Fréttablaðið - 03.11.2007, Blaðsíða 28

E
lísabet hitti Algea í New York
þegar hún dvaldi þar með leik-
sýningu árið 2005. Það var á
götu úti og voru kynnin stutt,
innileg og magnþrungin. Ólík
öllu öðru sem Elísabet hafði
kynnst. Nokkrum mánuðum síðar var Elísa-
bet búin að borga flugfar fyrir hann hingað
til lands og hann staddur í eldhúsinu hjá
henni, eldandi bragðsterkan mat sem Elísa-
bet skóf kryddið af og sjóðandi ginger-ale í
stórum potti. Hann saumaði líka hatta og
spilaði á trommur og einhverjir muna
eflaust eftir honum þar sem hann kom fram
í fjölmiðlum í tengslum við hattagerð sína
eða spilandi á hljóðfæri sín. Hann var sem
sagt New York-búi og mikið meir vissi Elísa-
bet ekki um hann. Á landinu dvaldi hann í
þrjá mánuði, bjó heima hjá Elísabetu og
eyddi með henni hverri mínútu uns hann
hvarf skyndilega af landi brott. Þremur
mánuðum eftir brotthvarfið hófst Elísabet
handa við að skrifa sögu af ástum, kynlífi,
geðhvörfum og fleiru til.
„Ég segi alltaf að þetta sé ástarsaga, sem
inniheldur auðvitað margt annað líka. Um
tvær manneskjur sem eru að reyna að elska.
Svo kemur sagan auðvitað inn á mjög margt
annað líka því andstæðurnar voru enda-
lausar. Ég er hvít kona og hann svartur
maður. Hann er Ameríkani – ég íslensk.
Hann gestur og ég gestgjafi. Upphaflega
settist ég niður við að skrifa þessa sögu til
að reyna að skilja af hverju sambandið fór
svona í klessu,“ segir Elísabet og bætir
sposk við: „Já, eða allavega, til að komast að
því af hverju þetta fór eins og það fór, ætli
það sé ekki betra að segja það. Ég vildi ekki
að þetta gæti gerst aftur og skrif hafa áður
nýst mér sem ákveðnar vísindarannsóknir í
að fá niðurstöður. Og svo var auðvitað
gaman að segja þessa sögu. Algea myndi að
sjálfsögðu segja hana öðruvísi og maður
velur alltaf inn í það sem maður vill nota og
á þann hátt er það skáldskapur. En jú, ætli
þetta sé ekki nokkuð raunsönn lýsing þótt
ég líti á þetta sem skáldverk.“
Elísabet segir að það hafi verið eins og hún
hafi hreinlega þurft að skrifa bókina og
þótt stutt hafi verið liðið frá atburðarás
hafi henni ekki reynst erfitt að hefja skrift-
ir. „Það var eins og ég þyrfti að segja sög-
una til að bjarga lífi mínu. Það var kannski
seinna, í miðjum klíðum, sem ég stoppaði
og hugsaði hvað ég væri eiginlega að skrifa
um þennan leiðindapúka,“ segir Elísabet og
hlær. „Hvað þá þegar þeir sem lásu
handritið yfir fóru að hrósa Algea, hvað
hann væri nú áhugaverður og svona og
hinsegin. Ég varð hreinlega afbrýðisöm
stundum. En það var margt sem ég þurfti
að horfast í augu við í sögunni og ég gerði
það. Alls kyns hlutir úr fortíðinni og sjálfa
mig í sambandi við kynlíf og ástina. Þessi
sjálfsskoðun sem ég fór í gegnum leiddi til
ýmissa hluta og ég fór til dæmis að sækja
fundi hjá samtökum ástar- og kynlífsfíkla
eftir þetta. Fíklar af því tagi flýja raun-
veruleikann með því að sækja í ást og kyn-
líf meðan aðrir fara í spil og áfengi. Þeim
manneskjum sem maður leggur ást á eign-
ar maður hálfgerðan töframátt og Algea
var töframaðurinn minn á þessu tímabili.
Þá á töframaðurinn að leysa öll manns
vandamál og koma í staðinn fyrir allt sem
vantar. Maður er eins og barnið sem býr til
einhverja ástarveröld sem hefur ekkert
með raunveruleikann að gera.“
Ástarsamband Algea og Elísabetar er ekki
falið undir sæng fyrir lesendum. Fjallað er
á jafnopinskáan og eðlilegan hátt um kvöld-
matinn sem Algea eldar og kynlíf, sem tók
hug Elísabetar allan á þessum tíma. „Erfitt
að segja frá? Jú, blessuð vertu, það var mög
erfitt fyrst, að byrja að segja frá hlutum
eins og kynórum mínum og kynlífi. Ég
hugsaði með mér að ég þyrfti örugglega að
fara í útlegð eftir útkomu bókarinnar. Og
hræddist að fólki þætti ég ekki lifa nógu
krassandi kynlífi!“ Elísabet hlær og bætir
því við að sem betur fer sé hún einmitt á
Írlandi fram í desember. „Ég velti því fyrir
mér í byrjun hvernig ég ætti eiginlega að
fara að þessu en komst svo fljótt að því hver
leiðin var. Mér reyndist best að segja frá
þessu öllu eins og þetta var. Jú, ég veit að ég
er kjörkuð, sem má að mörgu leyti þakka
uppeldinu, en ég get líka verið mús. Og svo
var það skömmin sem hefur alltaf verið að
flækjast fyrir mér. En að lokum sagði ég við
sjálfa mig að það væri fyrst eitthvað að ef
ég mætti ekki alveg eins skrifa um píkuna á
mér og hálsinn á mér. Ég gat ekki verið að
búta mig niður og kjósa einhvern einn part
af mér heilagri en annan. Engu að síður
þurfti ég að gefa mér sérstakt leyfi til að
skrifa um kynlíf. Og hló að því um leið að 49
ára gömul manneskja þyrfti að staldra við
og gefa sér sérstakt leyfi.“ Elísabet segir
frá skemmtilegum viðbrögðum þeirra sem
fengið hafa að heyra part úr bókinni. Hópur
ungra karlmanna í skólanum sem hún las
upp fyrir blánaði og hvítnaði til skiptis
meðan kynsystur skiptu ekki lit og voru
hæstánægðar. Önnur kona sem lesið hefur
bókina sagði Elísabetu að bókin hefði opnað
fyrir henni nýjan heim. Heim þar sem hún
hringdi órög í þá karlmenn sem hana lang-
aði að kynnast. Væri meira að segja komin
með lista þar sem hún hringdi í næsta ef
einn segði nei.
En Heilræði lásasmiðsins fjallar um margt
annað viðkvæmt en kynlíf og óra. Samband
hennar og Algea segir hún að mörgu leyti
hafa verið ofboðslega gott en svo líka
ofboðslega sjúkt. Til að mynda spurði hún
hann aldrei hvar hann byggi nákvæmlega
eða hvernig húsakynni hans væru. Sem hún
segir svolítið óþægilegt líka í dag, að geta
hvergi staðsett hann og ekki gat hún séð
hann fyrir sér úti á götu alla daga að sauma
hatta. „Ég þorði aldrei að spyrja. Og ég fatt-
aði þá ekki hvað raunveruleikinn er dýr-
mætur. Fólk fer alveg milli landa og heim-
sækir hvort annað með stuttum fyrirvara.
Það er eðlilegt. Hið óeðlilega er að tala ekki
um hlutina, koma blankur, að ég hafi þegj-
andi borgað allt og verið hrædd við hann.
Ég vildi ekki spyrja því ég vildi ekki eyði-
leggja glansmyndina sem ég var búin að
gera mér af honum. Vildi ekki sjá hann eins
og hann kannski var og þar með kannski
ekki heiminn? Og það er hættulegt. Hann
sagði við mig við komuna hingað: „Það er
gott að vera heima hjá einhverjum.“ Og ég
hugsaði með mér: Bíddu, hvar býr hann
eiginlega – en sagði ekkert.”
Elísabet tengir það að hafa ekki þorað að
spyrja meðal annars við erfiða barnæsku
og geðhvörf sem hún hefur mátt glíma við
frá því hún var tvítug. Faðir hennar, Jökull
Jakobsson, var lítið til staðar fyrir hana
sem barn og Elísabet segist fyrst hafa lesið
það um sig í sjúkraskýrslu, tvítug að aldri,
þegar hún var lögð í fyrsta skipti inn á
Klepp að hún hefði „óvenju mikla þörf fyrir
viðurkenningu karlmanna“. „Það var mjög
erfitt að lesa það og eflaust hefur það haft
áhrif á það að ég vildi svo mikið láta allt
ganga, lifa í ósnortum fullkomnum heimi
þar sem ekkert var að. Pabbi hefur verið
stór áhrifavaldur í tilveru minni, og ekki
síður mamma þótt ég tali ekki mikið um það
í bókinni. En ég þarf stöðugt að minna mig á
það að pabbi er dáinn og ég er á lífi. Ég sagði
það síðast við mig í fyrradag. Á móti kemur
að auðvitað get ég ekki dregið hann til
ábyrgðar á því hvernig fór í sambandi okkar
Algea. Þá væri ég ekki að taka ábyrgð á
eigin lífi.“
Elísabet segir að heilbrigt líferni hafi hjálp-
að henni að takast á við geðhvarfasýkina,
svefnvenjur og mataræði, en eins og allir
sem hafi verið veikir sé hún meðvituð um
það að vilja ekki veikjast aftur. „Ég er alveg
til í að taka lyf alla ævi til að meðhöndla
maníu og þunglyndi en ég er ekki til í að
burðast með skömmina, sem er óhjákvæmi-
legur fylgifiskur þunglyndis. Hugsa enda-
laust hvort ég sé að breyta rétt, standi rétt
eða sé að segja hlutina eins og eigi að segja
þá. Sjálfsniðurrifið fer verst með mann.
Maður níðist á sjálfum sér. Og þar held ég að
ástin sé sterkasta vopnið – að læra að elska
sjálfan sig. Og að læra að kunna að meta
raunveruleikann. Ég get alveg sagt það að
ég er formlega komin inn í hann og út úr
töfraheiminum. Töfraheiminum sem ég leit-
aði í þegar mér fannst raunveruleikinn vera
mér um megn. Einhvers konar flóttaveröld
þar sem ég þurfti ekki að spyrja spurninga.
Enda eru líka töfrar í raunveruleikanum.“
Að lokum er rétt að spyrja hvað hún haldi
að Algea segi rekist hann á bókina einhvers
staðar? „Ég hugsaði stundum hvort hann
yrði reiður yfir bókinni en í reynd hugsa ég
að hann yrði mjög ánægður. Hann er
greindur maður og þolir alveg að gera grín
að sjálfum sér. Þarna komu tveir aðilar
saman og ekkert er bara einum að kenna og
öðrum að þakka. Stundum sakna ég hans,
hann var léttur og skemmtilegur og gat
verið letihaugur. Þegar ég hafði lokið við
söguna fann ég að ég gat alveg hugsað mér
að rekast á hann. Hafði þó ekki áhuga á að
leita til hans að fyrra bragði, en það væri
alveg gaman að sjá honum bregða fyrir. Ég
hef fundið einstaka saknaðarslag. Annars
þarf ég engan töframann lengur í líf mitt,
ég er komin með lyklavöldin.“
Ég hugsaði með
mér að ég þyrfti
örugglega að
fara í útlegð eftir útkomu
bókarinnar. Og hræddist að
fólki þætti ég ekki lifa nógu
krassandi kynlífi!
Segir frá öllu
eins og það var
Elísabet Jökulsdóttir segir að þótt hún hafi alltaf verið
kjörkuð hafi hún líka alla ævi þurft að glíma við skömm. Á
næstunni mun kjarkmikið verk líta dagsins ljós, Heilræði lása-
smiðsins, bók hennar um einstaka lífsreynslu þar sem Elísabet
ákvað að segja frá vandmeðförnum viðfangsefnum „eins og
þau voru“. Júlía Margrét Alexandersdóttir spjallaði við skáldkon-
una um söguna af blökkumanninum Algea og hvernig þau
reyndu að elska.