Fréttablaðið - 03.04.2008, Blaðsíða 24

UMRÆÐAN
Þróunarsamvinna
Stefán Þórarinsson, fram-kvæmdastjóri Nýsis, fer mik-
inn í viðtali við Morgunblaðið sl.
páskadag. Umræðuefnið er þró-
unarsamvinna Íslendinga og þá
einkum Þróunarsamvinnustofn-
unar Íslands (ÞSSÍ). Okkur þykir
Stefán tala af full hvatvísum
hroka um umræðuefnið, og við-
horf hans til almennings í löndum
þeim sem ÞSSÍ á samskipti við
ber ekki vitni um hugarfar sem
hentar til þróunarsamvinnu.
Ekki leitað til íslensku þjóðarinn-
ar
Stefán segir: „(ÞSSÍ vinnur eink-
um verkefni) á sviði stofnanaþró-
unar og almennum minni umbóta-
verkefnum. Stofnunin vinnur
verkefnin sjálf með eigin fólki og
lítið er leitað til íslensku þjóðar-
innar (leturbr. okkar) með einum
eða öðrum hætti.“
Það er svolítið erfitt að átta sig
á hvað Stefán á við með stofnana-
þróun; skólar eru stofnanir, rann-
sóknarstofur sem vinna að fram-
förum í fiskveiðum og fiskiðnaði
eru stofnanir, sjúkrahús eru
stofnanir, einnig mæðrahús og
munaðarleysingjahæli, og batt-
eríið sem heldur utan um starf-
rækslu ferskvatnsbrunna má
áreiðanlega kalla stofnanir. Öll
verkefni eru unnin í samstarfi við
landsstjórn og sveitarfélög og
slíkur formlegur rekstur er nauð-
synlegur til þess að hægt sé að
hafa uppbygginguna opna og auð-
velt sé að fylgjast með því að fjár-
munum ÞSSÍ sé varið eins og
stofnunin gerir kröfu um. Hjá
ÞSSÍ vinnur fjöldi sérfræðinga á
þeim sviðum sem þörf er á, auk
þess sem ráðgjafar hafa verið
ráðnir til skamms tíma, s.s. vegna
jarðhitarannsókna, borana og
þess háttar.
Við skiljum ekki staðhæfing-
una um að ekki sé leitað til
íslensku þjóðarinnar; starfsmenn
ÞSSÍ eru íslenskir, en eðli málsins
samkvæmt eru heimamenn á
hverjum stað menntaðir og/eða
þjálfaðir til að geta
tekið við af íslenskum
starfsmönnum í fyll-
ingu tímans. Um það
snýst jú þróunarsam-
vinna þegar allt kemur
til alls, að gera heima-
menn sjálfbjarga.
Litlir hópar sem engu
skipta
Stefán segir einnig að
verkefni ÞSSÍ séu „frið-
þægingaraðstoð“, lítil
verkefni í félagslega
geiranum sem „hreyfi
lítið við grundvallar-
þáttum mannlífsins.
Þetta er …góðgerðar-
starf fyrir litla hópa
sem breytir litlu um
þjóðfélagsþróunina hjá
viðkomandi þjóð þegar
til lengri tíma er litið“.
Í þessum ummælum
gætir lítillar virðingar í
garð þess fólks sem
unnið er með. Hverjir skyldu
þessir hópar vera, sem litlu skipta
um þjóðfélagsþróunina? Því er
fljótsvarað: Mestanpart konur og
börn; almenningur í þessum
löndum, hvorki meira né minna.
Gjarnan sá hluti sem vegna
kringumstæðna býr við erfiðast-
ar aðstæður; veikt fólk (sjúkra-
hús), börn og fullorðnir sem ekki
hafa getað notið skólagöngu (leik-
skólar, grunnskólar, fullorðins-
fræðsla (einkanlega fyrir konur,
en einnig karla), heyrnleysingja-
skólar. Fleiri dæmi mætti nefna.
Ástæða þess að lögð er áhersla á
þessa þjóðfélagshópa er að geng-
ið er út frá þeirri vissu að mennt-
un og góð heilsa séu grundvöllur
þess að fólk geti lagt sitt af mörk-
um til að byggja upp betra þjóðfé-
lag. Þegar til lengri tíma er litið.
Okkur furðar því nokkuð þessi
afstaða Stefáns.
Einföld verkefni og áhrifalítil
Spurður um hvort hann telji að
heilsugæslustöðvar, t.d., skili tak-
mörkuðum árangri segir Stefán
að yfirleitt séu þetta svo einföld
verkefni að þau geti ekki
mistekist, en „þau hafa sáralítil
áhrif og valda engum
stórum breytingum í
þjóðfélaginu en gagn-
ast afmörkuðum
hópum.“ Jafnframt
segir Stefán: „Við
blöndum okkur ekki
nægilega í þann stóra
slag sem miðar að
bættum lífskjörum
fólksins.“
Þessi ummæli bera
vott um ákaflega sér-
stæða þjóðfélagssýn.
Störf að heilsugæslu
gagnast aðeins afmörk-
uðum hópum og miða
ekki að bættum lífs-
kjörum fólks. Hér má
vissulega fallast á það
sjónarmið að heilsu-
gæsla gagnist aðeins
veiku fólki, en það er
nú einu sinni eðli
heilsugæslunnar alls
staðar í heiminum, líka
á Íslandi. Er Stefáni
alvara þegar hann heldur því
fram að uppbygging heilsugæslu-
kerfis miði ekki að bættum lífs-
kjörum fólks? Sé svo á hann sér
sem betur fer ekki marga skoð-
anabræður í heiminum.
Það er ekki augljóst hvers
vegna Stefán Þórarinsson lét taka
þetta viðtal við sig. Ugglaust
hefur hann þó viljað koma á fram-
færi skoðunum sínum og lífs-
reynslu, sem hann telur áreiðan-
lega að geti gagnast í
þróunarstarfi. En fram til þessa
hefur hugmyndafræði ÞSSÍ
byggst á að gera heimamenn
sjálfbjarga, þannig að þeir geti
bjargað sér án utanaðkomandi
aðstoðar í framtíðinni. Verið sjálf-
um sér nægir, geti notað auðlind-
ir sínar og önnur náttúrugæði
landi sínu til gagns; kenna kenn-
urunum og þjálfa þjálfarana.
Stefnan hefur ekki verið sú að
nota auðlindir þróunarlanda sem
gróðalindir fyrir íslensk fyrir-
tæki, enda væri hæpið að tala um
þróunarsamvinnu í slíku sam-
hengi.
Höfundarnir sitja í stjórn
Þróunarsamvinnustofnunar
Íslands.
24 3. apríl 2008 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐAN
Mannréttindi
Mannréttindastefna Reykjavíkurborg-
ar var samþykkt vorið
2006 en með samþykkt
hennar var jafnréttis-
stefna borgarinnar felld
úr gildi. Með þessari
breytingu skuldbatt
borgin sig til að vinna
að réttindum borgarbúa
í víðara samhengi en
áður hafði tíðkast. Til
viðbótar við kynjajafn-
rétti komu inn ákvæði
vegna aldurs, fötlunar,
heilsufars, kynhneigð-
ar, trúarbragða, stjórn-
málaskoðana, uppruna
og þjóðernis.
Á fundi borgarstjórn-
ar þann 18. mars sl. fór
nýkjörinn formaður
mannréttindaráðs, Marta Guðjóns-
dóttir, yfir áherslur meirihlutans í
málaflokknum. Því miður er ekki
hægt að sjá að þær áherslur verði
til hagsbóta fyrir mannréttindi
borgarbúa.
Í ræðunni kom fram að helstu
nýmæli meirihlutans í málaflokkn-
um verði að framkvæma skoðana-
könnun meðal borgarbúa um hvaða
áherslur ætti að setja í forgang í
mannréttindamálum og endurskoða
svo Mannréttindastefnu Reykjavík-
urborgar í kjölfarið. Þörfin fyrir
þessi nýmæli er þó vandséð.
Hvers vegna endurskoðun?
Mannréttindastefna Reykjavíkur-
borgar er ekki orðin tveggja ára
gömul. Hún hefur ekki verið gefin
út, varla verið kynnt og hvergi inn-
leidd svo heitið geti. Í
stefnunni eru skýrar
áherslur sem unnar
voru í þverpólitískri
sátt og samráði við
hagsmunasamtök og
voru svo samþykktar
með öllum greiddum
atkvæðum.
Endurskoðun á
stefnu sem fullkomin
sátt ríkir um og engin
reynsla er komin á
getur ekki talist tíma-
bært verkefni. Nær
væri að huga að innleið-
ingu og framfylgd
stefnunnar. Jafnframt
er sú aðferðarfræði
sem meirihlutinn boðar,
að byggja endurskoðun
stefnunnar á niðurstöð-
um símakönnunar, ekki
til marks um mikið inn-
sæi í upplag eða eðli
málaflokksins.
Hver veit best?
Kjörnir fulltrúar starfa í umboði
almennings og þeim ber að hafa
eins mikið samráð við íbúa og hugs-
ast getur. Rödd minnihlutahópa
verður þó oftar en ekki undir í
umræðunni. Einmitt þess vegna
var, við mótun mannréttindastefn-
unnar, lögð rík áhersla á mikið og
virkt samráð við hagsmunasamtök
allra þeirra hópa sem stefnan nær
til. Þannig var mannréttindastefn-
an mótuð með hliðsjón af þekkingu
og reynslu þeirra hópa sem stefnan
er sett til að verja og styrkja.
Ríkjandi gildi og viðhorf í
samfélaginu eru oft undirrót þess
að staða ákveðinna hópa er verri en
annarra. Það er því eitt mikilvæg-
asta hlutverk mannréttindaráðs að
breyta þessum viðhorfum. Fræðsla
um stöðu og aðstæður minnihluta-
hópa er þar grundvallaratriði. Það
er því vandséð hvernig skoðana-
könnun meðal almennings á að nýt-
ast við endurskoðun á Mannrétt-
indastefnu Reykjavíkurborgar.
Þegar kemur að málefnum minni-
hlutahópa er þekking á stöðu ólíkra
hópa í samfélaginu sértækari en
svo að hún sé á allra vitorði. Því
verða yfirvöld að axla ábyrgð í sam-
ráði við þá sem þekkinguna hafa við
að tryggja rétt og stöðu ólíkra
hópa.
Á meðan bíða verkefnin
Á þeim hundrað dögum sem Tjarn-
arkvartettinn var við völd í Reykja-
vík tókst að efla pólitískt vægi
mannréttindaráðs. Gert var ráð
fyrir fjármagni í áætlunum borgar-
innar svo hægt yrði að hrinda mann-
réttindastefnunni í framkvæmd.
Útgáfa og kynning á mannrétt-
indastefnunni var í burðarliðnum,
til stóð að kynna og innleiða aðgerð-
aráætlun í málefnum innflytjenda,
sem og aðgerðaráætlun gegn kyn-
bundnu ofbeldi. Auk þess var fyrir-
hugað að útbúa fræðsluefni fyrir
starfsfólk og stjórnendur allra
sviða borgarinnar.
Ekkert af þessu hefur komist til
framkvæmda eftir að meirihluti
sjálfstæðismanna og Ólafs F. Magn-
ússonar hrifsaði til sín völdin í
Reykjavík. Væntanlega bíða menn
eftir niðurstöðum skoðanakönnun-
ar, að hinir mörgu ákveði hvað sé
best fyrir hina fáu og hvar réttur
minnihlutahópa sé helst fótum
troðinn.
Höfundar eru borgarfulltrúi og
varaborgarfulltrúi.
Mannréttindi meirihlutans?
SÓLEY TÓMASDÓTTIR
SIGRÚN ELSA
SMÁRADÓTTIR
Borgarstjóri
á villigötum
UMRÆÐAN
Borgarmál
Ekki hefur farið framhjá mörgum
að umferðar- og sam-
göngumál á höfuð-
borgarsvæðinu hafa
verið talsvert til
umfjöllunar og nær-
tækast að minnast á
aðgerðir atvinnubíl-
stjóra til að mótmæla þróun elds-
neytisverðs. Til eru þeir sem
vilja af einlægni beita sér fyrir
umhverfisvænum lausnum í
samgöngumálum borgarinnar og
er undirritaður einn þeirra sem
lengi hafa talað fyrir slíku átaki.
Borgarstjórinn í Reykjavík er
því miður ekki í þessum hópi.
Kemur það vægast sagt á óvart
eftir allar yfirlýsingar hans um
að umhverfismálin séu hans
hjartans mál.
Tillaga mín og 11 annarra þing-
manna um raunverulega athugun
á hagkvæmni lestarsamgangna,
m.a. léttlestakerfis á höfuðborg-
arsvæðinu, hefur almennt fengið
góðar viðtökur. Í kjölfarið lagði
minnihlutinn í borgarstjórn fram
sambærilega tillögu þar og sjálf-
stæðismenn tóku undir hana með
samþykkt tillögu í þessa sömu
veru í borgarráði. Varð að fresta
málinu í borgarráði milli funda
en borgarstjóri var svo fjarver-
andi þegar málið var afgreitt.
Margvísleg rök mæla með því
að gerð verði heildstæð athugun
á hagkvæmni lestarsamgangna.
Úrtölumenn, eins og t.d. borgar-
stjóri, hafa bent á að slík könnun
hafi verið gerð fyrir nokkrum
árum og niðurstaðan þá ekki þótt
fýsileg. En það er eins og það
komist ekki inn fyrir skel úrtölu-
manna að það hefur margt breyst
á fáum árum í þessu efni. Í fyrsta
lagi má nefna að athugunin á
sínum tíma fjallaði ekki um þjóð-
hagslega hagkvæmni, hún tók
aðeins til beins kostnaðar og
áætlaðra rekstrartekna. Ekki var
fjallað um samfélags-
legan ávinning af
færri slysum, styttri
ferðatíma, minni
losun gróðurhúsaloft-
tegunda eða ávinning
samfélagsins af því
að nota innlent raf-
magn sem orkugjafa
í stað innflutts jarð-
efnaeldsneytis svo
eitthvað sé nefnt.
Þessu til viðbótar
hafa viðhorfin í samfélaginu til
umhverfismála breyst og sem
betur fer á þann veg að æ fleiri
skynja nú mikilvægi þessa mála-
flokks og þess, með hagsmuni
komandi kynslóða að leiðarljósi,
að tryggja sjálfbæra þróun á
öllum sviðum. Þá hefur eldsneyt-
isverð hækkað geysilega að
undanförnu og fátt sem bendir til
þess að sú hækkun sé aðeins
tímabundið skot. Það er því afar
brýnt að leita nýrra lausna og við
verðum að leggja talsvert á okkur
í því sambandi.
Loðin svör borgarstjóra nú síð-
ast um að hægt sé svosem að fara
í ódýra athugun bera vott um að
maðurinn ber ekkert skynbragð
á kröfur og þarfir nútímans og
framtíðarinnar og er að því er
virðist algerlega laus við allan
skilning á umhverfismálum í
borgarsamfélagi. Þegar augu
sífellt fleiri opnast fyrir því að
stórefling almenningssamgangna
er eina vitræna lausnin í sam-
göngumálum höfuðborgarsvæð-
isins og að tryggja þarf öruggar,
áreiðanlegar og mengunarlitlar
almenningssamgöngur og nýta
innlenda orkugjafa fremur en
innflutt bensín og olíu, er borgar-
stjórinn eins og síðasti móhíkan-
inn með fjarrænt blik í augum og
skilur ekki kall tímans. Hann er
því miður á algjörum villigötum
og væri óskandi að hann skynjaði
sinn vitjunartíma.
Höfundur er alþingismaður og
hefur oft hvatt Ólaf F. Magnús-
son til dáða í umhverfismálum.
ÁRNI ÞÓR SIGURÐSSON
HAUKUR MÁR
HARALDSSON
SIGFÚS ÓLAFSSON
Litlir hópar sem skipta engu?
13:00 Setning
Ávarp forseta Íslands,
herra Ólafs Ragnars Grímssonar
Venjuleg aðalfundarstörf
Afhending styrkja Akks
17:30 Fundarslit
20:00 Kvöldverður og skemmtun með
félagsmönnum VM og mökum
10:00 Setning
Anna Sigurðardóttir, náms- og starfsráðja:
Að ea sig í star – Mikilvægi starfsánægju
– Að setja sér markmið
Helga Björk Pálsdóttir, verkefnastjóri hjá
Mími-Símenntun: Raunfærnimat – Gerð feril-
skrár
Eyþór Eðvarðsson, vinnusálfræðingur:
Ráðningaferli – Launaviðtöl – Samningatækni
Umræður
16:30 Þingslit