Réttur - 01.05.1964, Blaðsíða 52

116
R É T T U R
<‘ii ekki sem svaladrykk eða mungát o. s. frv. Hins vegar er svo
skiptagildi vörunnar, sem felst í því, að fyrir ákveðið magn af einni
voru er hægt að fá ákveðið magn af annarri ólíkri vörutegund.
Bruggarinn og bakarinn skipta á einum lítra af bjór og einu kílói
af brauði. Þannig er hægt að breyta notagildunum hvert í annað í
ákveðnu skiptahlutfalli.
Hvað er það nú, sem er hinum ólíku vörum sameiginlegt, svo að
hægt er að jafna þeim hverjum við aðra og skiptast á þeim? Marx
kemst að þeirri niðurstöðu fyrir rúmum hundrað árum, að þetta
sameiginlega sé vinnan, vinnutíminn, sem fór í að búa vörurnar til.
Skilyrði þess að unnt sé að leggja sömu mælistiku á ólíka hluti, er
það, að þeir hafi einhvern sameiginlegan drátt eða eiginleika. T. d.
skilyrði þess, að hægt sé að vega hluti á vog, er það, að þeir liafi
þyngd. Eða samkvæmt vísindalegri skilgreiningu, að ákveðinn kraft-
r,r, mismunandi eftir efnismassa hlutanna, dragi þá inn að jarðar-
iniðju. Vörur eru notagildi, sem eru verðmœtar í sjálfu sér — hafa
gildi, eins og sagt er — í hlutfalli við þá vinnu, sem þurfti lil fram-
leiðslu þeirra. En vinna er hér skilgreind sem almennt álag manns-
líkama og mannshugar eða líkamlegt og andlegt erfiði. Þetta er
tvíeðli vörunnar, sem ég drap á að framan: notagildi og gildi. Tví-
cðli vörunnar stafar aftur á móti af tvieðli vinnunnar. 1 fyrsta lagi
er vinnan einhver hlutkennd athöfn, beinist að einhverju sérstæðu,
er unnin til að búa til einhver sérstök notagildi. 1 þessum skilningi
er auðvitað bruggaraiðnin gjörólík hakaraiðninni, og ekki stendur
slátraraiðnin þessum hóti nær. En bæði bruggarinn og bakarinn
þreytast við sína vinnu, og í þeim skilningi er vinnan almenns eðlis.
Nú er við höfum velt vöruskiptunum þetta mikið fyrir okkur og
uppgötvað tvíeðli vinnu og vöru, þá komum við að næsta stigi rök-
semdafærslunnar, sem fjallar um mótsetningu vöruframleiðslunnar.
Það er nefnilega viss mótsetning eða innri mótsögn fólgin milli
hlutstæðrar vinnu (sem býr til notagildin — ef svo má segja) og
almennrar vinnu (sem er grundvöllur gildisins sem slíks). Höldum
áfram dæminu um handiðnamennina þrjá.
Bakarinn og slátrarinn skiptast á sínum vörum og hafa nóg að
bíta og brenna. En nú þarf bruggarinn líka að fæða hyski sitt og
fer til bakarans og slátrarans með bjór sem skiptagildi. Þeir hafa
Jiins vegar enga þörf fyrir bjór og neita að skipta. Þá er komin hér
oíurlítil offramleiðslukreppa: Annars vegar bjór, sem framleið-
andinn hefur ekkert við að gera, hins vegar hrauð og kjöt, sem ekki