Fréttablaðið - 06.12.2007, Blaðsíða 56

36 6. desember 2007 FIMMTUDAGUR
BRÉF TIL BLAÐSINS
UMRÆÐAN
Loftslagsmál
Við þekkjum niðurstöð-ur vísindamanna.
Hlýnun jarðar er stað-
reynd og það er fyrst og
fremst við okkur sjálf að
sakast. Við höfum heyrt
varnaðarorðin. Ef við
grípum ekki til aðgerða
án tafar, verðum við að
horfast í augu við alvarlegar
afleiðingar. Heimskautaísinn kann
að bráðna. Yfirborð sjávar mun
hækka. Þriðjungur jurta og dýra-
tegunda gæti dáið út. Hungur
verður landlægt í heiminum sér-
staklega í Afríku og Mið-Asíu.
Samt hafa góðu fréttirnar að
mestu leyti gleymst í umræðunni.
Það er á okkar valdi að grípa í
taumana og það er auðveldara og
mun ódýrara en margur heldur.
Þetta eru niðurstöður síðustu
skýrslu Vísindanefndar Samein-
uðu þjóðanna (IPCC), vísindastofn-
unarinnar sem deilir friðarverð-
launum Nóbels 2007 með Al Gore.
Hún er sláandi lesning en við
megum samt ekki gleyma því
jákvæða í henni sem er að við
getum gert eitthvað í málinu. Það
sem meira er, við höfum ekki
aðeins efni á því, heldur getum
gert það með þeim hætti að það
stuðli að aukinni velmegun.
Föllum ekki á tíma
Í þessari viku hittast leiðtogar ver-
aldar á fundi á Balí. Við þurfum á
heildstæðu sögulegu samkomulagi
að halda sem allar þjóðir heims
geta sætt sig við. Við þurfum að
semja dagskrá, vegvísi til betri
framtíðar með fastsettum dag-
setningum í því skyni að samkomu-
lag geti náðst 2009.
Við vitum ekki enn hvað mun
felast í slíku samkomulagi. Hvort
verður ofan á að skattleggja
útblástur gróðurhúsalofttegunda
eða koma á fót alþjóðlegu við-
skiptakerfi með kolefni? Verður
komið á fót kerfi til að hindra eyð-
ingu skóga (sem veldur um 20%
útblásturs) eða verður þróunar-
ríkjum hjálpað við að aðlagast
hlýnun jarðar? Afleiðingarnar
koma jú hlutfallslega harðast niður
á þeim. Verður lögð áhersla á orku-
sparnað og endurnýjanlega orku-
gjafa, eins og lífrænt eldsneyti eða
kjarnorku og verður stuðlað að því
að breiða „græna“ tækni út í heim-
inum?
Svarið er auðvitað að
margt af ofanrituðu verð-
ur framkvæmt og mikið,
mikið meira. En ef
umræðurnar lenda í öng-
stræti vegna þess hve
mörg og flókin viðfangs-
efnin eru getum við tapað
því mikilvægasta: tíman-
um. Í þessu efni er mikil-
vægt að hafa skýra sýn á
það hvernig heimurinn
mun líta út ef við ráðum
við viðfangsefnið.
Það verður ekki aðeins hreinni,
heilbrigðari og öruggari heimur
fyrir alla. Ef rétt er haldið á spil-
unum gæti framtíðin borið í skauti
sér vistvæna umsköpun efnahags-
lífs heimsins. Öfugt við það sem
sumir þjóðarleiðtogar halda, gæti
þessi umbreyting aukið hagvöxt
og þróun í stað þess að draga úr.
Endurnýjanlegir orkugjafar
Við höfum lifað þrenns konar efna-
hagslegar umbreytingar á síðustu
hundrað árum. Fyrst var það iðn-
byltingin, síðan tæknibyltingin og
loks okkar tímar; tímar hnattvæð-
ingarinnar. Nú stöndum við
frammi fyrir nýjum tímamótum:
öld hins græna hagkerfis.
Vísbendingarnar eru úti um allt
og stundum á óvæntustu stöðum. Í
heimsókn minni til Suður-Ameríku
nýlega kynntist ég af eigin raun
hvernig Brasilía er orðið lykilríki í
hinu græna hagkerfi en endurnýjan-
legir orkugjafar fullnægja 44 pró-
sent eftirspurnar eftir orku. Með-
altalið í heiminum er 13 prósent. Í
Evrópu: 6,1 prósent.
Oft er mikið gert úr því að Kína
muni senn fara fram úr Banda-
ríkjunum og valda mestum
útblæstri gróðurhúsalofttegunda
allra ríkja í heiminum. Minna er
vitað um það að Kínverjar munu
fjárfesta fyrir andvirði tíu millj-
arða dollara í endurnýjanlegum
orkugjöfum á þessu ári. Aðeins
Þjóðverjar verja meira fé til þessa
málaflokks. Á fundi leiðtoga
Austur-Asíuríkja í Singapúr
nýlega hét Wen Jiabao, forsætis-
ráðherra Kína, að minnka orku-
notkun sem hlutfall af þjóðar-
framleiðslu um tuttugu prósent á
fimm árum. Þetta er í raun ekki
ósvipað fyrirheitum Evrópusam-
bandsins um að minnka útblástur
gróðurhúsalofttegunda um tuttugu
prósent fyrir 2020.
Þetta er leiðin fram á við. Sumir
telja að einungis með því að styðj-
ast við núverandi tækni mætti
draga úr eftirspurn eftir orku um
helming á næstu fimmtán árum
sem fæli í sér að minnsta kosti
10% arð af fjárfestingunni. Í nýj-
ustu skýrslu loftslagsnefndar Sam-
einuðu þjóðanna eru settar fram
auðframkvæmanlegar tillögur, allt
frá harðari reglum um notkun loft-
kælingar og ísskápa til aukinnar
skilvirkni í iðnaði, byggingariðn-
aði og samgöngum. Í skýrslunni
eru færð rök að því að það kosti
sem samsvarar 0,1 prósenti af
þjóðarframleiðslu heimsins á ári
næstu þrjá áratugi að hindra alvar-
legar loftslagsbreytingar.
Hagvöxtur gæti aukist
Það er ekki víst að það dragi úr
hagvexti og reyndar kann hann að
aukast. Rannsóknir Kaliforníu-
háskóla í Berkeley benda til að
Bandaríkin geti skapað 300 þús-
und störf ef tuttugu prósent raf-
magnsnotkunar komi frá
endurnýjan legum orkugjöfum.
Virt ráð gjafar fyrirtæki í München
spáir því að við lok næsta áratugar
muni fleiri starfa í umhverfisvæna
tæknigeiranum en í bílaiðnaðin-
um. Þróunarstofnun Sameinuðu
þjóðanna (UNDP) telur að fjárfest-
ing í heiminum í orku sem veldur
engum útblæstri gróðurhúsaloft-
tegunda nemi 1,9 milljörðum doll-
ara árið 2020. Slík fjárfesting gæti
skapað nýjar forsendur í iðnaði
heimsins.
Nú þegar krefst atvinnulífið í
mörgum heimshlutum þess að
settar verði skýrar reglur um
loftslagsbreytingar, hvort sem það
verður í formi nýrra reglna, þaks á
útblæstri eða stefnumótunar til að
auka skilvirkni. Ástæðan er aug-
ljós. Atvinnulífið þarf skýrar
reglur. Það er svo sannarlega hlut-
verk Sameinuðu þjóðanna að
hjálpa við að setja þær.
Okkar hlutverk á Balí og í fram-
haldinu er að móta þessa nýju
umsköpun heimsins – að bjóða vel-
komna nýja tíma hins græna hag-
kerfis og grænnar þróunar. Það
sem skortir er alþjóðlegur ramma-
samningur um það hvernig við
jarðarbúar getum stillt saman
strengi okkar til að berjast gegn
loftslagsbreytingum.
Vísindamenn hafa kveðið upp
sinn dóm. Nú er komið að stjórn-
málamönnunum. Balí er prófraun
á forystu þeirra. Eftir hverju erum
við að bíða?
Höfundur er framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna.
Öld hins nýja græna hagkerfis
BAN KI-MOON
Að trúa ekki
er þeirra trú
UMRÆÐAN
Trúmál
Nú get ég ekki leng-ur orða bundist
vegna umræðna um
trúmál sem farið hafa
hátt undanfarið. Ég er
alinn upp í samfélagi
kristinna manna – en
ég efast. Ég efast um
margt í Biblíunni en
hrífst af öðru, ég er
leitandi og þarf sjálfs mín vegna
og annarra að vera jákvæður –
jákvæðni er góð, neikvæðni
ekki. Í umræðum um trúmál
finnst mér of oft gripið til upp-
hrópana og neikvæðni í garð
andmælenda. Aðgát skal höfð í
nærveru sálar.
Árinni kennir illur ræðari
Biblían er merkileg bók, um það
held ég að fáir efist. Engin bók
er jafnumtöluð og umdeild.
Gjarnan er gripið til útúrsnún-
inga og að best verður séð vís-
vitandi rangtúlkana til þess að
gera það sem upp úr stendur í
boðskap hennar tortryggilegt –
en enn stendur kristnin óhögg-
uð.
Erfitt er að sjá að boðskapur
Biblíunnar sé ekki einn af horn-
steinum vestræns samfélags.
Stundum velti ég því fyrir mér
af hverju fólki sem alið er upp í
samfélagi okkar verði jafnupp-
sigað við þennan boðskap, getur
verið að þar sé leitað langt yfir
skammt? E.t.v. væri nær að
skoða sinn innri mann áður en
seilst er jafnlangt í árásum á
gildi sem eru fjölmörgum kær
og hjartfólgin.
Ég velti fyrir mér orðunum
trúleysingi og vantrú. Mér sýn-
ist að þeir sem kenna sig við þau
séu einatt mikið og einlægt trú-
fólk. Skrif þeirra margra og orð-
ræða geisla af innileika og mik-
illi ástríðu og trausti til
sannfæringar sinnar. Þó sýnist
mér af því sem ég les og heyri að
þeir sem gagnrýna kristni hvað
harðast séu oftar en ekki ekki
nógu vel að sér um kristin fræði
til þess að fjalla um þau á hlut-
lægan hátt. Í staðinn er gripið til
upphrópana, afbakana og útúr-
snúninga. – Ég er viðbúinn því
að einhver, jafnvel einhverjir,
muni í framhaldi orða minna
reiða hátt til höggs og vandi mér
ekki kveðjurnar fyrir það eitt að
lýsa skoðunum sem eru viðkom-
andi ekki að skapi. Það er því
miður of algengt að umræða um
trú og trúmál, sem ætti að vera á
háu plani, sé persónugerð og
dregin niður á lægsta plan með
neikvæðni, jafnvel illsku.
Fyrst við viljum ekki
þá má enginn
Við höfum hvert okkar
trú, hvort sem hún bein-
ist að guði eða mannin-
um sjálfum í einhverri
mynd. Eftir því sem
samfélagið verður fjöl-
breyttara verða átök
ólíkra viðhorfa sýni-
legri – og því miður
verða hvers kyns öfgar
áberandi. Nýlega bár-
ust fréttir af því að leik-
skólar í Seljahverfi í Reykjavík
hefðu slitið samstarfi við kirkj-
una vegna óánægju örfárra sem
ekki vilja að kirkjan komi nærri
börnum þeirra. Hinir sem vilja
áfram njóta heimsókna prests-
ins í hverfinu verða að þola þetta
undir því yfirskini að ekki megi
mismuna fólki eftir trúarskoð-
unum. Það var og. Einn þeirra
sem atast gjarnan gegn kirkju
og kristni hefur lofað þessa
ákvörðun leikskólanna sem að
hans mati ber „sönnu umburðar-
lyndi, tillitssemi og víðsýni fag-
urt vitni“! Þannig var að hann
mun hafa átt tvö börn í einum
þessara leikskóla og var ekki
sáttur við heimsóknir prests.
Langflest erum við sammála
um að engum skuli mismunað og
þegar börnin okkar eiga í hlut
erum við sérstaklega á varðbergi.
En það er afar erfitt að sjá að slíkt
hafi verið leiðarljós þeirra sem
réðu för í þessu máli. Ég skil
mætavel að foreldrar vilji ekki að
haft sé fyrir börnum þeirra það
sem gengur gegn trúarsannfær-
ingu þeirra. En skórinn kreppir
ekki þar heldur að brugðist sé við
með þeim hætti sem hér var gert;
að leikskólastjórnendur í ótta
sínum sjái sig knúna til að úthýsa
kristnum áhrifum að vilja
örfárra.
Væri ekki nær að skoða með
hvaða hætti unnt sé að uppfylla
ólíkar þarfir í stað þess að slá allt
af? Það er öfugsnúið og meira en
lítið bjagað jafnræði að láta mik-
inn meirihluta fólks gjalda fyrir
viðhorf örfárra. Slíkur gjörning-
ur lýsir hvorki virðingu né víð-
sýni heldur dæmalausu ofríki og
einstrengingshætti. Mér finnst
ekki fjarri lagi að orða mætti mál-
flutning hinna „umburðarlyndu“
og „víðsýnu“ með eftirfarandi
hætti: Fyrst við viljum ekki þá má
enginn. Hér er víðsýni orðin að
þröngsýni, umburðarlyndi að for-
dómum og jafnrétti að ofríki. Við
sem samfélag erum á rangri leið
og hættulegri þegar fólk lætur
telja sér trú um að fordómar og
ofríki hinna fáu séu í reynd
umburðarlyndi og jafnrétti.
Höfundur er blaðamaður.
ÁRNI
HALLGRÍMSSON
Rússland og lýðræðið
Hermann Þórðarson skrifar:
Það eru margir sem gagnrýna
Rússa í dag og telja að það skorti á
lýðræði þar í landi. Hvað er lýðræði?
Lýðræði er venjulega tengt við
Grikkland en það „lýðræði“ sem
átti sér upptök í því ágæta landi á
ekkert skylt við það sem við köllum
lýðræði í dag.
Lýðræði Grikkjanna var bara fyrir
útvalda þjóðfélagshópa. Sovétmenn
töldu að þeirra kerfi væri lýðræði og
svo er um mörg önnur ríki núver-
andi og fyrrverandi. Lýðræði er
afstætt hugtak og ekki einhlítt hvað
það þýðir. Gorbasjov vildi breyta
Rússlandi í lýðræðisríki en fékk því
miður ekki tíma til þess. Jeltsín hafði
engan áhuga á lýðræði, bara að
skara eld að sinni köku. Það eina
góða sem hann gerði var að skapa
möguleika fyrir Pútín til að komast
til valda í Rússlandi. Rússland hefur
aldrei verið lýðræðisríki og það mun
ekki verða það á nokkrum áratugum
þótt fullur vilji væri til þess. Það þarf
líka ákveðna staðfestu til þess að
stjórna svo fjölmennu og víðtæku
ríki eins og Rússlandi, ekki síst á
viðsjárverðum tímum eins og í dag.
Rússland þarf því á sterkum og
vinsælum leiðtoga eins og Pútín að
halda í dag. Pútín sigraði í kosning-
unum í Rússlandi vegna þess að
hann hefur traust meirihluta þjóðar-
innar. Er það ekki lýðræði?
Við Íslendingar teljum okkur
stundum vera merkilegri en aðrar
þjóðir og þykjumst þess umkomnir
að geta sagt öðrum fyrir verkum,
jafnvel stórveldunum. En við skulum
láta það ógert. Við höfum um nóg
að hugsa hér heima. Við höfum
söguleg tengsl við Rússa og eigum
að efla þau tengsl báðum til góðs.
Við skulum ekki gleyma stuðningi
Rússa við okkur á tímum þorska-
stríðanna. Hættum þessu röfli um
lýðræði í Rússlandi og ímyndaðri
hættu af stefnu Rússa sem stór-
veldis. Okkur stafar engin hætta af
Rússum og vonandi kemur að því í
náinni framtíð að þeir ganga í Evr-
ópusambandið og gerast meðlimir í
NATO. Við Vesturlandabúar þurfum
að standa saman gegn yfirvofandi
hættu frá öfgasinnuðum öflum í
öðrum heimshlutum.