Morgunblaðið - 29.05.2006, Blaðsíða 18

Í LISTASAFNI Árnesinga var á
dögunum opnuð sýning á verkum
textíllistakonunnar Hrafnhildar
Sigurðardóttur. Hrafnhildur hlaut
árið 2005 Norrænu textílverðlaun-
in, fyrst Íslendinga og varð fimmti
listamaðurinn til að hreppa verð-
launin frá því þau voru fyrst veitt
árið 2000.
Sýning Hrafnhildar í Listasafni
Árnesinga ber yfirskriftina Hér.
„Að grunni til eru á sýningunni
sömu verk og á verðlaunasýning-
unni sem haldin var í Borås í Sví-
þjóð á síðasta ári, en ég hef bætt
við mörgum nýjum verkum sem ég
hef unnið síðan þá, og held áfram
að vinna með sama þema.“
Þemanu sem Hrafnhildur hefur
gert að sínu verður kannski best
lýst með umsögn dómnefndar Nor-
rænu textílverðlaunanna: Kynjað
viðhorf með konuna í forgrunni,
túlkað í tilraunum með mismun-
andi tækni og efni.
Handverkshefð og húmanismi
Það er broddur í verkum Hrafn-
hildar, og margþætt gagnrýni á
samfélagið: „Ég sæki í íslenska
handverkshefð og nota hana til að
skapa nútímaleg myndverk. Það
má segja að ég leiti í hefðina til að
deila á hefðina,“ segir Hrafnhildur
glettin. „Ég var á tímabili mjög
upptekin af feminískum pælingum
og gagnrýndi þær staðalmyndir af
konum sem eru á hverju strái. En
ég deili líka á stríð, á alla misnotk-
un minnihlutahópa. Einn listunn-
andi sagði mig ekki femínista,
heldur húmanista, og ég held að sé
mikið til í því, en ég er kona og
kannski ekki skrítið að ég deili á
samfélagið frá sjónarhóli kven-
manns.“
Sem dæmi um þær aðferðir sem
Hrafnhildur beitir má nefna verkið
„Varastækkun“/„Lip Infusion“.
Verkið er gert úr þunnum plast-
slöngum sem Hrafnhildur hefur
fyllt af varalit: „Nú geturðu keypt
varalit í Bandaríkjunum sem inni-
heldur bótox, svo þegar þú berð
litinn á varirnar bólgna þær upp
og verða ofsalega sexy,“ segir
Hrafnhildur. „Þetta er auðvitað
baneitrað: má bjóða þér að setja á
þig varalit og bólgna allur upp?“
Dýrt listform
Hrafnhildur menntaði sig við
textíldeild Myndlista- og hand-
íðaskóla Íslands og lauk mast-
ersnámi í skúlptúr við Coloradohá-
skóla. Verkin hennar eru því
iðulega á mörkum þessara tveggja
listforma: „Ég er ekki hreinræktuð
textíllistakona, og í Ameríku myndi
ég aldrei vera flokkuð sem slík,
heldur vera kölluð „mixed-media
artist“ sem vinnur í mjúka
skúlptúra.“
Hrafnhildur hefur unnið við listir
í hálfan annan áratug og segir ekki
mikið á því að græða: „Þetta er
dýrt listform að vinna með, verð-
launaféð sem fylgir Norrænu text-
ílverðlaununum fer að mestu leyti í
hráefniskostnað. Þeir spurðu mig í
Svíþjóð hvað ég ætlaði að gera við
peninginn, og ég svaraði eins og
ameríski bóndinn sem vann í
Lottóinu: „I’ll keep on farming till
it’s all gone“.“
Datt ég á hausinn?
Hrafnhildur segist hafa verið al-
veg við að gefast upp á listamanns-
starfinu þegar hún hreppti verð-
launin: „Það leið varla sá dagur að
ég velti ekki fyrir mér hvort ég
hefði dottið á hausinn, þegar ég
ákvað að verða listamaður. Ég hef
mörgum sinnum ætlað að pakka
saman og segja þetta gott, eftir að
hafa unnið næstum kauplaust í
fimmtán ár við að skapa mynd-
verk,“ segir Hrafnhildur. „Ég
gantast stundum þegar fólk spyr
við hvað ég vinn, og segist skapa
menningarverðmæti í sjálfboða-
vinnu. Fólk verður voða hissa og
spyr hvernig ég geri það: „Jú, ég
er myndlistarkona“.“
Ætlaði að segja upp
Hrafnhildur hafði ákveðið að
segja skilið við listina, en ekki fyrr
en hún hefði þaulreynt allar leiðir.
Það var þessi þrautseigja sem varð
til þess að hún náði athygli Nor-
rænu textílverðlaunanna: „Haustið
2004 gerði ég upp hug minn um að
hætta þessu, en ég gat ekki hætt
nema fullreynt alla möguleika til
hins ýtrasta. Þetta er eins og með
íþróttafólkið, sem ekki getur hætt
fyrr en það er komið á toppinn. Ég
byrja að senda út bréf, og athuga
hvort ég geti fengið að sýna, og
hvort eitthvað seljist. Ég ætlaði að
herma eftir bönkunum og vera
með smá útrás,“ segir Hrafnhildur
með hlátrasköllum.
„Ég sá tilkynningu um að ein-
hver Finni hefði hreppt Norrænu
textílverðlaunin og fannst það for-
vitnilegt. Ég hafði ekki heyrt um
þessi verðlaun fyrr, enda nýbreytni
í textílheiminum, og sendi verð-
launanefndinni bréf. Þeir voru
ósköp fegnir að heyra í mér því
þeir höfðu lengi verið að reyna að
komast í samband við íslenska
textíllistamenn og langaði að koma
hingað og skoða.“
Klapp á bakið
Hrafnhildur kemur verðlauna-
nefndinni í samband við Íslenska
textílfélagið og fljótlega kemur
sendinefnd hingað til lands og
skoðar verk íslenskra textíllista-
manna, Hrafnhildar þeirra á með-
al: „Þegar mér er tilkynnt að ég
hljóti verðlaunin hætti ég við að
hætta. Ég var farin að liggja yfir
atvinnuauglýsingunum þegar hér
var komið sögu og ætlaði að segja
upp lélegu starfi listamannsins
með hátíðlegum hætti, kannski
með opnu bréfi í Morgunblaðið,“
segir Hrafnhildur með og hlær, en
er þó fúlasta alvara. „Auðvitað
hafa verðlaunin fjárhagsleg áhrif,
en umfram allt er þetta eitthvert
það stærsta klapp á bakið sem ég
hef fengið. Það er gerist fátt á Ís-
landi sem hvetur mann áfram. –
Jú, þeir hæla manni, listfræðing-
arnir, þegar maður heldur sýn-
ingar. Ég klippi út krítíkina í
Morgunblaðinu og á slæmum dög-
um les ég hana aftur og líður að-
eins betur næsta dag. Ekki að ég
hafi verið að bugast undan ein-
hverri minnimáttarkennd, en mað-
ur hugsar oft með sér, hvort mað-
ur er á réttri leið.“
Og Hrafnhildur segir verðlaunin
óneitanlega hafa haft gott kynning-
argildi: „Það gerðist lítið fyrstu
vikurnar, en eftir nokkra mánuði
fóru boðsbréfin að berast, svo
verðlaunin hafa greinilega áhrif.
Kannski ég pakki ekki saman í
þessari viku, – slái því aðeins á
frest,“ segir Hrafnhildur Sigurð-
ardóttir og hlær.
Leitar í hefðina til að deila á hefðina
Hrafnhildur Sigurðar-
dóttir textíllistakona
hlaut Norrænu
textílverðlaunin 2005.
Ásgeir Ingvarsson
ræddi við hana um verð-
launin, boðskap listar-
innar og atvinnulista-
manninn sem ætlaði að
segja starfi sínu lausu.
Morgunblaðið/ÞÖK
Hrafnhildur Sigurðardóttir er handhafi Norrænu textílverðlaunanna 2005.
’Það leið varla sá dagurað ég velti ekki fyrir
mér hvort ég hefði dott-
ið á hausinn, þegar ég
ákvað að verða lista-
maður.‘
Sýningin „Hér“ í Listasafni
Árnesinga í Hveragerði stendur
til 18. júní.
Fræðast má meira um Hrafnhildi
Sigurðardóttur á www.hsig.net.
asgeiri@mbl.is
Verkin „Fósturlandsins Freyja I: með rauðan skúf í peysu“ og „Fóstur-
landsins Freyja II: með rauðan skúf án peysu“.
18 MÁNUDAGUR 29. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Omega 3-6-9
FRÁ
H
á
g
æ
ð
a
fra
m
le
ið
sla
A
ll
ta
f
ó
d
ýr
ir
GÓÐ HEILSA
GULLI BETRI
Fjölómettaðar
fitusýrur
APÓTEK OG HEILSUBÚÐIR
„ÁTTHAGARNIR“ – Le Pays – kvað
eina erlenda óperan sem gerist á Ís-
landi – ef trúa skal nafnlausum höfundi
tónleikaskrár á uppseldri sýningu
verksins á föstudag. Getur það virki-
lega verið? hlaut maður að spyrja sjálf-
an sig. Einkum með tilliti til fjölda er-
lendra hljómsveitarverka frá
ofanverðri 19. öld og fram á 20. er leit-
uðu fanga í íslenzkum fornsögum. En
ef satt reynist var vissulega um tíma-
mótaviðburð að ræða, og um leið
myndarlega fjöður í hatt Listahátíðar.
Hitt var í sjálfu sér jafn eftirtekt-
arvert að Le Pays skyldi hér vera upp-
færð í fyrsta sinn í hartnær öld að því
er fullyrt var. Enda voru fyrstu við-
brögð manns einkum mótuð af undr-
un. Tónlist Josephs Maries Guys
Ropartzs (1864–1955) frá Bretaskaga
var nefnilega engu minna innblásin en
hún var vönduð. Vissulega vart hugs-
anleg án fordæma Wagners um
sískarandi „endalausa laglínu“ – en
um leið ósvikin frönsk. Auk þess hélzt
dramatísk hljómsveitarmeðferðin oft-
ast furðugegnsæ og fjölbreytt, og
ágerðist það frekar en hitt í síðasta
þætti af þrem. Ýmist krómatískt eða
módallitað tónmálið var sjálfsagt orðið
frekar íhaldssamt fyrir sinn tíma
(1908–10), en á hinn bóginn tiktúru-
laust, eðlilegt og hnitmiðað. Orkestr-
unin var litrík og fagmannleg og féll
afar vel að atburðarás mannlegra
ástríðna ásamt áhrifamiklum lands-
lags- og óveðurslýsingum.
Söguþráðurinn fjallaði um
bretónskan fiskimann er strandar í af-
takaveðri austur á fjörðum og tekur
saman við íslenzka bóndadóttur sem
hann síðan yfirgefur af heimþrá næsta
vor en ferst í kviksyndi „Hrafnagljár“
á reið sinni til franskrar skútu á Seyð-
isfirði. Mun frumsagan skv. heim-
ildakönnun Elínar Pálmadóttur, höf-
undar Fransí Biskví, líklega tengjast
sannsögulegum atburðum þegar fimm
franskar skútur fórust 1873 í Lóni við
Hornafjörð.
Þessa einföldu sögu tónsetur
Ropartz af miklu hugviti, og kemur
m.a.s. fyrir smá kómískri hvíld að
stórskálda sið skömmu fyrir harm-
rænt niðurlagsatriðið þegar Jörundur
tengdafaðir kemur hífaður heim í
„Fífufjörð“ eftir kaupstaðarferð.
Bergþór Pálsson fór bráðvel með
minnsta hlutverkið af þremur og nýtti
sér þetta eina gamansama augnablik
leiksins ekki síður en hin alvarlegri.
Gunnar Guðbjörnsson söng Tual há-
seta af jafnt festu sem angurværð og
sá vart snöggan blett á söng hans
nema kannski á einum háttlægum
stað þar sem krafturinn lét á sér
standa. Kata (Kaethe á frummáli; allt
var sungið á frönsku) var sungin með
glæsilegum tilþrifum af Sigrúnu
Hjálmtýsdóttur, er á stundum ang-
istar og örvæntingar jafnaðist á við
átakamestu senur hennar í Lucia di
Lammermoor hér um árið.
Sérkennilegt var að sjá söngvarana
athafna sig uppi á svölum fyrir ofan
hljómsveitina niðri á salargólfi, er sat
eins þröngt og sáttir mega sitja. Fyrir
utan að einu „leiktjöldin“, að frátöld-
um bláum híalínsborða (haf?), voru
borð og stólar, en niðri fiskabúr með
svamlandi ungþorskum þar sem dans-
arinn kaffærði skútumódel í upphafi
leiks. En meira þurfti í rauninni varla
til. Því hin mörgu hlutfallslega löngu
hljómsveitarmillispil voru snilldarvel
virkjuð undir dansatriði Láru Stef-
ánsdóttur (sem gleymdist að geta í
tónleikaskrá), er birtist í násvörtu líki
eins konar hrafnagyðju illra örlaga. Ef
þá ekki jafnframt fylgju ástmeyjar
sjómannsins heima á Bretaskaga, ef
marka mátti erótískan pas de deux
Láru við hásetann skömmu fyrir
lokaklímaxinn. Tengdust þar saman
helztu undirliggjandi ástæður harm-
leiksins, enda var þjóðtrúin á váboða-
gildi hrafna eflaust sameiginleg með
Íslendingum og íbúum Bretaskaga
fyrr á tímum.
Hljómsveitarframlag SÍ-félaga var
ekki sízt fallið til að hleypa þessari litlu
harmsögu á sópandi flug. Leikið var af
markvissri innlifun og nákvæmni í hví-
vetna, og ég er ekki frá því að Kurt
Kopecky hafi þar með framið eitt
mesta afrek sitt á stjórnunarferli sín-
um hér á landi.
Ástandsópera frá skútuöld
TÓNLIST
Listasafn Reykjavíkur í Hafnarhúsi
Le Pays, ópera eftir Ropartz. Sigrún
Hjálmtýsdóttir sópran (Kata), Gunnar
Guðbjörnsson tenór (Tual) og Bergþór
Pálsson barýton (Jörundur) ásamt Sin-
fóníuhljómsveit Íslands. Dans: Lára Stef-
ánsdóttir. Leikstjóri: Stefán Baldursson.
Stjórnandi: Kurt Kopecky. Föstudaginn
26. maí kl. 20.
Listahátíð í Reykjavík – Ópera
Ríkarður Ö. Pálsson