Fréttablaðið - 20.06.2008, Qupperneq 24

24 20. júní 2008 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Blaðberinn
bíður þín
Þú færð Blaðberann þinn í Skaftahlíð 24
alla virka daga frá kl. 8-17.
óðar fréttir fyrir umhverfiðBlaðberinn...
UMRÆÐAN
Guðmundur Hörður Guðmunds-
son skrifar um verðtryggingu
Verðbólga hefur farið vaxandi á Íslandi undanfarin fimm ár og á
allra síðustu mánuðum hefur hún verið
gríðarlega há, sú hæsta í 18 ár. Í þessu
árferði sjá heimilin í landinu hvernig
eftirstöðvar húsnæðislána hækka vegna
áhrifa verðtryggingar. Fyrir þá sem ekki
vita þá verndar verðtrygging lánveit-
anda fyrir verðbólgu með því að
uppfæra höfuðstól lána í takt við mánaðarlega
verðbólgu. Að mínu mati er þetta úrelt og óréttlátt
kerfi sem byggist á því að tryggja hag bankanna á
kostnað lántakenda.
Verðtryggðar skuldir heimilanna nema um 1.200
milljörðum króna. Alþýðusamband Íslands greindi
nýlega frá því, að með aukinni verðbólgu síðustu
mánaða, hafi 17 milljarðar króna bæst við höfuðstól
þessara lána. Í hækkandi verðbólgu undanfarinna
fimm ára hafa tugir milljarða bæst við höfuðstól
lánanna. Mikil verðbólga undanfarin ár hefur þannig
gengið á eignir fólks og skert kaupmátt, en fært
bönkunum og öðrum lánveitendum miklar tekjur.
Fréttastofa Stöðvar 2 reiknaði nýlega út að vegna
hárrar verðbólgu undanfarið og verðtryggingar þá
hefðu eftirstöðvar 24 milljóna króna láns hækkað um
rúmar 2,6 milljónir á einu ári þrátt fyrir 12 afborgan-
ir! Miðað var við að lánið væri til 40 ára og bæri
4,95% vexti. Við þessar aðstæður má líta á kaup á
húsnæði sem áhættufjárfestingu. Kaupandinn getur
ekki gert sér grein fyrir því hvað húsnæðið komi til
með að kosta þegar upp er staðið, enda
hefur lítið sem ekkert verið að marka
verðbólguspár að undanförnu. Það er
ekki ásættanlegt að þessi fjárfesting sem
er sú stærsta í lífi flestra og sem skiptir
sköpum fyrir efnahag fjölskyldna skuli
vera slíkri áhættu háð.
Samanburður við önnur lönd er
áhugaverður. Það er staðreynd að
lántakendur borga margfalt meira af
húsnæðislánum sínum hér, heldur en
lántakendur í nágrannalöndunum.
Björgvin G. Sigurðsson viðskiptaráð-
herra hefur sagt frá því á heimasíðu
sinni að Íslendingur borgi 74 milljónir króna af 15
milljóna króna láni til 40 ára hér á landi ef verðbólga
er 3,5%. Af jafnháu láni á meginlandi Evrópu þurfi
aðeins að greiða 24 milljónir króna að meðaltali.
Þarna munar heilum 50 milljónum.
Íslendingar eiga ekki að þurfa að búa við miklu
verri lánakjör en aðrar þjóðir. Ekki síst þegar
fjármálakerfið hér á landi er orðið jafn alþjóðlegt og
raun ber vitni. Stjórnvöld hafa búið bönkunum
óeðlilega tryggt starfsumhverfi hér á landi á
kostnað almennings. Það er stjórnvalda að bregðast
við þeirri stöðu sem nú er uppi, þar sem kynslóð sem
hefur nýlega komið sér þaki yfir höfuðið og er skuld-
settari en nokkur önnur kynslóð í sögu þjóðarinnar,
er um það bil að verða enn skuldsettari vegna hárrar
verðbólgu og verðtryggingar. Hagsmunum þessarar
kynslóðar verður best gætt með því að afnema
þennan séríslenska verðbólguskatt sem verðtrygg-
ingin er.
Höfundur er lántakandi.
Afnemum verðbólguskattinn
GUÐMUNDUR HÖRÐUR
GUÐMUNDSSON
Á
n þeirra nýframkvæmda í orkuöflun og stóriðju sem
átt hafa sér stað á liðnum árum hefði lánsfjár kreppan
þegar orðið dýpri og áhrif hennar alvarlegri fyrir
almenning en orðið er. Stórauknar útflutningstekj-
ur frá orkufrekum iðnaði sýna að þar var hyggilega
að málum staðið. Fátt er því mikilvægara en að sú framrás geti
haldið óslitið áfram eins og aðilar vinnumarkaðarins hafa bent á.
Við lifum ekki á lánum einum saman. Þar af leiðir að aldrei
hefur verið brýnna en nú að fá erlent fjárfestingarfjármagn
inn í þjóðarbúskapinn. Meðan við búum við ósamkeppnishæfan
gjaldmiðil er mikilvægt að greiða götu erlendrar fjárfestingar
sem ekki á allt undir íslensku krónunni. Bestu tækifærin í þeim
efnum felast í margvíslegum orkufrekum iðnaði.
Þetta var skýr stefna fyrri ríkisstjórnar. Núverandi stjórn
hefur fylgt henni að mestu. Að vísu er það veikleikamerki að
umhverfisráðherrann sýnist sigla eftir áttavita VG. Iðnaðar-
ráðherra tókst á hinn bóginn í vor að ná breiðri samstöðu um
breytingar á orkulöggjöfinni. Með aðgreiningu eignarhalds á
auðlindum og orkuframleiðslu var opnað fyrir nýja möguleika á
að fá einkafjármagn inn í orkuframleiðsluna án þess að það gefi
tilefni til deilna um eignarhald á auðlindum.
Þetta er mikilvægt nýmæli. Það sætti að vonum andmælum
forystumanna Vinstri græns. En tækifærið sem þessi sáttaleið
stjórnarflokkanna opnar má ekki láta ónýtt. Þörfin á nýrri verð-
mætasköpun er meiri en svo. Framganga ríkisstjórnarinnar
mætti vera ákveðnari á þessu sviði. En ekki er unnt að fullyrða
að þar megi merkja alvarlegt hik.
Staðan er önnur að þessu leyti í borgarstjórn Reykjavíkur,
sem ræður einu af þremur stærstu orkufyrirtækjum landsins.
Ný forysta sjálfstæðismanna og forysta Samfylkingarinnar á
þeim vettvangi hafa að því er best verður séð tekið pól í hæðina í
orkunýtingarmálum sem er nær stefnu VG en ríkisstjórnarinnar.
Fyrir vikið ræður hugmyndafræði VG í reynd málefnum eins
öflugasta orkufyrirtækis landsins og ýmislegt bendir til að svo
geti einnig orðið á næsta kjörtímabili. Þessi pólitíski veikleiki
hefur neikvæð áhrif í ríkjandi efnahagsástandi og gæti í versta
falli orðið skaðlegur.
Framsóknarflokkurinn hefur upp á síðkastið átt í verulegum
vanda vegna reikandi stefnu að því er varðar ýmis grundvallar-
mál. Hvað sem því líður er hann þó eini orkunýtingarflokkurinn
sem fylgir á því sviði sömu stefnu á Alþingi og í borgarstjórn og
hefur þar af leiðandi sömu viðhorf varðandi hlutverk tveggja
stærstu orkufyrirtækjanna sem bæði eru alfarið í opinberri
eigu. Það opnar flokknum óneitanlega ýmis pólitísk sóknarfæri.
Fari svo sem horfir að Orkuveita Reykjavíkur verði ekki að
marki þátttakandi í orkuframrás næstu ára myndast tómarúm á
því sviði. Sú staða kallar á viðbrögð annarra, þar á meðal ríkis-
stjórnarinnar. Við ríkjandi aðstæður er með öllu óverjandi að nýta
ekki þá möguleika sem kostur er á til raunverulegrar verðmæta-
sköpunar. Allt annað er ávísun á viðvarandi fall í lífskjörum.
Eðlilegt er að Landsvirkjun í eigu ríkisins komi með einhverjum
hætti inn í þetta tómarúm. Það gætu önnur framsæknari sveitar-
félög en höfuðborgin einnig gert. Loks er unnt að nýta þann
möguleika sem iðnaðarráðherra opnaði í vor fyrir einkafjár-
magn. Kjarni málsins er sá að framrásina má ekki stöðva.
Misvísandi orkustefna er veikleikamerki.
Tómarúm
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
SPOTTIÐ
Sparar löglega
Hvatningarorð Geirs H. Haarde um
sparneytnari lífshætti og minni akstur
hafa fengið góðan hljómgrunn. Egill
Jóhannsson, forstjóri Brimborgar, upp-
lýsir til dæmis í Fréttablaðinu í gær
að hann hafi tekið upp nýja siði til að
mæta hækkunum á eldsneytisverði:
að aka löglega. „Það er hægt að
minnka eyðsluna um sjö til tíu
prósent með því einu að aka
á löglegum hraða. Ég er farinn
að gera það,“ segir Egill. Ekki er
hægt að skilja forstjórann
öðruvísi en að fram að
þessu hafi hann ávallt
ekið á ólöglegum hraða.
Þetta er aðdáunarverð
hreinskilni og verður
vonandi metin honum
til refsilækkunar.
Vitlaust lag?
Í von um að stappa stálinu í hikandi
bílakaupendur auglýsir P. Samúels-
son nú Toyota-bíla með lagi Megasar
og orðunum „Ef þú smælar framan
í heiminn þá smælar heimurinn
framan í þig“. Fyrir ári hefðu sjálfsagt
margir getað tekið undir það og
sungið með af hjartans lyst. En nú
er komið annað hljóð í strokkinn og
ætli upphafslínurnar úr „Gömlu
gasstöðinni við Hlemm“ fangi
ekki tíðarandann betur: „Ég
skulda milljón í banka og
ég bý inni í Vogum...“
Borgarbrytar
Borgarráð sam-
þykkti í gær
að ráðast í til-
rauna-
verkefni næstu þrjár helgar þar sem
svokallaðir miðborgarþjónar verða
við störf í miðborginni frá klukkan
tvö á nóttunni til átta á morgnana.
Í frétt frá borginni segir að þjónarnir
eigi að „aðstoða fólk sem lendir í
erfiðleikum, til dæmis vegna ölvunar
og hafa eftirlit með og reyna að
tempra hávaða“. Leitað hefur verið
til öryggisgæslufyrirtækja um að
manna verkefnið. „Þjónarnir“
verða útbúnir talstöðvum og
verða í nánu samstarfi við
lögreglu og sjúkraflutninga-
menn. Þetta hljómar alls ekki
eins og þjónar; þeir ganga
í kjólfötum, með slaufu
og færa fólki matseðla.
Borgarráð meinar líklega
miðborgarverðir.
bergsteinn@frettabladid.is