Tíminn - 11.09.1977, Qupperneq 34

34

Sunnudagur 11. september 1977
Hafa dönsk
yfirráð á
Grænlandi
staðið 200
árum
lengur en
áður
hefur
verið
álitið?
Elzta konunglega skjaldarmerki Grænlands, sem er i „The Lon-
don Roll” bdkfellsrollunni frá u.þ.b. 1470.
1 Lundúnum hafa nú fundist
tvær útgáfur af konunglegu
skjaldarmerki Grænlands. Op-
inber skjaldamerkjafræöingur
Englands hefur rakiö skjaldar-
merkin til þess tima er siBasta
norræna fólkiö á Grænlandi var
aB gleymast umheiminum og
verBa tortimingu aB bráB. Þessi
athyglisverBi fundur verBur
grundvöllur aB nýju mati á
fyrra sambandi milli NorBur-
landanna og Grænlands. HingaB
til hefur þaB veriB álitiB til
einskis aB leita konunglegra
fullveldisskjaldarmerkja Græn-
lands frá timum fyrir 1605, áriB
sem Kristján 4. seridi skip til
Grænlands til aB kanna yfirráB
sin yfir þvi.
Þetta er ekki i fyrsta skipti
sem danski skjaldarmerkja-
fræ&ingurinn Paul Warming
tekur eftir og vekur athygli á
skjaldarmerkinu me& isbimin-
um. SiBast i mai fann hann efst
á framhliB orgelsins i dómkirkj-
unni i Hróarskeldu, isbjörninn I
skjaldarmerki FriBriks 3. Á
framhliB orgelsins er ártaliB
1654 oghlýturþviþessiútgáfa af
hinu grænlenzka skjaldarmerki
aB vera 11 árum eldri, en þaB
skjaldarmerki sem hafBi til
þessa tima veriB taliB elzt. ÞaB
fannst á silfurdal, sem er
merktur ártalinu 1665.
MeB hinum nýja fundi hafa
bætzt 200 ár viB sögu hins græn-
lenzka skjaldarmerkis. Ef til
vill eru þessar útgáfur tengdar
uppiýsingum frá tlmum danska
sambandskóngsins Eiriks af
Pommern. Hann var siBasti
kóngurinn, sem var i sambandi
viB hiB norræna fólk á Græn-
landi.
Óvæntur fundur.
— Ég varB mjög hissa þegar
ég va r a B leita i g öm lum bókum
og bókfellsrollum og fann tvær
teikningar af hinu grænlenzka
skjaldarmerki. ViB vissum ekki
aB um þetta væru til svo gömul
dæmi, segir Paul Warming. —
MeB hliösjón af dagsetninga-
skrá, sem er skrifuB af yfir-
manni merkjasafnsins i Lund-
únum, Sir Anthony Wagner, hef
ég rannsakaB mikiB af merkja-
söfnum miöalda. Undrun min
varB mikil þegar ég fann bæBi I
„The London Roll” frá u.þ.b.
1470 og i „Sir William Le Neves
Book” frá 1480-1500 konunglegt
skjaldarmerki Grænlands.
„The London Roll” er bókfells-
rolla, sem er geymd i Brithis
Museum. 1 henni er hiB græn-
lenzka skjaldarmerki, isbjörn á
göngu og þrirhvitir fuglar, tveir
yfir birninum og einn undir hon-
um, á gráum grunni. Ekki er
hægt aö binda sig viö grunnlit-
inn, þvi hann gæti hafa fölnaö.
„Sir William Le Neves Book” er
geymd I hinu þekkta Society of
Antiquaries i London. í henni er
einnig hiö grænlenzka skjaldar-
merki, meB isbirninum á gangi
og þremur fuglum á grænum
grunni. Þar eru tveir fuglar
undir birninum, en einn yfir
honum. í báöum tilvikum eru
teikningarnar af fuglinum mjög
frumstæöar, en þaö er mögulegt
aöþær séu af Grænlandsfálkan-
um sem var i þá daga algeng
norræn gjöf til útlendra höfö-
ingja. (sbr. tslandsfálkinn.)
Innsk. þýB.
Grænlenzka skjaldar-
merkið var grænt
Þaö er eftirtektarvert aö i
annari útgáfunni er grunnlitur-
inn grænn. Sami litur er á
skjaldarmerkinu I Hróarskeldu,
og þaB er smelt. 1 dag er rfkis-
skjaldarmerkiö blátt, og is-
björninn situr uppréttur. Þaö er
þessi grunnlitur sem var fyrir-
skipaöur af Schumacher i fyrir-
skipun, sem er dagsett 14.
nóvember 1666, en þaö er setn-
ingardagur kóngalaganna. Meö
fulitingi þessara laga var rfkis-
fe Jíop&ép0^”#) l(c
=éfj

f e r><2»
\ / |||
fe ')So£ (pyenefor 3T
% % - /
V ^bh^n) / / \ / >

HiB konunglega skjaldarmerki
Græniands, sem er i bók Sir
WiIIiam Le Neves frá u.þ.b.
1480-1500. Yfir merkinu stendur
„Konungur Grænlands”, sem á
við hvern þann er hefur á þeim
timum yfirráö yfir landinu.
Teikningin vekur upp skemmti-
lega spurningu: HvaBa samleiö
á hiö portúgalska skjaldar-
merki með hinum tveimur?
skjaldarmerkiö einmitt endur-
skoöaö.
— ÞaB er min kenning aö i
kringum 1665 hafi þaö veriB
fastákveöiö, aö Isbjörninn ætti
aö vera á bláum grunni, svo aö
mögulegt er að álykta, aö
skjaldarmerki á grænum grunni
eru eldri — segir skjaldar-
merkjafræöingurinn.
Frá timum norrænnar
byggðar á Græniandi
Hin sögulega endursko&un á
sambandinu viö Græniand, sem
nú hlýtur aB koma I ljós, er ekki
eingöngu byggö á þessum
gömlu skjaldarmerkjum, held-
ur einnig á þvi sögulega sam-
hengi sem samband þetta er i.
1 ,,The London Roll” eru einn-
ig útgáfur af hinu danska og
norska skjaldarmerki konungs
og samsett enskt-danskt
skjaldarmerki — sem er mögu-
legt aö visi til konu danska sam-
bandskonungsins, Eiriks af
Pommern. Hún var dóttir enska
konungsins, Hinriks fjórBa.
Paul Warming telur þaö mögu-
legt aö skjaldarmerkin, sem eru
ibókfellsrollunni.séu frá tlmum
Eiriks af Pommern, ef þau eru
komin frá Danmörku. Gifting
hans og hinnar ensku prinsessu
varö til þess, aö nánara sam-
band varð á milli þjóöanna, og
einmitt frá þeim timum eru til
dæmi um aö þaö voru send sér-
staklega mörg skjaldarmerki
frá Danmörku til Englands. Ei-
rikur af Pommern haföi mjög
mikinn áhuga á skjaldar-
merkjafræBi. Þaö var hann,
sem setti á stofn fyrsta
skj alda rmerk ja safniö á
Noröurlöndum. Sem fósturson-
ur Margrétar fyrstu sem var
fyrsti leiötogi Kalmarsam-
bandsins, varB Eirikur af
Pommern fyrst konungur
Noregs 1389 og danskur og
sænskur konungur 1396. Hann
tók viö stjórn sambandsins eftir
dauöa Margrétar 1412.
Þegar Eirikur komst til kon-
ungs I Noregi haföi hiö þýzka
Hansakaupmannasamband
hafiö verzlun frá höfuöborg
landsins, Bergen — aB fráskil-
inni Grænlandsverzlun. Norö-
menn visuöu þvi staöfastlega
frá sér aö afraksturinn af hinni
þýzku einokunarverzlun rynni i
þýzka vasa. 1 kjölfar afsalsins
fylgdi aB áriö 1484 myrtu
Hansakaupmennimirsiöustu 40
Norömennina, sem kunnu aö
sigla skipum til Grænkands. Þá
var Eirikur konungur fallinn
frá.
Hinar nákvæmu lýsingar i
„Sir William Le Neves Book”
eru mjög athyglisverBar vegna
annarrar rannsóknar. 1 þeirri
bók er grænlenzka skjaldar-
merkiö á milli norsku og portú-
gölsku skjaldarmerkjanna. A
þeim timum var einmitt sam-
band á milli Hinriks sæfara
(Don Enriques) og dansk-
norska sambandskóngsins
Kristjáns fyrsta. Hinrik sæfari
fór fram á og fékk leyfi til aö
fara ileiöangur til Grænlands til
aöfinna þaöan sjóleiöina til Ind-
lands. Portúgalar þekktu leiö-
ina, en þeir voru heldur ekki i
vafa um hverjir höföu yfirráö á
Grænlandi.
Þýtt og endursagt úr
Berlingske Tidende GV