Tíminn - 13.08.1978, Síða 21
Sunnudagur 13. ágúst 1978
21
menn meö sér falska von um
sameiningu viö Rómarkirkjuna,
sem myndi bægja ógn Tyrkjans
frá. Doukas viröist einnig hafa
veriö bærilegur mannþekkjari,
þvi hann lýsir skemmtilega
Mehmed soldáni og helztu ráöa-
mönnum viö hirö hans.
Doukas var ekki bdsettur i
Miklagaröi, en hann byggir frá-
sögn si'na af falli borgarinnar á
frásögn sjónarvotta, einkum
munka, sem flýöu borgina eftir
sigur Tyrkja.
Nokkur sýnishorn af
sagnaritun Doukas —
En litum nú á sýnishorn af
sagnaritun Doukas. Tölurnar i
sviga aftan viö hverja grein visa
til kafla og blaösiöutals am-
erisku útgáfunnar, sem hér er
fjallaö um. 1 fyrstu greininni
segir frá þvi er afi sagnaritar-
ans, M. Doukas, settist aö i
skjóli Trykja eftir aö hafa
veöjaö á rangan hest i valda-
baráttunni i Miklagarði:
„Doukas leit nú á hinn nýja
dvalarstað sem föðurland
sitt. Hann virti útlenda sið-
leysingjann sem væri hann
k’rýndur af Guöi, og minntist
um leiö óhæfuverka Róm-
verja. Afi minn geröi sér
ljóst, aö senn myndu öll lönd,
allt frá Þrakiu til Dónár, falla
Tyrkjum i skaut og þeir yröu
allsráöandi. Þaö haföi fyrir
skömmu oröið raunin i
Frygiu og Litlu-Asiu, auk hér-
aðanna þar fyrir austan. Aö
svo skyldi faravar vilji Guös,
sem þannig refsaöi hinum
rómversku forfeörum vorum,
sem þá stjórnuðu, fyrir syndir
þeirra”. (V,66).
Þess skal getiö til skýringar,
að Doukas nefnir stjórnendur
Miklagarösrikis gjarnan Róm-
verja. Er þaö i samræmi viö
þann skilning Miklagarös-
manna að riki þeirra væri beint
framhald Rómaveldis.
Einna fróölegasti hluti rits
Doukas er frásögnin af falli
Miklagarðs. Veröa nú birtar
glefsur úr þeirri sögu:
„Þegar öllum undirbúningi
var lokiö samkvæmt áætlun
sendi Mehmed sendiboöa á
fund keisarans og skyldi hann
færa honum eftirfarandi
skilaboö: „Undirbúningi
áraáarinnar er lokiö. Nú er
runnin upp sú stund er allar
okkar áætlanir hafa miðast
viö. Viö skulum fela úrslitin
Guöi á vald.
Hvað segö þér? Óskiö þér aö
yfirgefa borgina og fara hvert á
land sem þér viljið ásamt
embættismönnum yðar? Þeir
mega taka eigur sinar meö sér
og hvorki þér né vér munum
vinna borgarbúum mein. Eöa
óskiö þér aö berjast og tapa
þannig bæöi lifi og eignum og
láta Tyrki taka borgarbúa til
fanga og dreifa þeim siöan um
allar jaröir?” Svar keisarans og
öldungaráðsins var: ,,Ef þú
óskar þess, eins og þinir forfeö-
ur hafa gert á undan þér, getur
þú, meövilja Guös, lifaö i friöi
viöoss. Þeir lituá foreldra mina
sem sina foreldra og virtu þá
sem slíka. Borgina töldu þeir
fööurland sitt. Á erfiöleikatim-
um komu þeir inn i borgina og
var bjargað. Enginn varö lang-
lifur, sem baröist gegn henni.
Eigöu löndin og virkin, sem
hafa verið tekin af oss ólöglega.
Heimtu svo mikla skatta á ári
hverju sem vér getum frekast
greitt. Og faröu siðan I friöi.
Geturðu veriö þess viss aö sigur
biöi þin? Hvorki ég, né nokkur
annar, sem dvelur i borginni,
hefur rétt til aö gefa hana öör-
um á vald. Vér viljum t>vt frek-
ar láta lifiö en bjarga oss með
uppgjöf”.
Þegar haröstjórinn fékk þetta
svar örvænti hann um aö vinna
borgina án blóösúthellinga.
Hann skipaöi þvi köllurum sin-
um aö tilkynna öllum hernum
hvaöa dag árásin á borgina yröi
gerö. Jafnframt sór hann þess
eiö, aö sjálfur óskaöi hann sér
einskis ávinnings utan húsa og
mannvirkja borgarinnar. Um
þá fjársjóöi og fanga, sem
kynnu aö veröa teknir, sagöi
hann: „Þeir skulu veröa ykk-
ar”. Og hermennirnir lustu upp
fagnaöarópi til samþykkis”.
(XXXIX, 220).
Og skömmu siöar:
„A sunnudegi hóf haröstjór-
inn árásina af fullum krafti. Allt
kvöldiö og alla nóttina sótti
hann látlaust. Þaö var á allra
heilagra messu, 27. dag mái-
mánaöar”. (XXXIX, 221).
Og enn siöar i sama kafla þeg-
ar Doukas hefur lýst þvi er
varnir Miklagarös tóku aö
bresta og Tyrkir streymdu inn I
borgina:
„Keisarinn stóö örvæntingar-
fullurmeösverösittogskjöld
oghrópaði: ,,Vill ekkieinhver
kristinn maöurhöggva af mér
höfuöið?” En hann var einn
og yfirgefinn. Þá kom þar að
Tyrki og særöi hann meö
sveröshöggi. Keisarinn hjó til
hans en I sama mund kom
annar tyrkneskur hermaöur
aftan að honum og hjó hann
banahögg. Keisarinn féll tíl
jaröar og tyrkirnir sneru hon-
um á grúfu eins og venjuleg-
um hermanni. Siöan fóru þeir
leiöar sinnar af þvi þeir vissu
ekki að hann var keisari”.
(XXXIX, 224).
Þannig lauk ævi siðasta róm-
verska keisarans. Mörg fleiri
dæmi mætti taka úr skemmti-
legri frásögn Doukas en þetta
veröur að nægja hér.
Ný visindaleg útgáfa.
Dr. Harry J. Magoulias,
prófessor viö Wayne State Uni-
versity, hefur haft allan veg og
vanda af útgáfu ritsins. Hann
þýddi þaö á ensku og fór þar eft-
ir rúmenskri útgáfu, sem Vasile
Grecu gaf út i Búkarest áriö
1958. Þetta er i fyrsta skipti,
sem rit Doukas er gefið út á
ensku, og raunar hefur þaö
aðeins veriö prentaö fimm sinn-
um áöur. Fyrsta prentaöa út-
gáfan kom út I Paris áriö 1649 og
siöan var hún endurprentuð i
Feneyjum 1729. Ariö 1834 gaf
þýzki fræöimaðurinn Immanuel
Bekker ritíö út 1 Bonn og var sú
útgáfa hluti ritraðarinnar
Corpus scriptorum historiae
byzantine. I þeirri útgáfu var
bætt viö gamalli italskri þýö-
ingu, sem heldur áfram, þar
sem handriti Doukas sleppir og
segir frá falli Mitylenu. Þetta
hefur ruglaö marga fræöimenn
og orðið til þess, aö ýmsir vilja
halda þvi fram, aö siöasta blaö
upprunalega handritsins hafi
glatazt. Prófessor Magoulias
telur hins vegar liklegast, aö
höfundur i'tölsku þýöingarinnar
hafi byggt viöbót slna á öörum
heimildum. Fjóröa útgáfa rits-
ins var I Migne, Patrologia
Graeca. Fimmta, og fyrsta
fræðilega útgáfa ritsins var svo
rúmenska útgáfan, sem áöur
var getiö.
Prófessor Magoulias hefur
unniö sitt verk vel. Hann ritar
skemmtilegan inngang aö ritinu
og hefur samið skýringar viö
þaö. Auk þessa hefur hann prýtt
ritiö myndum, sem hann hefur
sjálfur tekiö af helztu sögustöö-
unum, sem Doukas fjallar um.
Magoulias er velþekktur fræði-
maöur á sviöi byzantiskrar
sögu. Arið 1970 gaf hann út rit
um hana, sem nefnist Byzantine
Christianity: Emperor, Church
and the West.
ONFIRÐINGAR!
Aö treysta sjálfum sér, vinna vel og standa saman, frjálsir menn
meö sama rétt. Það er
vegurinn til velmegunar
Kaupfélagið er bundið við héraðið — svo að aldrei verður skilið
þar á milli.
kaupfélag Önfirðinga
FLATEYRI °
VÖRUFLUTNINGAR:
REYKJAVÍK — HV AMMSTANGI
Afgreiðsla á Vöruflutningamiðstöðinni, Borg-
artúni 21
Það er alkunnugt i Vestur-Húnavatnssýslu, og
raunar viðar, að söluverð á aðfluttum vörum er
lægra hjá KVH en viðast annars staðar.
Kaupfélagið útvegar félagsmönnum sinum nauðsynjavörur eftir þvi, sem
ástæður leyfa á hverjum tima, og tekur framleiðsluvörur þeirra i umboðs-
sölu.