Fréttablaðið - 23.10.2008, Blaðsíða 52

36 23. október 2008 FIMMTUDAGUR
Einar Kárason heldur áfram að
sækja í atburði sturlungaaldar í
nýrri skáldsögu sinni sem kom út í
gær, Ofsa.
Fyrsta atlaga hans að söguefnum
úr þeim mikla sagnabálki var hinn
frábæri Óvinafagnaður sem kom
úr smiðju skáldsins haustið 2001
þar sem Einar fylgdi Þórði kakala
eftir frá hingaðkomu hans úr Nor-
egi í kjölfar Örlygsstaðabardaga
og nokkuð framyfir hin afdrifaríku
átök þeirra Þórðar og Kolbeins
unga í Húnaflóa. Nú beinir hann
sjónum sínum að Gissuri Þorvalds-
syni, síðar jarli, og örlögum hans.
Sagan markast aftur af siglingu
út, heimkomu Gissurar eftir dvöl
hans með Þórði kakala við hirð
Noregskonungs sem vildi stilla til
friðar í landinu milli hinna harð-
skeyttu ættbálka sem hér tókust á,
sneri Gissuri til friðarvilja sem
hann fylgdi eftir hingað kominn,
en kom fyrir ekki: Ofsinn, sem nýr
kafli í umortri Sturlungu Einars
Kárasonar heitir eftir, er Eyjólfur
ofsi, sá sem sótti Flugumýri heim á
köldum morgni á þriðja degi sátta-
brúðkaups milli Haukdæla og
Sturlunga, reyndi að ráðast þar
inngöngu með fámennt lið og um
síðir brenndi bæinn niður í
grimmdaræði hefndar og skaddaðs
sóma. Þetta er ekkert smástöff.
Einar gat ekki rápað inn í efnisrík-
ari bók en Sturlungu í leit sinni að
söguefni.
Þetta er ekki löng skáldsaga og
lýtur sömu frásagnartækni og
Einar sótti til Faulkners á sínum
tíma þegar Óvinafagnaður var í
smíðum: hér skiptist sagan eftir
röddum nokkurra sögupersóna
sem rekja framvinduna nokkurn
veginn í tímaröð. Í samanburði
verkanna tveggja kemur í ljós að
tök skáldsins á forminu herðast
enn, frásagnarmátinn leikur honum
nú betur í hendi, sjö árum síðar.
Talsmáti og stílsnið reynist við
nánari skoðun á Óvinafagnaði vera
nokkuð einsleitt garn, háir og lágir,
karlar og konur tala í svipuðum stíl
á þeirri bók. Hér þróar skáldið ein-
talið enn frekar og skilur meira á
milli, leikur í fleiri tóntegundum,
greinir raddir í sundur og gefur
þeim sjálfstæði.
Einar er sem fyrr naskur á að
smíða stórtíðindi úr litlu efni: örfá-
ar línur í texta Sturlu Þórðarsonar
verða honum efni í mikinn harm og
grimm örlög í persónu eins og Hall-
fríðar Garðafylju, konunnar sem
fóstraði syni Gissurs og Gróu, kon-
unnar sem tekur móti Gissuri úr
kerinu og kemur honum til lífs. Það
eru ekki nema stórskáld sem geta
snúið svo stóra sögu, svo mikinn
háska, úr fáeinum orðum, óskýrri
mynd. Skáldið stígur inn í persónu,
víkkar hana út, skýrir forsendur,
gerðir og afleiðingu. Eins leikur
hann Hrafn Oddsson, Eyjólf ofsa,
Kolbein grön og gerir úr stóra
epíska karaktera sem endurfæðast
í mót inn í Sturlungu sjálfa, hinn
knappa og orðfáa stíl þrettándu
aldar.
Og skáldið leiðréttir sig hafi mis-
tök orðið samanber lýsingu á skrif-
stofu Sturlu Þórðarsonar í fyrri
bókinni, „blaðastafli“ verður
„skinnhlaði“ svo lýsingin verði
kórrétt en ekki tímavilla.
Allt er hér feikivel gert. Ofbeld-
ið er stillt í lýsingum, stundum
dregið úr, eins og í hinum hroða-
legu lýsingum frumtextans á líkum
Gróu og Ísleifs, stundum bætt í
eins og í grimmdarleik með lík
brúðgumans unga í svaðinu við
Flugumýri eftir brunann.
Má þá finna að einhverju? Hér
eru sýnilega að dragast saman í
þríleik eða fjórleik verk unnin úr
borgarastyrjöldinni sem hér var
um nær aldar bil. Eintalsformið,
játninguna, hugleiðingu, sem ligg-
ur til grundvallar framsetningu
sögunnar er skáldið að dýpka:
þanninn er persónulýsing Ofsans
hyldjúp, vandi Hrafns stór, frýjun-
arhugur konu á borð við Þuríði
Sturludóttur skýr. Harkan er næst
Einari, skyldan ljós. það er helst í
veiklyndinu, brotinu á skurninni
sem hann þarf að sækja sig á þótt
naumur stíll sem gefur í skyn láti
vel í huga hans og hendi um þessar
mundir, betur en í fyrsta verkinu.
Hann hefur reynst mistækur í
verkum sínum alla tíð en er með
þessum áfanga að marka sér bás
sem einn af hinum miklu höfund-
um íslenskrar sagnaritunar, þótt
hann haldi sig við löngu liðin tíð-
indi. Öðrum er þá ætlað að skyggna
þá vargöld sem nú stendur, þótt
engum treysti ég betur til að skíra
þá blendnu tíma en Einari Kára-
syni, sjóuðum úr leiðangrinum í
Jónsbók. En það er önnur saga,
þessi saga, Ofsi, er merki um full-
þroska höfund og er sómi okkar
dögum. Páll Baldvin Baldvinsson
Meistarans tök á eldri sögu
BÓKMENNTIR
Ofsi
Skáldsaga eftir Einar Kárason
Mál og menning
★★★★★
Þroskað framhald Óvinafagnaðar,
meistaralega unnið verk
BÓKMENNTIR Einar Kárason skáld „einn
af hinum stóru höfundum íslenskrar
sagnaritunar“.
Tímaritið Art Review gefur ár hvert út lista um
áhrifamenn í hinum alþjóðlega myndlistarheimi og
birtist hann í nóvemberheftinu. Þar er efstur Damien
Hirst og fyrirtæki hans Science. Galleríistar og
stjórar listasafna eru svo í efstu sætum,
þeirra á meðal Iwan Wirth sem styrkti gerð
heimildarmyndar Hilmars Oddssonar um
Dieter Roth sem frumsýnd var á dögun-
um. Myndhöggvarinn Richard Serra, höf-
undur Áfanga í Viðey, er í 33. sæti, Hans
Ulrich Obrist sýningarstjóri sem hér
hefur starfað í 35. sætinu en Ólafur Elías-
son er nú risinn í 50. sæti. Fátt norrænna
manna er á listanum, sýningarstjórinn
sænski Daniel Birnbaum er þó í 13. sæti
en Francesca von Habsburg sem hingað
kemur að staðaldri er í 89. sæti. - pbb
Ólafur rís á lista
Ólafur Elíasson
HVAÐ? HVENÆR? HVAR?
Fimmtudagur 23. október
➜ Tónleikar
12.15 Hádegistónleikar Kvartett
Óskars Guðjónssonar flytur tónlist
eftir Jón Múla Árnason í Vonarsal
SÁÁ við Efstaleiti.
20.00 Fimmtudagsforleikur
Hljóm sveitirnar Swive, Hughrif og
The Costum koma fram í Hinu hús-
inu, Pósthússtræti 3-5. Aldurs tak-
mark 16 ára, ókeypis aðgangur.
20.30 Friðrik Ómar verður með
tónleika í Akureyrarkirkju þar sem
hann flytur vinsæl dægurlög ásamt
Grétari Örvarssyni.
20.30 Bubbi Morthens verður
með tónleika í Urðarbrunni, hátíð-
arsal Fjölbrautaskólans í Garðabæ,
Garðatorgi 7.
20.30 Margot Kiis og Gunnar
Hrafnsson flytja erlend og ís lensk
djasslög í tónlistarhúsinu Laugar-
borg í Eyjafjarðarsveit.
21.00 Kvartettinn HeiðAndréScot-
Toggi og hljómsveitin „Dance with
me“ koma fram á Café Rósenberg
við Klapparstíg. Jazzklúbburinn Múl-
inn stendur fyrir viðburðinum.
21.00 Útgáfu-
tónleikar KK
verður með
tónleika í tilefni
af útgáfu plöt-
unnar „Svona
eru menn“,
í Salnum,
Hamraborg 6,
Kópavogi.
22.00 Bít
Box Börkur
Birgisson, Daði Birgisson stýra hip
hop projecti ásamt Pétri Sigurðssyni,
Kristni Agnars syni og Steinari
Sigurðarsyni. Aðgangur ókeypis,
Glaumbar, Tryggva götu 20.
➜ Fyrirlestrar
12.05 Bundið og bætt Rannver
H. Hannesson og Örn Hrafnkelsson
fjalla um viðgerðir á bókum og
hand ritum í Lands-
bókasafni fyrr á
öld um. Fyrirlesturinn
fer fram í fyrir lestrasal
Þjóðarbók hlöðunnar,
Arngrímsgötu 3.
➜ Sýningar
20.00 Reykvíska eldhúsið Sýning
um mat og mataræði Reykvíkinga
á 20. öld í elsta húsi Reykjavíkur,
Aðalstræti 10. Á fimmtudagskvöld-
um er leiðsögn um sýninguna kl.
20.00. Opið virka daga 9.00-18.00,
á fimmtudögum er opið til 22.00 og
um helgar 12.00-17.00.
Ó vissi tími Rósa Sigrún Jónsdóttir
sýnir tvö vídeóverk í Gallerí Dverg,
Grundarstíg 21. Sýningin stendur til
1. nóv og er opin fim.-lau. kl. 14.00-
17.00.
➜ Myndlist
Myndverk án titils Ólafur Lárusson
sýnir í verslun og veitingastofu Þjóð-
menningarhússins, Hvefisgötu 15.
Sýningin er opin alla daga frá kl.
11.00-17.00
Picasso á Íslandi Styttan „Jacqueline
með gulan borða“ eftir Picasso er til
sýnis á Listasafni Árnesinga ásamt
verkum 26 íslenskra listamanna þar
sem gætir áhrifa frá listamanninum.
Listasafn Árnesinga, Austurmörk 21,
Hveragerði. opið fim.-sun. 12.00-
18.00. Aðgangur ókeypis.
Línan - ferð án fyrirheits Ingunn
St. Svavarsdóttir Yst sýnir verk á
Café Karólínu, Kaupvangsstræti 23.
Sýningin stendur til 31. okt.
Sólveig Eggertz sýnir akrýlmyndir í
menningarsal Hrafnistu við Laugar-
ás. Sýningin stend ur til 10. nóv.
Upplýsingar um viðburði sendist á
hvar@frettabladid.is
í samstarfi við Borg
arleikhúsið kynnir:
Höfundar og flytjendur: Margrét Sara Guðjónsdóttir
Sveinbjörg Þórhallsdóttir, Jared Gradinger
Sýnt á Stóra sviði
Borgarleikhússins
Tryggðu þér miða núna!
568 8000 / midi.is
PRIVATE DANCER
www.panicproductions.is
MENNTAMÁLARÁÐUNEYTIÐ
29. október kl. 14 - FORSÝNING
30. október kl. 20 - UPPSELT
1. nóvember kl. 15
2. nóvember kl. 20
Aðeins þessar 4 sýningar!
Skilaboðaskjóðan
Þorvaldur Þorsteinsson
og Jóhann G. Jóhannsson
Geysivinsælt ævintýri
fyrir alla fjölskylduna!
sun. 26/10
uppselt
Macbeth
William Shakespeare
Blóð vill blóð...
fös. 24/10 uppselt
Klókur ertu, Einar Áskell
Bernd Ogrodnik
Heillandi og krúttleg brúðusýning
sun. 26/10 örfá sæti laus,
sýningum fer fækkandi
Hart í bak
Jökull Jakobsson
Mögnuð sýning. , EB FBL.
fim. 23/10, föst 24/10 uppselt
uppselt á næstu tíu sýningar!
www.leikhusid.is
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
Þjóðleikhúsið
Miðasala í síma 551 1200 og á www.leikhusid.is
Utan gátta
Sigurður Pálsson
Snarskemmtileg sýning í Kassanum
forsýn. 22/10 uppselt, frumsýn. 24/10 uppselt
lau. 25/10 uppselt
Ástin er diskó,
lífið er pönk
Hallgrímur Helgason
lau. 25/10,
sýningum að ljúka