Fréttablaðið - 23.10.2008, Blaðsíða 24

24 23. október 2008 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Þegar Ísland lendir í stór-felldum kröggum, eru þær
ekki einkamál Íslendinga. Til
þess liggja tvær höfuðástæður. Í
fyrsta lagi þurfa Íslendingar nú á
erlendri aðstoð að halda, og okkur
er flestum engin mikils háttar
minnkun að því. Sælla er að gefa
en þiggja, satt er það, en nú þurf-
um við að þiggja liðsinni annarra.
Það er ekki einkamál hvers og
eins, hversu mikla hjálp hann
þiggur af öðrum. Við eigum kost
á aðstoð, því að við höfum með
alþjóðasamningum tryggt okkur
aðild að stórri fjölskyldu vina-
þjóða og annarra, þar sem menn
hjálpast að. Til þess eru fjölskyld-
ur: orðið segir allt, sem segja
þarf. Ríkisstjórnin hefur teflt
skákina þannig, að hjálpin þarf
nú að berast án frekari tafar frá
Alþjóðagjaldeyrissjóðnum (IMF).
Það er að minni hyggju góður
kostur eins og allt er í pottinn
búið.
Margt bendir til, að Seðla-
bankar Norðurlanda, Evrópu og
Bandaríkjanna hafi fyrir all-
löngu ráðlagt ríkisstjórninni að
leita til sjóðsins, þegar ljóst var,
hvert stefndi, en ríkisstjórnin
hafi færzt undan. Sé svo, bætist
enn við langt syndaregistur rík-
isstjórnarinnar. Ekki er heldur
óhugsandi, að Rússar reyni einnig
að beina Íslendingum til sjóðsins,
enda myndu þeir með því móti
taka sér stöðu með iðnríkjunum,
sem eru hryggjarstykkið í sjóðn-
um. Veiti Rússar Íslendingum lán
með veikari skilyrðum en sjóð-
urinn myndi veita, eiga Rússar á
hættu að skaða samskipti sín við
iðnríkin.
Aðalatriðið er þetta, eins og
hagfræðingarnir Jónas Haralz
og Ólafur Ísleifsson hafa einnig
bent á: Alþjóðagjaldeyrissjóður-
inn ræður aðildarlöndum jafn-
an ekki að gera annað en það,
sem þau þurfa að gera hvort eð
er, en hafa ekki afl til að gera á
eigin spýtur. Sjóðurinn blandar
sér ekki í innlend stjórnmál, það
er grundvallarreglan, en honum
ber samkvæmt stofnsáttmála að
setja skilyrði fyrir fjárhagsað-
stoð. Honum ber einnig að fylgj-
ast með, hvort skilyrðin eru virt.
Þetta er gert til að auka líkurnar
á, að hjálpin nýtist svo sem að er
stefnt og landið geti staðið í skil-
um.
Alþjóðleg rannsóknarnefnd
Í annan stað á umheimurinn
refjalausa heimtingu á að fá
að vita, hvað fór úrskeiðis hér
heima. Íslendingar geta ekki
verið þekktir fyrir að reyna að
halda því leyndu, þar eð aðrar
þjóðir þurfa að fá að læra af
mistökum íslenzkra stjórnvalda
auk þess sem þær búast nú til að
rétta Íslandi hjálparhönd. Hér
færi að minni hyggju bezt á því,
að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
beitti sér fyrir skipan óháðrar
alþjóðlegrar rannsóknarnefnd-
ar, sem verði skipuð reyndum
erlendum sérfræðingum. Þessi
nefnd þyrfti að vinna hratt og
birta álit sitt opinberlega sem
fyrst. Þjóðin þarfnast slíkrar
nefndar til að endurreisa traust
milli manna og traust umheims-
ins. Reynslan utan úr heimi
sýnir, að bankahrun af því tagi,
sem hér hefur átt sér stað, getur
leitt til óstöðugs stjórnarfars og
myndunar öfgahópa, sem bítast
um brakið og berja stríðsbumb-
ur. Heilbrigð stjórnmálaþróun
útheimtir, að forsagan sé rétt
rakin og öllum hliðum málsins
til haga haldið. Sjóðurinn hefur
ekki áður hvatt til slíks upgjörs
eða sett slíkt skilyrði fyrir aðstoð
við aðildarland, en hann gæti
átt eftir að grípa til þessa ráðs í
öðrum löndum síðar, ef vel tækist
til á Íslandi. Þeir, sem óttast, að
sjóðurinn leggi harkalegri efna-
hagsráð að stjórnvöldum en þau
myndu reyna sjálf án aðkomu
sjóðsins, geta huggað sig við, að
án sjóðsins og erlendrar rann-
sóknar fengju öll kurl trúlega
aldrei að koma til grafar í þessu
alvarlega máli. Þessu ættu þeir
að velta fyrir sér, sem tortryggja
sjóðinn vegna þeirrar réttmætu
gagnrýni, sem hann sætti fyrir
sum ráðin, sem hann veitti Asíu-
löndum í fjármálakreppunni þar
fyrir áratug. Sjóðnum varð þar
að sumu leyti á í messunni, og
hann hefur beðið forláts á því.
Þá vissu hvorki hagfræðingar
sjóðsins né aðrir margt af því,
sem við þykjumst nú vita í ljósi
reynslunnar. Því fór sem fór. Litl-
ar líkur eru því til þess, að sagan
frá Asíu myndi endurtaka sig á
Íslandi.
Hvítþvottarbók? Nei takk
Íslendingar eiga ekki að koma
sjálfir að verki rannsóknarnefnd-
arinnar nema sem ráðgjafar og
ritarar. Fráleitt væri, að ríkis-
stjórnin gæfi sjálf út hvítbók
um málið líkt og forsætisráð-
herra hefur nefnt, því að hún yrði
sennilega hvítþvottarbók. Lík-
ast til þyrftum við einnig aðstoð
útlendinga við að vinna úr áliti
nefndarinnar, því að víða er pott-
ur brotinn í réttarkerfinu hér eins
og allir vita ekki síður en í efna-
hagsmálunum. Nefndin myndi
væntanlega leggja á ráðin um
úrvinnsluna.
Ekki einkamál Íslendinga
Vegurinn fram á viðÍ DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
UMRÆÐAN
Þorbjörg Helga Vigfúsdóttir skrifar um
REI-málið
Borgarfulltrúarnir Sigrún Elsa Smára-dóttir og Svandís Svavarsdóttir fjalla
um REI-málið í Fréttablaðinu á mánudag-
inn undir fyrirsögninni „Sannleikurinn er
góður grunnur“. Grein þeirra gengur út á
að rengja ummæli Hannesar Hólmsteins
Gissurarsonar um að hinir svokölluðu sex-
menningar hafi komið í veg fyrir kaup FL Group og
Geysis Green Energy á REI. Í staðinn bjóða þær upp
á söguskýringar sem ganga út á að eigna sjálfum sér
það þarfaverk að hafa stöðvað málið.
Lykilatriði í málinu er að stjórn OR samþykkti söl-
una á REI til FL Group og Geysis Green á stjórn-
arfundi fyrir ári. Sigrún Elsa sat þennan örlaga-
ríka stjórnarfund fyrir hönd Samfylkingarinnar og
samþykkti söluna. Svandís sat einnig fundinn fyrir
hönd Vinstri grænna og ákvað hún að sitja hjá við
afgreiðslu málsins. Að sitja hjá er því miður fyrir
Svandísi hreint ekki það sama og vera á móti málinu
og segja nei.
Með þessar staðreyndir í huga er því
frekar skondið að sjá borgarfulltrúana tvo
segjast segja sannleikann í grein sinni þar
sem þær reyna að eigna sér stöðvun máls-
ins. Augljóst er af ofansögðu að sú túlkun
er röng.
Enginn af okkur „sexmenningum“ sat í
stjórn OR sem samþykkti söluna. Þar sem
við vorum hins vegar algerlega á móti mál-
inu frá fyrstu mínútu upphófst atburða-
rás sem borgarbúar þekkja ágætlega. Sú
atburðarás leiddi til þess að salan á REI og
miklum verðmætum úr OR gekk ekki eftir. Þvert
á það sem stjórn OR ákvað, með Sigrúnu Elsu og
Svandísi innanborðs.
Við sex borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins sem
vorum allan tímann á móti málinu upplifðum veru-
legt mótlæti í fyrra fyrir það að standa föst á sann-
færingu okkar. Það er því fróðlegt í dag, þegar öllum
er það ljóst að það hefði verið algert glapræði að
selja REI og stóran hluta Orkuveitunnar til áhættu-
fjárfesta eins og lagt var upp með, að sjá borgarfull-
trúa sem kusu með málinu eða sátu hjá vilja eigna
sér málið.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Að segja satt og rétt frá
ÞORBJÖRG HELGA
VIGFÚSDÓTTIR
Opið virka daga kl. 8:00 til 18:00
www.velaland.is
VESTURLANDSVEGUR
VAGNHÖFÐI
VÉLALAND
HÚSGAGNA-
HÖLLIN
TANGARHÖFÐI
BÍlDSHÖFÐI
H
Ö
FÐ
A
B
A
K
K
I
REYKJAVÍK
Vélaland - VAGNHÖFÐA 21
Sími 577-4500
Vélaland sérhæfir sig í tímareimum.
Komdu í Vélaland og fáðu ráðgjöf um skiptingu
á tímareim. Vélaland skiptir fljótt og vel um
tímareimina fyrir þig, á föstu verði.
Fáðu ráðgjöf um tímareimaskipti
Er tímareimin komin á tíma?
Fast verð hjá Vélalandi
Skoðaðu fast verð hjá Vélalandi. Hringdu
núna í síma 577-4500 og pantaðu tíma.
Verðdæmi um tímareimaskipti:
Nissan Patrol 2,8 dísil Árgerð 1992-2000
Heildarverð, varahlutur og vinna: 34.606 kr.
Toyota Land Cruiser 90 3,0D Árgerð 1997-2002
Heildarverð, varahlutur og vinna: 34.427 kr.
Toyota Corolla 1,6 bensín Árgerð 1997-2001
Heildarverð, varahlutur og vinna: 34.212 kr.
VW Golf 1,6 bensín Árgerð 1997-2006
Heildarverð, varahlutur og vinna: 36.213 kr.
Ford Focus 1,6 bensín Árgerð 1998-2005
Heildarverð, varahlutur og vinna: 39.958 kr.
Sjáðu hvar við erum. Hringdu núna í síma
577-4500 og pantaðu tíma.
Samstaðan
Stjórnmálamenn eru þessa dagana
iðnir við að innprenta okkur hinum
nauðsyn samstöðu. Það eru erfiðir
tímar, mikilvægt að landsmenn
standi sem einn maður í þrenging-
unum og það allt. En hversu langt ná
þessi orð þeirra? Á þjóðin að standa
saman en er óþarfi að stjórnmála-
mennirnir geri það? Björk Vilhelms-
dóttir borgarfulltrúi virðist í það
minnsta ekki á samstöðubuxun-
um. Hún ræðst fram á ritvöllinn
og rýfur samkomulag sem gert
var í skipulagsráði vegna þess
að henni finnst Júlí-
us Vífill Ingvarsson,
formaður skipulags-
ráðs Reykjavíkur, fá
óþarflega mikla athygli
í fjölmiðlum.
Samþykktin
Málavextir eru þessir. Samfylkingin
lagði fram tillögu í skipulagsráði er
varðar útisundlaug við Sundhöllina
við Barónsstíg. Öllum ráðsmönnum
leist vel á og lagði Júlíus Vífill til að
þess yrði ekki getið sérstaklega hvað-
an tillagan væri ættuð heldur yrði
hún gerð að tillögu ráðsins alls.
Það var samþykkt. Fjölmiðlar
fjölluðu um sundlaugina
og töluðu – eðlilega – við
Júlíus formann.
Stemningin
Björk virðist hafa
sviðið að
sjá Júlíus
ræða
um
sund-
laugina í fjölmiðlum. Hún skrifaði því
grein í Moggann á þriðjudag þar sem
hún bar honum á brýn að skreyta sig
með stolnum fjöðrum. Hann hefði
auk þess notið þess að gera sér mat
úr málinu og sér væri ljúft að upplýsa
að Samfylkingin hefði haft frum-
kvæði að málinu. Vitaskuld svaraði
Júlíus í Mogganum í gær og sagðist
aldrei hafa eignað sér hugmyndina.
Hins vegar væri það eitt víst að
ekki ætti Björk hana. Sjálfsagt
er málinu ekki lokið en eins og
sakir standa virðist Björk hafa
rofið samkomulag af því að
Júlíus talaði um skipu-
lagsmál af of miklum
áhuga og jafnvel
innlifun.
bjorn@frettabla-
did.isÍ
slenska þjóðin er í frjálsu falli og nær ekki lendingu, ekki
fyrr en hún fær að vita hver raunveruleg staða þjóðarbús-
ins, og heimilanna, er. Ráðherrar hafa talað um að stað-
an sé slæm, jafnvel verri en þeir héldu, en ekki er skýrt
hversu slæm hún er. Almenningur líður fyrir óvissuna. Það
er þó betra að vita í hversu hræðilegri stöðu við erum sem þjóð
svo við getum byrjað að vinna okkur út úr henni í stað þess að
sitja heima og naga neglur þar sem við sveiflumst á milli þess að
ímynda okkur svartnættið og reyna að halda í bjartsýnina.
Óvissan kemur til vegna þess að það er ekki nægjanleg, eða
jafnvel misvísandi, upplýsingagjöf frá stjórnvöldum. En það
virðist ekki bara vera þjóðin sem er í óvissu. Síðast í gær var
Geir H. Haarde að tala um hversu erfitt væri að gera þjóðhags-
spá fyrir Ísland þar sem óvissa væri um hagstærðir. Að minnsta
kosti sumir ráðherrar vita betur en aðrir hve vandinn er stór
og hvernig rætt er um að mæta honum, en fátt er gefið upp á
meðan staðið er í viðræðum við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn, bresk
stjórnvöld og fleiri.
Það er gert ráð fyrir atvinnuleysi, en hve miklu? Á fólk að
gera ráð fyrir því í skipulagningu heimilisbókhaldsins að missa
vinnuna? Það er talað um að skattar muni hækka, en hve mikið?
Gert er ráð fyrir miklum halla á rekstri ríkisins og sveitarfélaga.
Það hlýtur að kalla á samdrátt hjá hinu opinbera, en hvar verður
sá samdráttur? Sveitarfélögin hafa, í þessu óvissuástandi, staðið
sig heldur betur en ríkið í að lýsa yfir hvaða útgjaldaliði skuli
verja og leggja þar helst áherslu á mennta- og velferðarsvið. En
hið opinbera telur það einnig sitt hlutverk að halda uppi ákveðnu
atvinnustigi með því að draga ekki um of úr framkvæmdum.
Hvernig staðið verður að slíku er ekki ljóst.
Talað hefur verið um mörg hundruð milljarða lántökur rík-
isins. Eru þetta allt lán sem falla á almenning í formi aukinnar
skattbyrðar? Eða er verið að ræða um „millibilslán“ sem verða
greidd þegar eignir bankanna komast í verð og verður af þeirri
ástæðu ekki velt yfir á almenning? Hvaða áhrif hefur það að
fyrrum langstærsti banki Íslands er nú orðinn minnstur?
Þeir sem reka fyrirtæki eru í sömu svartaþokunni og íslensk-
ur almenningur og vita vart hvort fyrirtæki þeirra muni lifa eða
deyja. Forsvarsmennirnir tala jafnvel um að þeir viti ekki hve
mikið þeir skulda og hvað þeir eiga. Mjög illa gengur að skipu-
leggja veturinn í því ljósi og á hvaða mannafla er þörf. Þeir allra
svartsýnustu horfa í kring um sig og reyna að finna fyrirtæki
sem verður ekki búið að loka eða koma í ríkiseigu innan fárra
mánaða.
Heimilin í landinu horfa á lán og matvöruverð hækka og vona
að verðbólgan muni ekki hafa of afdrifarík áhrif.
Í þessu ástandi er ekki að undra þótt þjóðin öll kalli á svör. Það
er ekki einungis krafa þjóðarinnar að vita hvernig heilsufari rík-
isins er háttað, hún vill taka þátt í umræðunum og ákvörðunum
um hvernig að uppbyggingunni verður staðið. Krafan hlýtur að
vera sú að á hinu Nýja Íslandi sé leyndarhyggju ríkisvaldsins
kastað fyrir róða og hægt verði, á rólegan og yfirvegaðan hátt,
komast út úr þokunni og sjá til himins.
Skortur á upplýsingum um raunverulega stöðu.
Þjóð í þoku
SVANBORG SIGMARSDÓTTIR SKRIFAR