Fréttablaðið - 22.11.2006, Qupperneq 61

H A U S
MARKAÐURINN
mikil og jákvæð áhrif. Í ræðu
sinni tók hann dæmi um athafna-
manninn Ragnar í Smára, sem tók þá
ákvörðun að gefa út bók eftir Halldór
Laxness við upphaf ferils hans, þegar
enginn annar fékkst til þess. „Í dag efast
enginn um að samfélagslegur skilningur
Ragnars í Smára var happ fyrir Halldór
Laxness. En hitt er ekki þýðingarminna að
hann var gæfa fyrir íslensku þjóðina,“ sagði
Þorsteinn í ræðu sinni.
Það eru heldur ekki ný sannindi að mörg-
um þykir umræðan um að fyrirtæki skuli
bera samfélagslega ábyrgð hjóm eitt. Þau
eigi að einbeita sér að sínum rekstri og með
því skili þau mestu til samfélagsins og eig-
enda sinna. Milton Friedman, einn frægasti
hagfræðingur heims og mikill markaðs- og
frjálshyggjumaður, lést í síðustu viku 94 ára
gamall. Í september árið 1970 gaf hann út
ritgerðina Samfélagsleg skylda fyrirtækja
er að auka hagnað sinn og birtist hún í
tímariti dagblaðsins New York Times. Þar
færði hann rök fyrir því að stjórnendur
fyrirtækja hafi þeim skyldum að gegna gagn-
vart eigendum sínum að stjórna fyrirtækinu
í samræmi við þeirra óskir, sem yfirleitt
séu að þéna eins mikið og hægt er án þess
að brjóta reglur samfélagsins. Í ritgerðinni
segir hann kenninguna um samfélagslega
ábyrgð oft notaða sem yfirskin fyrir aðgerðir
sem í raun séu réttlættar af öðrum ástæð-
um. Oft freistist fólk til að nota hugtakið
um samfélagslega ábyrgð yfir aðgerðir sem
þessar, sem í raun séu ekki annað en ein
leið til að auka viðskiptavild og því að fullu
leyti eiginhagsmunir fyrirtækisins en ekki
samfélagsleg ábyrgð þess.
MÖRKIN OFT Á TÍÐUM ÓLJÓS
Margir telja hugmyndir Miltons Friedmans
um samfélagslega ábyrgð fyrirtækja
úreltar og þær eigi ekki við
í nútímasamfélagi. Hvort sem
maður er sammála honum eða
ekki er varla annað hægt en
að láta hvarfla að sér að auð-
vitað séu stjórnendur fyrst og
fremst að hugsa um hag fyrir-
tækis síns. Mörkin geta oft á
tíðum verið nokkuð óljós milli
auglýsinga og samfélagslegrar
ábyrgðar. Títtnefnt dæmi um
vel heppnað verkefni á þessu
sviði er Glitnishlaupið í sumar.
Það er jafnframt kannski eitt
besta dæmið um óljós skil af
þessu tagi. Bankinn hét á fjöl-
marga starfsmenn sína að taka
þátt í hlaupinu og á móti styrkti
bankinn gott málefni í þeirra
nafni. Það efast enginn um að
þetta framtak hafði mikil og
jákvæð samfélagsleg áhrif,
meðal annars með bættri heilsu
starfsmanna og annarra sem
tóku þátt í hlaupinu og stór-
um framlögum til líknarmála.
Á sama tíma var Reykjavík
þó undirlögð í auglýsingum og
umfjöllunum tengdum hlaup-
inu heilu vikurnar áður en það
hófst. Annað dæmi er það sem
kom fram í máli forstjóra Alcoa
á ráðstefnunni, að fyrirtækið
hafi ákveðið að veita tuttugu
milljónum í uppbyggingu á
Vatnajökulsþjóðgarði.
Hvort sem framlög íslenskra
fyrirtækja til samfélagslegra
málefna eru til þess gerð að
bæta ímynd þeirra eða vegna
þess að þau telji þau til
samfélagslegrar skyldu sinn-
ar skiptir kannski ekki mestu
máli. Sem betur fer sjá þau
hag sinn í því. Ef þau gerðu það
ekki er nokkuð öruggt að mun
fátæklegra yrði um að litast í
heimi menningar, lista, íþrótta
og ýmissa styrktarfélaga sem
reiða sig á dyggan stuðning
einkafyrirtækja.
11MIÐVIKUDAGUR 22. NÓVEMBER 2006
Ú T T E K T
Að félaginu Einstök börn, sem verður
tíu ára á næsta ári, standa 125 fjöl-
skyldur barna með sjaldgæfa, óþekkta,
langvarandi eða mjög alvarlega sjúk-
dóma. „Sérkenni og jafnframt vandamál
Einstakra barna er að við erum afskap-
lega flókinn og lítill hópur aðstandenda
barna sem þurfa oft á mjög mikilli
umönnun að halda. Oft á tíðum passa
börnin ekki inn í skilgreiningar, til
dæmis í heilbrigðisgeiranum eða
hvað varðar aðgengi að þjónustu.
Þess vegna lendum við oft í að
þurfa að berjast fyrir réttind-
um sem ættu að vera sjálf-
sögð,“ segir Sigríður Kristín
Hrafnkelsdóttir, fyrrverandi
stjórnarmaður félagsins.
Í gegnum starf sitt með
Einstökum börnum hefur
Sigríður séð af eigin raun
hversu miklu máli aðkoma
fyrirtækja getur skipt fyrir
félagsskap sem þennan. Það
var meðal annars ástæðan
fyrir því að hún vann könnun í
mastersnámi sínu við kennslu-
og lýðheilsudeild Háskólans í
Reykjavík, um viðhorf stjórn-
enda íslenskra fyrirtækja til sam-
félagslegrar ábyrgðar. Hún segir
margt hafa breyst frá þeim tíma sem
félagið var stofnað hvað varðar aðkomu
fyrirtækja að styrktarfélögum og mörg
þeirra hafi notið góðs af því. Hún segir
þó að Einstök börn þurfi enn frekari
stuðnings við, enda eigi félagið undir
högg að sækja þar sem fjölskyldurnar
eru tiltölulega fáar og börnin hafa mjög
ólíka sjúkdómsgreiningu. Það valdi því
að þrýstihópurinn sé ekki eins öflugur
og í mörgum öðrum tilfellum þar sem
fleiri skilja við hvað er verið að berjast.
Þessi hópur barna fer ört stækkandi
og því full ástæða til að skoða þarfir
fjölskyldna barnanna vel.
Sigríður hefur undanfarið ár meðal
annars verið í hópi fimm fjölskyldna
sem hafa verið að berjast fyrir því
að fá sambýli fyrir börnin sín sem
fjölskyldurnar, af ýmsum ástæðum,
geta ekki lengur haft heima fyrir. Sú
barátta hefur tekið langan tíma og sér
enn ekki fyrir endann á henni. „Það
er gríðarlega erfitt að þurfa að viður-
kenna fyrir sjálfum sér að maður geti
ekki lengur valdið því að hafa barnið
sitt heima. Að þurfa svo að berjast
fyrir því að barnið fái inni á sambýli
er ólýsanlega erfitt,“ segir Sigríður.
Hún segir erfitt að hreyfa við því
þunga afli sem stjórnvöld geta verið.
Hjá þeim gerist hlutirnir einfaldlega
of hægt en innan einkageirans hreyfist
hlutirnir oft hraðar fyrir þann kraft
sem oft býr innan hans. Hún vonast því
til að einkafyrirtæki muni frekar auka
við stuðning sinn og einnig að fleiri
fyrirtæki muni láta sig samfélagslega
ábyrgð varða. Hún nefnir Rjóðrið, sem
er hvíldar-, hjúkrunar- og endurhæf-
ingarheimili fyrir langveik börn, sem
dæmi um hversu öflugt form samvinna
hins opinbera og einkaaðila getur verið.
Þar var uppbygging og öll framkvæmd
algjörlega í höndum Velferðarsjóðs
barna, sem stofnaður var af Íslenskri
erfðagreiningu, en samningur gerður
við Landspítalann um reksturinn að því
loknu.
Vakning fyrirtækja
hefur skipt sköpum
Nýleg könnun, sem unnin var af
kennslu- og lýðheilsudeild Háskólans
í Reykjavík, gefur vísbendingu um
upplifun stjórnenda fyrirtækja á
mikilvægi samfélagslegrar ábyrgðar.
Rúm 65 prósent þeirra sem svör-
uðu töldu það skipta starfsmenn
fyrirtækisins mjög miklu eða frekar
miklu máli að fyrirtækið gæfi eitt-
hvað til samfélagsins.
Ýmislegt annað áhugavert kom
fram í könnuninni. Þar má nefna að
einungis 44 prósent svarenda sögðu
samfélagslega ábyrgð sérstaklega
skilgreinda í grunnstefnu fyrir-
tækisins. Langflest fyrirtæki, eða
80 prósent, byggja þá upphæð sem
varið er til góðgerðarmála árlega á
almennu mati stjórnenda eða eig-
enda á hverjum tíma. Það gæti bent
til þess að umfang samfélagslegrar
ábyrgðar fyrirtækja sveiflist oftar
en ekki með árferði í efnahagslífinu.
Könnunin var lögð fyrir 373
stjórnendur fyrirtækja en einungis
126 sáu sér fært að svara henni.
Svarhlutfallið var því ekki nema 34
prósent sem getur ekki talist mög
gott. Það gæti gefið vísbendingu
um áhugaleysi eða vanþekkingu
íslenskra stjórnenda á hugtakinu
samfélagslegri ábyrgð fyrirtækja.
Víða óskýr stefna
E R S A M F É L A G S L E G S T E F N A
S K I L G R E I N D Í G R U N N S T E F N U
F Y R I R T Æ K I S I N S ?
Já
44,44%
Nei
55,56%
T E L U R Þ Ú Þ A Ð S K I P T A M Á L I
F Y R I R S T A R F S M E N N A Ð F Y R I R -
T Æ K I Ð G E F I E I T T H V A Ð T I L
S A M F É L A G S I N S ?
Mjög miklu
máli
20,47%
Hvorki
né 25,20%
Frekar
miklu
máli 44,09%
Frekar
litlu
máli
7,09%
Mjög litlu máli 3,15%
?