ABaldælahreppi, þó aB sumir
bændur eigi enga kind eBa fáar.
Hins vegar fjölgar fé á Hrauns-
rétt litiB. ÞaB fer i vöxt aö bændur
hafi sauöfé sitt i heimahögum og
taki þaö á tún og grænfóBur fyrir
göngur. HaustiB 1975 var gagna-
skyld fjártala i Aöaldælahreppi
samkv. skýrslu fjallaskilastjóra
10.961 kind og er sú tala fengin
þannig, aö tekin er tala
ásetningasfjár haustiö áöur og
reiknaB eitt lamb á hverja á-
setningsá, en venjulega mun þaö
nokkru meira. Ekki er vitaö um
f jártölu i Hraunsrétt fyrr eöa siB-
ar, en sennilega hefur hún veriB
hæst fyrst eftir aö fráfærur lögö-
ust niöur.
Nú á Reykdælahreppur ekki
lengur fé á Hraunsrétt svo telj-
andi sé. Hefur hann leigt Aöal-
dælahreppi sinn hluta Þeista-
reykjalands i mörg ár gegn þvi aB
ABaldælahreppur sjái um hreins-
un landsins haust hvert.
Margt hefur breytzt i tiö Hrauns-
réttar i gangnamálum til bóta fyr
ir menn og skepnur. Á Þeista-
reykjum er nú hús meö „kojum”
og svefnplássi fyrir 20-30 menn og
hesthús fyrir sömu tölu. Þá eru
tvær stórar giröingar til geymslu
á gangnafé önnur á Þeistareykj-
um hin viö Kvihólafjöll. Og nú eru
haföir bilar til aö taka vankaö og
þreytt fé og flytja til byggöa.
Allt er þetta lofsvert og til bóta
fyrir menn og skepnur. Einnig er
flest fé, sem kemur fyrir I öörum
hreppum úr Aöaldælahreppi sótt
á bilum og flutt til Hraunsréttar.
Ég hefi veriö á fyrstu Hrauns-
rétt siöan ég man eftir mér, nema
haustiö 1944 og haustiö 1974.
1 haust sem leiö, fór ég á
Hraunsrétt. Hana bar þá upp á
sunnudag. VeBur var dásamlegt
eins og flesta daga sl. sumar. Féö
var meö fleira móti og var rekiB
tvisvar i réttina, en mannfjöldinn
og bilafjöldinn var slikur aö ég
hef aldrei séö þvilikt á Hrauns-
rétt. Þar voru fréttamenn úr Stór-
Reykjavík — ljósmyndarar go
kvikmyndatökumenn. Þar var
fólk úr flestum stéttum þjóBfé-
lagsins, þar voru smábörn I fangi
foreldra sinna og öldungar allt
upp i tiræöisaldur, — sem sé fólk
á öllum aldri.
Oft hefur Bakkus konungur
veriö dýrkaöur á Hraunsrétt, en
þaö var ekki meö meira móti i
haust sem leiö, en til eru ófagrar
sögur af þvi áöur fyrr, en þær
veröa ekki sagöar hér, enda
naumast réttinni að kenna.
Siöan um 1890 veit ég um þrjá
réttarstjóra á Hraunsrétt: Jó-
hannes Jónatansson Klambra-
seli, Indriöa Þorkelsson Ytra-
Fjalli og Kjartan Sigtryggsson i
Hrauni, sem nú hefur veriö þar
réttarstjóri i mörg ár. Kjartan
sagöi mér, aö s.l. haust heföi ver-
iö dregið i 37 dilka á Hraunsrétt,
eða þremur fleiri en þeir voru
upphaflega. Sauðfé fjölgar hér ört
og ræktun vex. Ég held að þessi
þróun haldi áfram, ef ekki koma
upp skæöar fjárpestir eöa önnur
óáran. Enginn bóndi byggir nú
minna en 300-500 kinda fjárhús og
þarf þá lika skilaréttir, þvi aö
vonandi veröa afréttarlöndin
hagnýtt og bætt i framtiðinni.
Hraunsrétt hefur verið stærsta
skilarétt i Suður-Þingeyjarsýslu,
fjárflesta og áreiðanlega fólks-
flesta rétt. Þeir sem vilja leggja
hana niöur sega m.a.: Viö eigum
að byggja nýja rétt, viö eigum að
byggja minni rétt, viö eigum aö
byggja rétt fyrir fé en ekki fólk.
Ég er þessum mönnum ekki al-
veg sammála. Það er máske hægt
aö komast af með minni almenn-
ing en nú er, en þó þarf að vera
hægt að koma að honum jafn-
mörgum dilkum og við Hrauns-
rétt eru nú.
Min ósk til fjárbænda I Aðal-
dælahreppi er þessi: Margt sauö-
fé, fallegtsauöfé I góðri skilarétt I
fögru umhverfi og margt fólk,
sem finnur sér unað og sálubót að
koma þangaö, eins og á gömlu
Hraunsrétt.
Aldraöur maöur, fyrrum bóndi,
gerði þessa visu á skilarétt i
fyrra:
„Lætur oft aö óskum sinum
aldraö fólk og hressir geö.
Ég hef svalaö augum minum
enn — og horft á blessaö
féö.”
Kristján Jóhannesson.
Sokka og Hosa meö lömb sin. Forustufé í Klaufaseli.
: >
Skrá yfir þá menn, sem áttu aö gera fjallskil til Hraunsréttar
haustiö 1882.
Nöfn og heimili Fjártala Gangnamenn
1. Yztihvammur —Þóröur 70 2
2. Hagi—Sigurgeir 50 1 1/2
3. Miöhvammur — Sigurgeir 38 1
4. Hraun —Jónas 50 1 1/2
5. Hraungerði —Guðni 38 1
6. Brekka—Tómas 36 1
7. Presthvammur — Siguröur 70 1 1/2
8. Klambrasel—Jónatan 111 3
9. Langavatn — Jón 80 3
10. Geitafell —Snorri 80 3
11. Kasthvammur — Sigtryggur 120 3
12. Hólar —Sigurður 200 4
13. Hamar —Kristján 80 3
14. Brettingsstaöir — Erlendur 70 2
15. Ljótsstaöir — Guðjón 100 3
16. Þverá—Jón 300 4
17. Halldórsstaðir — Guörún 250 4
18. Birtingsstaðir—Jóhannes 90 3
19. Grenjaöarst. sr. Benedikt 500 5
20. Kraumastaðir — Jón 40 1
21. Múli — sr. Benedikt 267 4
22. Grimshús — Jón 21 1
23. Tumsa — Jónatan 24 1
24. Fagraneskot — Eyjólfur 56 2
25. Fagranes — Jón 90 3
26. Halldórsstaöir —Jóhann 70 2
27. Partur —Jónas 60 2
28. öndólfsstaðir — Hallgrimur 55 2
29. Stórulaugar — Pétur 160 3
30. Litlulaugar — Kristján 70 2
31. Litlulaugar — Þórunn 46 1 1/2
32. Hjalli — Steingrimur 70 2
33. Hjalli —Guöni 24 1
34. Hallbjarnarst. — Helgi 175 3
35. Máskot —Guðni 60 2
36. Viðar — Sigurgeir 60 2
37. Laugasel — Kristján 56 1
38. Stafnsholt — Jón 80 2
39. Stafn —Tómas 86 3
40. Narfastaðir —Herdis 80 2
41. Narfast.sel —Sæmundur 20 1
42. Daöastaðir —Sigurður 35 1
43. Hólar — Sigmar 40, 1 1/2
44. Breiðamýri—Jakob 54 1 1/2
45. Kvigindisdalur — Haraldur 80 3
46. Skógarsel —Jakob 23 1
47. Ineialdsstaðir — Kristján 65 2
48. Fljótsbakki — Jónas 31 1
49. Fljótsbakki — Jósaíat 33 1
50. Lafsgerði — Magnús 55 2
51. Einarsstaðir — Metúsalem 200 3 1/2
52. Vallakot — Jakob 35 1
53. Glaumbær — Halldór 54 2
54. Hamar — Kristján 35 1
55. Helgastaðir —Jónas 40 2
56. Helgastaðir — Þorbergur 20 1 M*
57. Helgastaöir — Jóhannes 26 1
58. Höskuldsst. — Jón 31 1
59. Daðastaðir — Hallgrimur 6Q 2
60. Breiðumýri — Benedikt 80 3
61. Hólkot — Davið 30 1
62. Vað —Jón 60 2
63. Sýrnes —Guðni 34 1
64. Mýrlaugsstaðir—Jóhannes 24 1
65. Jódisarstaðir — Anna 33 1
66. Bergsstaðir —Margrét 29 1
67. Skriðuland — Jónatan 64 2
68. Rauðaskriða — Arni 220 4
69. Syðrafjall — Þorkell 160 3
70. Ytrafjall —Sigtryggur 90 - 2 1/2
71. Hólmavað — Kristján 33 1
72. Hafralækur — Friðlaugur 29 1
73. Hafralækur — Jón 19 1
74. Nes —Þorgrimur 75 2 1/2
75. Jarlsstáðir — Björn 18 1
BLOSSX
SKIPHOLTI 35 Jíerí,un Mí"
V'rkttnai £W flH
31. október
d Ijósastillingu aö vera lokið
Loggiltur ljosastillingatimi er þegar
hafinn. Látið okkur stilla ljósin strax.
Perur og kúplar á staðnum.