Morgunblaðið - 04.06.2006, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. JÚNÍ 2006 13
Afl
er lengur tilviljunum háð. En bullurn-
ar vilja ekki láta stöðva sig og því er
ofbeldið orðið þaulskipulagt. Átökin
eru skipulögð með tækni farsímanna.
Bullurnar mæla sér mót á afviknum
stöðum til að berjast og senda SMS-
boð sín á milli. Lykilatriði er að yf-
irvöld hafi ekki pata af því, sem er að
gerast. Svo er komið að verstu bull-
urnar komast ekki á völlinn og sjá
ekki einu sinni leikina. Aðeins ofbeld-
ið er eftir.
Öfgamenn hafa iðulega litið á
knattspyrnubullur sem frjóan jarð-
veg fyrir hatursáróður sinn. Þær hafa
tengst Þjóðarfylkingunni á Englandi
og þýskir nýnasistar hafa leitað í
þeirra raðir eftir stuðningsmönnum.
Oft er um að ræða atvinnulausa
auðnuleysingja, sem hægt er að ná til
með fyrirheitum að hér sé kominn
hópur, sem þeir geti tilheyrt. Enn það
er of mikil einföldun að útskýra bull-
urnar með atvinnu- og auðnuleysi, því
að í þeirra röðum er einnig að finna
millistéttarfólk í spennuleit. Það kann
að vera að flestir áhangendur knatt-
spyrnuliðanna hafni bullunum, en þó
ýta þeir óbeint undir þann hugsunar-
hátt, sem liggur til grundvallar með
því að kyrja tiltekna söngva haturs og
fordóma. Slíka söngva má heyra á
Bretlandi og í Þýskalandi má sjá
rauða fána með hvítum hring í miðj-
unni í höndum áhangenda. Engum
dyljast skilaboðin – það eina sem
vantar í hringinn er hakakrossinn.
Það er ekkert nýtt að fótbolti teng-
ist nasisma eða fasisma. Benito Muss-
olini notaði fótboltann í áróðursskyni
og ekki þarf að leita lengra aftur en til
síðustu leiktíðar þegar leikmaður á
Ítalíu var settur í bann fyrir að heilsa
aðdáendum með fasistakveðju til að
sjá að þau tengsl eru enn til.
Rauða stjarnan
og upplausn Júgóslavíu
Lið Rauðu stjörnunnar í Belgrad
er dæmi um verstu birtingarmynd
knattspyrnunnar. Blaðamaðurinn
Franklin Foer skrifaði í hittifyrra
bókina „Hvernig knattspyrna skýrir
heiminn“ (How Soccer Explains the
World). Þar veltir hann fyrir sér fyr-
irbærunum knattspyrnu og hnatt-
væðingu og spyr hvort hinu síðar-
nefnda hafi tekist að uppræta ljótustu
hliðar hins fyrrnefnda. Rauða stjarn-
an er sögufrægt lið, sem varð Evr-
ópumeistari árið 1991. En liðið hefur
líka verið notað til að kynda undir
serbneskri þjóðerniskennd og í valda-
tíð Slobodans Milosevic voru sóttar
bullur í raðir áhangenda liðsins. Foer
lýsir því hvernig þær urðu að „storm-
sveitum Milosevic, virkustu hvatarnir
í þjóðernishreinsunum, skilvirkir
fremjendur þjóðarmorðs“. Foer segir
að það sé aðeins stigsmunur á Hausa-
veiðurunum, áhangendum knatt-
spyrnuliðsins Chelsea, og bullunum á
bandi Rauðu stjörnunnar. Áhangend-
ur Rauðu stjörnunnar virðist vera af-
sprengi stríðshrjáðs lands og sjúkrar
hugmyndafræði, en í raun sé munur-
inn sá að serbnesku áhangendurnir
hafi verið betur skipulagðir og mun
betur vopnaðir en áhangendur annars
staðar í heiminum. Leiðtogi bulln-
anna úr Rauðu stjörnunni hét Zeljko
Raznatovic og gekk undir nafninu
Arkan. Hann eignaðist knattspyrnu-
liðið Obilic, sem lék við ÍBV í for-
keppni meistaradeildar Evrópu árið
1998. Obilic varð meistari í Serbíu, að
því er talið er vegna þess að leik-
mönnum annarra liða var hótað með
limlestingum ef þeir legðu sig fram í
leikjum gegn því. En það var undir
merkjum stuðningsmanna Rauðu
stjörnunnar, sem Arkan varð leiðtogi
Tígranna, síns eigin hers, sem vann
mörg ódæðisverk í Bosníu. Talið er að
Arkan hafi látið taka 2000 manns af
lífi, ýmist með því að skera þá á háls
eða kyrkja. Menn hans fóru einnig um
rænandi og ruplandi. Stríðsglæpir
hans voru ekkert launungarmál, en
engu að síður varð Arkan þjóðhetja í
Serbíu. Arkan var myrtur árið 2000.
Rauða stjarnan sundraði ekki
gömlu Júgóslavíu, en knattspyrnu-
félagið lék stórt hlutverk í að kynda
undir þjóðernishatri í landinu, ekki
síst á milli Króata og Serba.
Sameiningartákn þjóðar
Þegar Frakkar urðu heimsmeistar-
ar fyrir átta árum varð Zinedine Zid-
ane þjóðhetja. Innflytjendasonurinn
frá Alsír hafði gert Frakka að heims-
meisturum. Hann hafði lagt að velli
léttleikandi lið Brasilíu eins og ekkert
væri auðveldara. Zidane varð að sam-
einingartákni þjóðar. Í gegnum
knattspyrnuna gleymdu Frakkar –
um stundarsakir – að samfélag þeirra
er sett saman úr ólíkum hópum. Lín-
urnar milli innflytjenda og annarra
hópa í samfélaginu þurrkuðust út.
Franska þjóðin endurspeglaðist í
mannmergðinni, sem safnaðist saman
við Eiffel-turninn og hrópaði gælu-
nafn þjóðhetjunnar, Zisou, Zisou.
Þessa hlið viljum við sjá á heims-
meistaramóti, knattspyrnu sem afl-
vaka einingar, en skuggahliðin er
aldrei langt undan og það er hægara
sagt en gert að halda henni í skefjum.
Reuters
kbl@mbl.is