Tíminn - 01.10.1978, Page 21

Sunnudagur 1. október 1978
21
Bókmenntir:
Haildór Kristjánsson:
Ohætt mun að telja Guðlaug
Arason í röð efnilegri rithöfunda
islenzkra. Verðlaunasaga hans,
sú sem Mál og menning hefur nú
sent á markað sannar það.
Hann kann að segja sögu og
hann kann að lýsa fólki.
Fyrir framan þessa sögu eru
prentuð einkunnarorð, tekin úr
nýlegri blaðagrein. Þau eru
þessi:
,,Sá karlræðisheimur, sem við
byggjum, er sjúkur af samkyn-
hneigðu valdatafli og dýrkun
karlmannsins á sjálfum sér og
sinu kynferði með tilheyrandi
upphafningu og ummyndun
getnaðarlimsins i sverð og
spjót, byssustingi og bryndreka,
kirkjuturna og kjarnaodda,
kappakstursbila og concorde-
þotur, eldflaugar, mótorhjól,
verksmiðjureykháfa, skýja-
kljúfa og fleiri oddhvöss og hörð
fyrirbæri, sem risa i veröldinni
og vitna um kraft og getu karl-
manna”.
Það þarf ekki að eyða mörg-
um orðum að þessum fræðum.
Konan, sem ekki getur séð
bullustöng eða byssuhlaup,
kóstskapt eða kirkjuturn án
þess að taka það sem völsa-
dýrkun er illa haldin og grillur
hennar og órar jaðra við sjúk-
lega þráhyggju. Hvernig skyldi
hún vilja laga saumnál svo að
hún þjóni tilgangi sinum? Meira
að segja er hagkvæmt að hafa
nálaraugað aflangt þó að það
eigi að bera sivalan þráð. Hver
var völsadýrkun móður náttúru
er hún mótaði fjöðurstafi og
fuglsgogga, trjáboli, sel og lax?
Hverju reiddust goöin er jörðin
brann —?
Ekki verður séð að hve miklu
leyti Guðlaugur Arason vill gera
þessi einkunnarorðað sinum, en
þau eiga vel við Fanneyju, aðra
höfuðpersónu sögunnar.
Nafn sögunnar, Eldhús-
mellur, er eðlilegt. Það þótti
nýstárlegt þegar Strindberg bar
saman eiginkonu og skækju
fyrir tæpum hundrað árum og
komstað þeirri niðurstöðu að sá
væri munurinn mestur að konan
væri keypt ævilangt. Hér er
fjallað um það viðhorf.að tvær
flugur séu slegnar i einu höggi,
samið um ævilanga þjónustu i
hjónasæng og eldhúsi.
Anna Dóra er skipstjórafrú á
fimmtugsaldri. Maður hennar
er hrotti sem á það til að berja
hana,enda stundum drukkinn.
Hins vegar má hann ekki til
þess hugsa að hún vinni utan
heimilis. Hún er þvi mjög ein
heima þegar börnin eru flutt. Af
þessu öllu saman verður hún
taugaveikluð, þjáist af vanliðan
og svitaköstum, drekkur áfengi
og tekur valium.
Þá kemur Fanney og býr hjá
henni um skeið. Hún hefur m.a.
orðið fyrir þeirri reynslu að þrir
menn, sem hún naumast veit
hverjir voru, nauðguðu henni
þar sem hún var i slikri vimu af
áfengi og hassi að hún vissi
varla til sin, en af þessu varð
þungun en fóstrinu lét hún eyða
úti i Danmörku, þar sem hún
fékk ekki leyfi til þess að is-
lenzkum lögum. Þetta er mikil
reynsla og slæm og Fanney
hefur þá skoðun að eiginkona og
eldhúsmella sé eitt og hið sama.
Fleira fólk kemur við sögu og
er margt vel um lýsingar þess.
Sennilega er allt sem sagt er frá
i þessarí bók i samræmi við
veruleikann með drykkfelldri
þjóð, hversu algengt sem það
er.
Söguefnið er fyrst og fremst
sú breyting sem verður á önnu
Dóru eftir að Fanney kemur.
Hjá henni finnur hún það sem
hún hefur farið á mis við i
einkalifi sinu og hjónabandi og
nýtur þess.
Nú er rétt að muna það,að i
öllu samlifi og félagsskap leitar
maðurinn svölunar á dýpstu þrá
sinni, — að finna gildi sitt. Það
er kjarninn i öllum samböndum
ástar og vináttu — og það er
ekki kynferðislegt, heldur má
segja að það sé hafið yfir kyn-
ferðið. En hvernig finnst þetta
Gufilaugur Arason.
Eldhúsmellur.
Skáldsaga.
Mál og menning 1978.
manngildi? Hvernig fær maður-
inn sönnun fyrir gildi sinu? Meö
þvi að finna að hans sé þörf,
honum sé treyst, hann hafi hlut-
verki að gegna, sé ábyrgur fyrir
einhverju. Og það er einmitt
þetta sem verður önnu Dóru
styrkur.
Fyrst er það einlægni og trún-
aður Fanneyjar. A þeim grund-
velli þróast vináttan, þangað til
þær ganga i eina sæng og hjúfra
sig hvor að annarri. Það er ekk-
ert sem bendir til kynvillu i
sambandi þeirra, bara einlæg
vinátta. Sú vinátta nægir til þess
að Anna Dóra þarf ekki pillurn-
ar og henni vex öryggi og styrk-
ur til að bjóöa eiginmanninum
byrginn og raunar að mæta lif-
inu og bera ábyrgð þess.
Fanney fer til Reykjavikur og
hvetur önnu Dóru til að koma á
eftir sér og búa með sér syðra.
En þegar Anna Dóra ekur heim
i þorpið sitt frá þvi að flyt ja vin-
konu sina á flugvöllinn veit hún
að þetta er hennar þorp, hér á
hún heima, hér hefur hún hlut-
verki að gegna, hér eru persón-
ur sem þurfa hennar með.
Trúnaður er meiri heilsugjafi
en róandi pillur. Trúnaður er
vottur þess að manni sé treyst
og eftir þvi sækjumst við oft
miklu meir en við gerum okkur
grein fyrir. Að gefa sig öðrum á
vald er að sýna honum fyllsta
trúnað. t þvi felst það að hann sé
þess verður að hafa ráð. manns-J
hendi sér. Það er sönnun þess aö
manngildi hans er viðurkennt.
Ég hefði kosið að þessi ör-
lagariku sannindi sem saga
Guölaugs Arasonar fjallar um
og byggist á, hefðu stundum
komið aðeins skýrar i ljós og
með ótviræöari hætti. Raunar
geta þau ekki dulizt glöggum
lesanda en á það er að lita, að
þessi frumsannindi mannlegrar
tilveru hafa mjög verið sniö-
gengin i mörgum tizkuverkum
siðari ára. Ný sannindi og alveg
eins gömul og gleymd sannindi
þarf að segja glöggt.
Nýja kynslóðin
Guölaugur Arason
Ekkert er samtiö okkar nauð-
synlegra en að henni sé bent á
gæfuveginn, visaö til vegar svo
aö hún sætti sig viö liftð og njóti
þess.
Eg tel að þessi saga stuöli aö
þvi. Þvi er ástæða til að fagna
henni og vona að höfundur
hennar haldi áfram að segja
okkur sögur sem draga fram
lifsgildið.
n
Tn
m
vM/Jl
Wá
sýJ/') 1
mí
Nú eru komnar á markaðinn nýjar og endurbættar gerðir af ZETOR
dráttarvélum 47 og 70 ha. og nú allar útbúnar með vökvastýri.
i verði ZETOR dráttarvélanna fylgir mun
meira af fullkomnum aukaútbúnaði, en
með nokkurri annarri dráttarvél.
Og þær endurbætur sem nú hafa farið
fram á ZETOR dráttarvélunum felast
aðallega i eftirfarandi:
1. Nýtt og stærraTiljóðeinangrað hús með sléttu gólfi.
2. Vatnshituð miðstöð.
3. De Luxe fjaðrandi sæii.
4. Alternator og 2 rafgeymar.
5. Kraftmeiri startari.
6. Fullkomnari glrkassi og kúpling.
7. Framljós innbyggð i vatnskassahlif.
8. Vökvastýri nú einnig 1 47 ha vélinni.
Oft hafa verið góð kaup í ZETOR en aldrei eins og nú.
Gerð4911,47 ha. með fullkomnasta búnaði ca. kr. 1,875.000.-
Gerð6911,70 ha. með fullkomnasta búnaði ca. kr. 2,390.000.-
Siðasta sending á þessu ári — Næstu vélar hækka all verulega.
umboöiö:
ISTEKKf
Bændur gerið hlutlausan samanburð
og va/ið verður ZETOR
íslensk-tékkneska verslunarfélagió h.f.
Lágmúla 5, Simi 84525. Reykjavik
Ol'angreindar geröir fyrirliggjandi eöa vænt
anlegar á næstunni. Sýningarvélar á staðnum.
ÍTÍ.I
Éi
I
y
4é'
Ý
*|!
f
I
■SrK

T
yí

Þegar trúnaður vinnst