Fréttablaðið - 22.02.2007, Qupperneq 31

Vísindamenn við Missouri-há-
skólann í Bandaríkjunum hafa
komist að því að einstaklingar
sem alast upp í fjölskyldum
þar sem alkóhólismi er vanda-
mál, eru óstöðugri einstakling-
ar á fullorðinsárum.
Það ætti ekki að koma neinum á
óvart að börn sem alast upp við
erfiðar aðstæður eiga erfiðara með
að fóta sig á fullorðinsárunum.
Hins vegar hefur vantað tölfræði-
leg gögn til að styðjast við en það
er nú að breytast. Vísindamenn við
Missouri-háskólann í Bandaríkjun-
um hafa fylgst með hópi barna frá
1987 sem ýmist hafa alist upp í fjöl-
skyldum þar sem alkóhólismi er
vandamál, eða þar sem alkóhólismi
kemur ekki við sögu.
Öll börnin hafa verið skoðuð
reglulega og þau metin á tveimur
skölum. Annars vegar skala sem
gefur til kynna viðkvæmni gagn-
vart til dæmis kvíða, sektartilfinn-
ingum, þunglyndi og tilfinninga-
sveiflum, og hins vegar skala sem
mælir árásarhneigð, hvatvísi og
ýmsa andfélagslega hegðun.
Í grunninn lækkuðu gildi beggja
hópa á báðum skölum eftir því sem
börn urðu eldri og sjálfsmyndin
styrktist. Mikill munur var þó á
hópunum tveimur þar sem gildin
lækkuðu mun minna hjá börnum
sem ólust upp í skugga alkóhól-
isma. Þau eru því óstöðugri og við-
kvæmari gagnvart ýmsum geð-
kvillum, og líklegri til að þróa með
sér andfélagslegt hegðunarmynst-
ur.
Orsakirnar kunna að vera marg-
ar. Brotin heimili, skortur á
umhyggju eða einfaldlega genet-
ískt munstur. Hvað sem því líður
fer alkóhólismi illa með alla sem
fyrir honum verða.
Niðurstöður tilraunarinnar
hingað til voru birtar í Psychology
of Addictive Behaviors.
Börn alkóhólista
Svefninn endurnærir bæði
líkama og sál en stundum vill
hann ekki koma. Jan Triebel,
yfirlæknir Heilsustofnunar
NLFÍ í Hveragerði, á ýmis ráð
í pokahorninu.
„Ég horfi á svefntruflanir út frá
læknisfræðilegu sjónarhorni.
Einnig má velta því fyrir sér af
hverju við sofum yfirhöfuð,“ segir
Jan og heldur áfram: „Svefn er
ekki bara hvíld hann er okkur lífs-
nauðsyn. Líkamlega hvíld fáum
við í djúpum hægbylgjusvefni og
andlegri endurnæringu náum við í
draumsvefni. Það gerist ýmislegt
að degi til sem við þurfum að
vinna úr í svefninum og ef við
missum draumasvefninn getum
við ekki lært því við endurskipu-
leggjum okkur á vissan hátt gegn-
um hann.“
Að sögn Jans kvarta 15-45 pró-
sent Íslendinga yfir svefnleysi
einhvern tíma á árinu. Honum
þykir svefntöflunotkun mikil hér
á landi. „Samkvæmt rannsókn frá
2003 nota 12-14 prósent allra
Íslendinga svefnlyf. Mest er notk-
unin meðal aldraðra á stofnunum,
þar fá um 70 prósent slík lyf,“
segir hann. Jan bendir á að svefn-
þörf fólks sé mismunandi en hún
minnki með aldrinum og sumir
áttræðir þurfi bara sex tíma
svefn.
Hann telur upp margar ástæð-
ur fyrir svefnleysi. Nefnir líkam-
lega sjúkdóma eins og tíð þvaglát,
fótaóeirð, slitgigt, áfengismisnotk-
un, hjartasjúkdóma og Parkinson.
Einnig andlega vanlíðan eins og
kvíðaraskanir, streitu og þung-
lyndi. „Þegar við erum búin að úti-
loka og fullreyna að meðhöndla
þessar orsakir þá komum við að
sérstökum svefnráðum,“ segir
hann. „Eitt þeirra er að hafa svefn-
herbergið hreint og svalt en hafa
hlýtt á fótunum. Síðan þarf að vera
nógu dimmt og hljótt. „Ef makinn
byltir sér mikið eða hann hrýtur
þá getur það verið truflandi en
eyrnatappar eru góðir til að úti-
loka hávaða. Ef fólk sefur illa á
nóttunni á það ekki að blunda á
daginn og það ætti að sleppa kaffi-
drykkju eftir hádegi. Koffínið er
lengi í líkamanum,“ segir hann.
Svefnráð Jans ganga líka út á
gott skipulag og að endurtaka
sömu athafnirnar fyrir svefninn.
Hann mælir með hóflegri líkam-
legri áreynslu seinni part dags og
að forðast áreiti. Einnig að nota
rúmið og svefnherbergið bara
fyrir svefn og kynlíf. „Ef maður
getur ekki sofið á nóttunni á að
fara fram og nota stól til að lesa í,“
ráðleggur hann.
Á Heilsustofnuninni í Hvera-
gerði þar sem Jan er yfirlæknir
eru svefnvandamál greinilega
meðhöndluð með ýmsum hætti
áður en gripið er til svefnlyfja.
„Við notum meðal annars nála-
stungur og slökun. Lögum líka te
úr garðabrúðu, humli og kamillu
og svo reynist flóaða mjólkin vel,“
segir hann brosandi.
Svefn, líðan og lífsgæði
Viðamikil rannsókn á orsök-
um einhverfu skilaði góðum
árangri.
Vísindamenn telja sig hafa fundið
eina af orsökum einhverfu eftir
eina viðamestu rannsókn sem
hefur verið unnin á sjúkdómnum.
Svo virðist sem tveir staðir í gena-
uppbyggingu líkamans séu söku-
dólgarnir.
„Þessi uppgötvun er aðeins einn
partur af stórri mynd,“ segir Ger-
aldine Dawson frá Háskólanum í
Washington. „Um leið og við berum
kennsl á þessi gen getum við greint
börn strax á unga aldri og gripið
inn í fyrr, sem getur haft veruleg
áhrif á lífsgæði barnanna.“
Greint er frá rannsókninni í
nýjasta eintaki tímaritsins Nature
Genetics.
Fundu tvo
sökudólga
ÁLFTAMÝRI • MJÓDD
HÆÐASMÁRA 4
opið 10–23 alla daga
Stæsta bloggsamfélagið á Íslandi
Viltu breyt’eikkurru?
Ný útlit · Myndaalbúm · Símablogg
Ný útlit í viku
hverri!
Búðu til eigið útlit
eða veldu tilbúið!