Fréttablaðið - 27.09.2008, Blaðsíða 12

12 27. september 2008 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Fjármálakreppan hefur leyst Íraksstríðið af hólmi sem efsta
mál á dagskrá bandarísku
forsetakosninganna, meðal
annars vegna þess að Bandaríkja-
menn telja að það hafi orðið
kaflaskipti í Írak; fjölgun í herliði
Bandaríkjahers hafi brotið
andspyrnuna á bak aftur og
ofbeldi minnkað. Hin undirliggj-
andi skilaboð eru skýr: Að sýna
mátt sinn og megin tryggir sigur.
En það var einmitt rembingur af
þessu tagi sem leiddi til innrásar-
innar í Írak á sínum tíma. Stríðið
átti að sýna fram á vald í krafti
hernaðarlegra yfirburða. Þess í
stað leiddi stríðið takmarkanir
sínar í ljós. Að auki gróf innrásin
undan raunverulegum máttar-
stólpa Bandaríkjanna – hinni
siðferðilegu ábyrgð.
Vissulega er minnkandi ofbeldi
fagnaðarefni og það má vel vera
að fjölgun hermanna eigi sinn þátt
í því. En hvergi annars staðar í
heiminum þætti það góður dagur
þegar aðeins 25 óbreyttir borgarar
falla í valinn. Það liggur heldur
ekki fyrir hvernig fjölgun
hermanna hefur lægt ófriðarbálið.
Aðrir þættir skipta líklega mun
meira máli, til dæmis að Banda-
ríkjaher greiddi andspyrnumönn-
um úr röðum súnnía fyrir að slást
í lið með sér gegn Al-Kaída. Það er
áhættusöm stefna. Bandaríkin
ættu að leggja sitt af mörkum til
að hægt sé að mynda sterka
ríkisstjórn samhentrar breiðfylk-
ingaren ekki styrkja einstök
herlið. Írösk stjórnvöld gera sér
grein fyrir hættunni og er byrjuð
að handtaka herforingja sem
Bandaríkjamenn studdu. Horfur á
stöðugleika eru ekki góðar. Og það
er einmitt mergur málsins:
fjölgun hermanna átti að skapa
svigrúm fyrir pólitíska endurnýj-
un, sem þarf til að tryggja
stöðugleika til lengri tíma. Sú
endurnýjun hefur ekki átt sér
stað.
Á sama tíma kemur hernaðar-
legur og efnahagslegur kostnaður
ófaranna sífellt betur í ljós.
Jafnvel þótt Bandaríkjunum hefði
tekist að koma á stöðugleika í
Írak, hefði það ekki tryggt sigur í
„stríðinu gegn hryðjuverkum“.
Það hefur heldur ekki gengið vel í
Afganistan, svo ekki sé fastar að
orði kveðið, og ástandið í Pakistan
verður sífellt óstöðugra. Þá eru
flestir sérfræðingar á einu máli
um að Rússar hafi ráðist inn í
Georgíu meðal annars vegna þess,
að þeir þóttust vita að Bandaríkin
væru bundin í báða skó á tveimur
vígstöðvum og gæti þar af
leiðandi lítið gert. Rússar reynd-
ust hafa rétt fyrir sér.
Íraksstríðið hefur alfarið verið
fjármagnað með aukinni skuld-
setningu. Það á sinn þátt í því að
skuldir bandaríska þjóðarbúsins
hafa aukist um tvo þriðju hluta á
aðeins átta árum. Og enn syrtir í
álinn: búist er við að fjárlagahall-
inn árið 2009 verði yfir 500
milljarða dollara. Þá er ótalinn
kostnaðurinn við björgunarað-
gerðir á fjármálamarkaði. Stríðið
og rekstur þess hefur snarminnk-
að svigrúm Bandaríkjanna og
næsta víst að það mun dýpka og
lengja efnahagslægðina.
Sú skoðun að fjölgun hermanna
í Íraks hafi verið árangursrík er
sérstaklega hættuleg í ljósi þess
að stríðsreksturinn í Afganistan
gengur illa. Evrópskir bandamenn
Bandaríkjanna eru langþreyttir á
stöðugum bardögum og mannfalli
í fjöllunum. Fæstir leiðtogar í
Evrópu eru jafn vel að sér í
blekkingarbrögðum og Bush-
stjórnin og eiga erfiðara með að
leyna mannfallinu fyrir almenn-
ingi.
Bandaríkin munu auðvitað halda
áfram að þrýsta á bandamenn
sína, en lýðræðið setur slíkum
þrýstingi skorður. Mexíkó og Chile
létu til dæmis ekki undan þrýst-
ingi Bandaríkjamanna um að
styðja innrásina í Írak á þingi
Sameinuðu þjóðanna vegna
almennrar andstöðu heima fyrir.
Tíminn hefur leitt í ljós að
almenningur í þessum löndum
hafði á réttu að standa.
En í Bandaríkjunum gerir trúin á
að fjölgun í herliðinu hafi „virkað“
í Írak það að verkum að æ fleiri
vilja fjölga í herliðinu í Afganistan.
Mistökin sem gerð voru í Írak
höfðu hins vegar ekkert með styrk
heraflans að gera heldur sjálfa bar-
áttuaðferðina.
Það er kominn tími til að
Bandaríkin og Evrópa dragi af
lærdóm af Íraksstríðinu – eða öllu
heldur, læri upp á nýtt af mistök-
um nærri allra þeirra ríkja sem
hertaka önnur lönd og reyna að
taka framtíð þeirra í sínar hendur.
Höfundur er Nóbelsverðlaunahafi
í hagfræði og prófessor við
Columbia-háskóla í Bandaríkjun-
um. ©Project Syndicate.
Lærum af Íraksstríðinu
JOSEPH STIGLITZ
Í DAG |
UMRÆÐAN
Einar K. Guðfinnsson skrifar um
Evrópumál
Þegar talsmaður Evrópusambandsins kveður svo afdráttarlaust upp úr um
sjávarútvegsstefnu sambandsins sem
gerðist nú á dögunum, þá eru það stórfrétt-
ir. Reinhard Priebe, aðstoðarframkvæmda-
stjóri sjávarútvegmála ESB, sagði í
útvarpinu á þriðjudaginn var: „Ég tel ekki
að innganga Íslendinga í ESB þýddi að allt
sem lýtur að fiskveiðistefnunni breyttist.
Ég býst frekar við að það kæmi fólki á óvart hve
fátt þyrfti að breytast.“
Aðeins tvennt getur skýrt orð talsmanns ESB. Í
fyrsta lagi að hann eigi við að ESB sé tilbúið að
víkja til hliðar veigamiklum grundvallaratriðum í
sjávarútvegsstefnu sinni í samningum við Íslend-
inga, æskjum við inngöngu. Hér er til dæmis átt við
atriði er lúta að ákvörðun um heildarafla. Þær
ákvarðanir eru nú teknar af ráðherraráðinu, en ekki
af einstökum þjóðríkjum. Það sjá allir – og um það
hefur a.m.k. ekki verið ágreiningur hingað til − að
við Íslendingar myndum ekki geta unað því að
slíkar ákvarðanir um nýtingu okkar auðlindar yrðu
teknar af öðrum þjóðum. Og við vitum að þó að
reglan um hlutfallslegan stöðugleika gefi okkur
skjól fyrsta kastið þá er hún býsna völt.
Með öðrum orðum. Eins og sjávarútvegs-
stefna ESB er í laginu, þá tryggir hún
einstökum aðildarþjóðum ekki það forræði
yfir fiskveiðiauðlindum sínum, sem við
gerum kröfur um. Þess vegna, meðal
annars, hafa nær allir talið að hún sé
óaðgengileg fyrir okkur Íslendinga.
Fyrir nú utan hitt að í sjávarútvegsstefn-
unni eru ýmsir aðrir þættir sem við eigum
örugglega erfitt með að kyngja. Ég nefni
reglurnar um brottkast, eftirlitskerfið og
fjárfestingar, sem er alveg andstætt okkar
fyrirkomulagi.
Hitt sem kann að skýra ummælin, sem
vitnað er til, er að framundan séu mjög veigamiklar
breytingar á sjávarútvegsstefnunni. og að í þeim
felist, að horfið verði frá yfirþjóðlegu valdi, af því
tagi sem nefnt var hér fyrr í greininni. Það væru
sannarlega tíðindi.
Á vettvangi ESB hefur verið unnið að margs
konar endurbótum á sjávarútvegsstefnunni. Til þess
stendur meðal annars ríkur vilji innan fram-
kvæmdastjórnarinnar, eins og fram hefur komið.
En hver hefur sinn drösul að draga. Og það vitum
við að jákvæður vilji er eitt, en hitt er erfiðara, að
fá þann sundurleita hóp sem að sambandinu
stendur, til að samþykkja slíkar breytingar.
Höfundur er sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherra.
Stórtíðindi í vændum?
EINAR K.
GUÐFINNSSON
Íraksstríðið
Vertu velkomin(n)
á opið hús í Flensborgarskólanum laugardaginn
27. september kl. 13:00 - 16:00.
Við viljum bjóða þér að:
- njóta tónlistar og myndlistar í skólanum
- kynna þér það nám sem er í boði
- skoða húsnæði skólans, endurnýjað, glænýtt og hátæknivætt.
- fá leiðsögn um skólahúsið og skoða muni úr fjölbreyttu safni
skólans tengt náttúrufræði og jarðfræði
- skoða aðstöðu starfsbrautar, glæsilegt stúdíó, bókasafn og síðast
en ekki síst gamlar myndir af útskriftarárgöngum.
- hlusta á kór skólans syngja í Hamarssal kl. 14:00 og 15:00.
- þiggja þjóðlegar veitingar í tilefni dagsins
Þú gætir verið Flensborgari úr elsta húsinu, miðhúsinu eða því nýja.
Hér er tækifærið til að koma í heimsókn og upplifa stórkostlegar
breytingar á aðstöðu skólans. Þá bjóðum við foreldra núverandi ne-
menda að koma, grunnskólakennara og ekki síst nemendur unglinga-
deilda grunnskólanna ásamt foreldrum sínum velkomna. Þú færð ekki
betra tilboð um helgina.
Starfsfólk og nemendur Flensborgarskólans
Kunna það
Vinstri græn eiga ekki í vandræðum
með að orða ályktanir sínar. Sú
nýjasta er um gjaldskrárhækkun
Orkuveitunnar. Segir þar að hækk-
unin sé til komin vegna glórulausrar
lántöku erlendis sem efnt sé til svo
fyrirtækið geti fjármagnað „innrás
á óspjölluð hverasvæði og virkjað
fyrir erlendar stóriðjur“. Segir
svo að stórfelldar hækkanir á
gjaldskrá Orkuveitunnar séu
ekkert minna en hnefahögg í
andlit almennings. Orkuveitan
reiknar út að hækkunin nemi
um 300 krónum á mánuði á
meðalhúsnæði. Ef það heitir
hnefahögg, hvað heitir það
þá þegar verð hækkar
um hærri fjárhæðir?
Hættið þessu
Hvað sem ályktun VG og 300
krónunum líður er með ólíkindum
að Orkuveita Reykjavíkur – fyrirtæki
í almannaeigu – skuli voga sér að
ráðast í hækkun verðskrár vegna
fjárfestinga í nýrri hitaveitu. Hvers
vegna var af stað farið? Megum
við, sauðsvartur almúginn,
vinsamlegast biðja
um að fyrirtækið
hendi öllum frekari
virkjanaáformum út
um gluggann á sjöttu
hæðinni við Bæjar-
hálsinn svo ekki
þurfi að hækka
heita vatnið
meira í verði.
Tvö nei, eitt já
Illugi Gunnarsson sagði stuttlega frá
Brusselför sinni á aðalfundi Samtaka
fiskvinnslustöðva í gær. Sagðist hann
eiginlega bara hafa fengið nei-svör
í ferðinni; sagt hafi verið nei við
spurningum um evrupptöku á fjölda
tungumála og svo hafi hann fengið
nei þegar hann ætlaði að sækja
farangurinn sinn í Leifsstöð.
Taskan hafði orðið eftir í
Kaupmannahöfn. Eitt já hefði
hann þó fengið í Brussel,
„...við kvefi,“ sagði Illugi og
ræskti sig.
bjorn@frettabladid.is
F
réttir af börnum sem hefur verið misþyrmt vekja
jafnan ugg. Það er því ekki að undra að málefni barna
sem beitt hafa verið ofbeldi veki umtal í samfélag-
inu.
Ofbeldismál sem snerta börn eru afar erfið og
viðkvæm. Það er stórt skref að tilkynna um slík mál en um
leið borgaraleg skylda hvers og eins. Mikilvægt er að leysa
sem fyrst upp aðstæður barna sem búa við ofbeldi. Á sama
tíma verður að stíga varlega til jarðar vegna þeirra alvarlegu
afleiðinga sem það kann að hafa sé foreldri ranglega sakað um
að beita barn sitt ofbeldi.
Barnaverndarnefndum eða þeim nefndum sveitarfélaga
sem hafa skyldur hennar með höndum eru ætluð mikil ábyrgð.
Þær skulu lögum samkvæmt hafa „eftirlit með aðbúnaði, hátt-
erni og uppeldisskilyrðum barna“. Þær eiga að „greina sem
fyrst vanda þeirra sem búa við ófullnægjandi aðstæður, sæta
illri meðferð eða eiga í félagslegum erfiðleikum“.
Í stærri sveitarfélögum hafa þessar nefndir embættismenn
á bak við sig, jafnvel heila stofnun eins og í Reykjavík. Staða
barnaverndarnefnda í minni sveitarfélögum er erfiðari vegna
þess að aðgangur að fagfólki hlýtur að vera minni. Ofan á það
bætist að í fámennari samfélögum verða mál einnig persónu-
legri. Líkur eru því á að þeir sem rannsaka mál og þeir sem
sæta rannsókn séu jafnvel persónulega kunnugir, jafnvel þótt
minni sveitarfélög nýti sér heimild til að fara sameiginlega
með barnaverndarmál.
Ekki er það dregið í efa að fulltrúar barnaverndarnefnda
geri allt sem í þeirra valdi stendur til að rannsaka fljótt og vel
og af fagmennsku þær ábendingar sem til þeirra berast, ekki
heldur að hagsmunir barnsins séu ævinlega í fyrirrúmi. Hins
vegar hljóta þessar nefndir að þurfa mikinn faglegan stuðning
þegar þær hafa til meðferðar þung ofbeldismál á heimilum.
Hafa verður í huga að foreldri sem beitir barn sitt ofbeldi
er foreldri sem á í miklum vanda. Það er foreldri sem berst
við vanlíðan, hugsanlega vegna ofbeldis sem það hefur sjálft
orðið fyrir í æsku. Og það er foreldri sem horfist í augu við
vanhæfni sína til að gegna því hlutverki sem mörgum þykir
hið mesta sem hver einstaklingur glímir við, að ala upp barn,
koma því til manns. Foreldri sem beitir barn sitt ofbeldi er því
foreldri sem þarf á mikilli aðstoð að halda.
Ljóst er að eftirlitshlutverk Barnaverndarstofu verður að
styrkja og ekki síður leiðbeiningarhlutverk hennar. Boðleið-
ir milli barnaverndarnefnda og Barnaverndarstofu verða að
vera skilvirkar og hraðar.
Það gengur ekki að börn þurfi að dvelja á heimili vikum og
jafnvel mánuðum saman eftir að fullljóst er orðið öllum þeim
sem til þekkja að aðstæður eru óviðunandi. Leita verður allra
leiða til að koma í veg fyrir að slíkar sögur endurtaki sig.
Ábyrgð barnaverndarnefnda er mikil.
Hagsmunir barns
gangi alltaf fyrir
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR