Morgunblaðið - 04.06.2006, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. JÚNÍ 2006 21

   

  



 

  


    

 
 ! "   
"  #  $

% 


 
 &%   #
 

#" 
$  
'
(&  &
   " )*+,*
-
 ' *   . 

(

%
/
(
   
 
 %  

  %  
  * % + 
* %  &(&  


" 

#

 

%
 0 &(&
 &

%
   (  % 1


 
"
   
  
23  
(&
 &  
 " "
  
 
4% 5( ' 


 

%  
$
"
  %  
 
#

 ) *
"
6 
(
#
 
#"

 #
 

#" 



 )  %  #  
 "  

7  
 %
"  & 

 " 
 


0
 
% )*+,*

#

 (   #   
  ("   &(   

   " #
 "  &
 # %&" " " 


  "  % 
 " #  


% 
 
" " 8 *
"
 '    #
 

#" 


%  # "   
   
#

4'
0  
 
4% 5( 
(
#"
 
  "     &
 
" 
 " %
9 "  " 

  


 

  

%    &(& % 


"
"" && %   (&  
 ": 9

(& 

% 

"    
 
  
 &   %     
"  &     
 " 
 &" 2    

     
 / && 


"
(   "     
 
 ; #  
"  
 &%# 
(    

 
7 
 %   "     &
 &
*" 

(&


% 
   &" %"
"  
 

"
 
(
    
% 
   2   &  0 
  
"

" (&
  "


% #  %  " 

  
"
" %  $
"

! 
 "  
' $
    
     

# % #
  
 #" 



  
 
 "  #"
 *"

 &
 
 

0"
7  "   <" %


 1  ( " #& 
=> 

 
 
 
"  

% %
  0"
7
  22> 


 
"  
%  
 #"" "
 "   ?@> 

 


 
"  
% %
  <"%


 * #  

 
" <"%


 
 #
  
 #"  

< 
 " > 


    <"%

7    0"
  3=>   "  )     ( 
 .
#  
 
 #
  
 #" 
  



  
*" 

(&


% 
   &" %"
"  
 

"
 
(
    
% 
   2   &  0 
  
"

" (&
  "


% #  %  " 

  
"
" %  $
"

! 
 "  
' $
    
     

# % #
  
 #" 



  
 
 "  #"
 *"

 &
 
 

0"
7  "   <"%


 1  ( " #&  =>


 
 
 
"  
% %

 0"
7
  22> 


 
"  
%  
 #"" "
 "   ?@> 

 


 
"  
% %
  <"%


 * #  

 
" <"%


 
 #
  
 #"  

< 
 " > 


    <"%

7    0"
  3=>   "  )     ( 
 .
#  
 
 #
  
 #" 
  



  
A % " =B  
 

%"
   0"
  *(

 
 #"  

  #  
 #"  (

" # (%"    

 /
 
 
  .
#
   
 
 #"" "
 "    
 "

7 0"   0% 
/ &&  

" 
( "  " 
  "    

  #   "  &


    &  &   
 
   /  &(& 
#
" "   #
 % 

 #  %#  

 
  
C 

'   " 
 #    "   
" 
%
   &(&  % 

 
 
 


„HÖNNUN snýst um form og að-
eins form. Hún er sjálfhverf, full-
mótuð og yfirborðskennd. Í grunn-
inn hefur hönnun ekkert að gera
með innihald. Hönnuðir leyfa að-
eins óáhugaverðustu hliðinni á
hinu skapandi ferli að koma í ljós.
Þeir formgera viðfangsefnið sam-
stundis. Eins og að formið sé það
eina sem skiptir máli,“ segir
myndlistarmaðurinn Ólafur Elías-
son meðal annars í nýlegu viðtali
við Louise Schouwenberg í hönn-
unarblaðinu Frame. Ef þessi al-
hæfing væri sönn hefði ég svo
sannarlega ekki menntað mig sem
vöruhönnuður og því síður dytti
mér í hug að eyða tíma mínum í að
starfa sem slíkur. En þar sem mig
grunar að fleiri líti hönnun sömu
augum og Ólafur Elíasson þá er
áhugavert að spyrja; um hvað
fjallar hönnun í dag?
Þó að greinarhöfundur sé alls
ekki sammála alhæfingu Ólafs, á
hún við um hluta af hönnun. En
þannig er það í öllum fögum, hvort
sem er í vísindum, félagsfræðum,
viðskiptum eða listum, sumt er
byggt á framsæknum hugmyndum
en annað á eftirlíkingum og litlum
gæðum. Það er því neytenda að
greina þar á milli með virkri þátt-
töku.
„Hönnun snýst um form
og aðeins form“
Allir þeir hlutir sem við sjáum í
umhverfi okkar hafa form, hvort
sem þeir eru frá náttúrunnar
hendi eða manngerðir. Það geta
legið margar ástæður að baki
fangsefni, niðurstöður hönnuða
eru einfaldlega útfærðar á annan
hátt. Hollenski hönnuðurinn Jur-
gen Bey orðar þetta vel; „Sem
hönnuður upplifi ég mig sem könn-
uð sem spyr spurninga, myndar
tengingar og snýr til baka fullur af
sögum eftir langt ferðalag – sög-
um sem í mínu tilfelli verða að
hlutum.“ (Bright Minds, Beautiful
Ideas. BIS publishers, 2003)
„Myndlist spyr spurninga.
Hönnun býður aðeins upp á svör“
(Frame 49. A Change of Clim-
ate. Mars/apríl 2006.)
Spurningar og svör eru grund-
völlur gagnrýnnar hugsunar. En
hver spyr spurninganna og hver
svarar þeim? Í hönnun geta spurn-
ingarnar komið frá utanaðkomandi
aðila sem biður hönnuðinn að
koma með svar og þá er það í
höndum hönnuðarins að koma með
áhugverða lausn. Því má heldur
ekki gleyma að hönnun verður
ekki einungis til vegna þess að ein-
hver biður um hana; hönnun getur
líka verið sjálfsprottin! Hún er leið
okkar hönnuða til að koma með
innlegg í umræðuna og til að vekja
fólk til umhugsunar. Hönnun á að
geta örvað samfélagið til gjörða
eða frjórrar hugsunar í hversdags-
legum athöfnum sínum. Þar af
leiðandi snýst hönnun ekki bara
um það að svara spurningum;
hönnun spyr líka spurninga!
Ég bar skoðun Ólafs Elíassonar
í Frame undir breska hönnuðinn
Jasper Morrisson. Hann hefur
mikið velt fyrir sér gildi forms og
hefur meðal annars skrifað ritgerð
sem ber titilinn „The unimport-
ance of form“. Ég læt Jasper
Morrisson eiga lokaorðin; „Hönn-
un getur virst fjalla um form og
aðeins form fyrir hinn almenna
borgara og ég er því sammála að
hönnun getur mjög oft verið yf-
irborðsleg. En að alhæfa um hönn-
un á þennan hátt er eins einfalt og
segja „List er gagnslaus“. Mikið af
góðri hönnun verður til með því að
hunsa útlit og form.“
Heimildir:
Frame 49. A Change of Climate.
Mars/apríl 2006.
Bright Minds, Beautiful Ideas.
BIS publishers, 2003.
forms. Lögun ákveðins forms get-
ur verið til þess að ákveðinn hlut-
ur virki vel. Tökum sem dæmi
mannslíkamann. Þar hefur hvert
líffæri eða útlimur ákveðið form til
þess að geta sinnt sínu hlutverki
og ef formið er ekki í samræmi við
þá virkni verður erfiðara fyrir það
að þjóna tilgangi sínum. Það sama
á við um manngerða hluti. Form
getur líka snúist um fegurð og fög-
ur form laða að. Fegurð er að
sjálfsögðu afstæð og er náttúran
gott dæmi um það.
Form geta verið mismunandi og
þjónað mjög fjölbreyttum tilgangi.
Form getur kallað fram spurning-
ar og vangaveltur eða jafnvel vak-
ið tilfinningar en form getur einn-
ig verið hégómlegt og
tilgangslaust. Umfram allt gerir
form lifandi og dauða hluti áþreif-
anlega og sýnilega, án forms væru
þeir ekki til. Form er afleiðing
hugmyndar og mótast formið út
frá eðli hennar. Form er óhjá-
kvæmilega einn hluti hönnunar en
síður en svo það eina sem skiptir
máli.
„Hönnun hefur ekkert
að gera með innihald“
Hönnun er ekki fyrir sérútvalda
stétt eða stofnanir. Hún tilheyrir
raunveruleikanum, hún er fyrir al-
menning, samfélagið og allt því til-
heyrandi. Hönnuðir mótast af um-
hverfinu og hafa það einstaka
tækifæri að útfæra hugmyndir sín-
ar fyrir raunverulegar aðstæður
fólks. Með því móti gefst þeim
færi á því að hafa áhrif á og örva
daglegt líf. Það gera hönnuðir vit-
anlega ekki með innihaldslausri
hönnun. Þar sem hönnun er að
miklu leyti gerð fyrir manninn er
gott að skoða mannslíkamann
áfram. Hann er ekki bara inn-
antómt form heldur eru innan
formsins mörg líffæri og sum
þeirra gegna því hlutverki að
skynja, að upplifa og mynda til-
finningar. Þar af leiðandi þarf lík-
ami okkar á huglægri örvun að
halda. Þess vegna er skilgreining á
notagildi í hönnun að breytast og
huglægt notagildi er ekki síður
mikilvægt. Það er að segja, virkni
sem örvar þessi tilteknu líffæri.
Það er líka hægt að líkja hönn-
uðum við fræðimenn sem rannsaka
og skoða til hlítar ákveðið við-
Er hönnun sjálfhverf og án innihalds eða framsækið afl í samfélaginu? Guðfinna Mjöll Magnúsdóttir fjallar um tilgang og eðli hönnunar í tilefni af um-
mælum Ólafs Elíassonar um að hönnuðir leyfi aðeins óáhugaverðustu hliðinni á hinu skapandi ferli að koma í ljós.
Höfundur er vöruhönnuður.
hannar@mbl.is
Innihald hönnunar