Morgunblaðið - 11.06.2006, Qupperneq 37

hann. Yfirhöfuð segist hann ekki
hafa fundið fyrir neinum fordómum
hér á landi.
„Það er samt alltaf dálítið athygl-
isvert að heyra viðbrögðin þegar við
segjumst vera frá Afganistan,“ seg-
ir hann og bendir á meðleigjanda
sinn. „Fólk spyr alltaf: Og hvar er
þá Osama bin Laden?! Við segjum
náttúrlega bara að hann sé heima
hjá okkur í Kópavoginum … Skrýt-
in spurning …“
Félagarnir hlæja og bæta við að
þótt Osama bin Laden hafi verið í
felum í Afganistan sé hann ekki
þaðan heldur frá Saudi-Arabíu.
Osama sé arabi en það séu Afganar
ekki.
Epli og kalasnakov
Foreldrar Masood eiga land í
Jalalabad og rækta hveiti, baunir,
lauk, kartöflur og annað. Fyrir
stríðstímana fluttu þeir auk þess
epli til Pakistans. Masood segir fjöl-
skylduna hafa átt gott líf. Þegar
sovéskur her réðst inn í Afganistan
var hann fjögurra ára.
„Það er skrýtið hvernig krakkar
sem alast upp við átök venjast
þeim. Þetta varð bara einhvern veg-
inn eðlilegt fyrir okkur. Þótt það sé
stríð heldur lífið áfram og verður að
halda áfram,“ segir hann. Þegar
hann kom til Íslands 25 ára að aldri
hafði hann svo lengi sem hann
mundi búið við ótryggt ástand.
Ég spyr Masood hverjar séu
elstu æskuminningar hans. Hann
hugsar sig um. „Ég man eftir atviki
þar sem allir fullorðnir karlmenn á
heimilinu flúðu og konurnar voru
eftir heima og börnin með þeim. Af
þakinu á húsinu okkar sáum við
hermennina koma. Þeir voru að
leita að fullorðnum karlmönnum.
Inni hjá okkur var stór fatakassi og
ég man eftir sovéskum hermanni
sem opnaði kassann með hníf sem
hann var með inni í Kalasnakov-
riffli. Hann var voða alvarlegur en
það eina sem hann fann var epli
sem sett hafði verið þangað úr
garðinum okkar til að fá góða lykt!
Ég var bara lítill og hljóp að kass-
anum og tók eplið,“ segir hann og
hlær. Hann lýsir því hvernig her-
mönnunum varð við og hvernig
hann fylgdist síðan forvitinn með
þeim fara á milli húsanna í kring.
„Smákrakkar skilja náttúrlega ekk-
ert hvað er að gerast,“ segir hann.
170 sprengjur í kringum sjö hús
Masood rifjar upp fleiri minn-
ingar. Faðir hans tók hann með sér
á flótta upp í fjöllin. „Pabbi kenndi
mér hvað ætti að gera, beygja mig
niður, þegar sprengjur féllu og svo
framvegis. Ætli ég hafi ekki verið
svona fimm ára gamall,“ segir hann.
Úr hægindastólnum við gluggann
heyrist sagt: „Fjöllin í Afganistan
gera stríðsrekstur mjög erfiðan. Ég
man eftir því einu sinni að ég kom á
svæði þar sem voru eitthvað um 7
hús. Í kringum þau voru 170
sprengjur. Menn urðu að vera vissir
um að hafa eyðilagt allt.“
Masood ranghvolfir í sér aug-
unum. „Já, þeir komu kannski með
50 flugvélar yfir 50 manna þorp!“
– Áttuð þið von á að í Afganistan
yrði stríðsástand svona lengi?
„Nei, nei, það átti enginn von á
því. Til að byrja með settu menn
ekki einu sinni hurðir í dyrnar á
nýjum húsum, því þeir sögðu að
þeir ætluðu ekki að splæsa í þær
fyrr en kominn væri friður.“
Eitt af því sem fólk gerði í Afgan-
istan til að koma í veg fyrir að óvin-
veittir herir næðu því, var að sögn
Masood að grafa felugöng. „Sums
staðar byrjuðu göngin kannski inni í
fataskáp og fóru síðan á milli fjög-
urra eða fimm húsa og jafnvel á
milli heilu þorpanna. Þegar menn
sáu að herinn var á leiðinni til að ná
í unga karlmenn stukku þeir inn í
göngin.“
Og var Masood sjálfur þá með
svona göng? Auðvitað. Hann fer að
hlæja.
– En varstu einhvern tímann í
her?
„Nei, nei, þess vegna minntist ég
nú á göngin og moksturinn,“ svarar
hann og flissar. „Ég vildi ekki vera
tekinn í her.“ Félagi hans skellir
upp úr. „Ef þú ferð í herinn deyrðu
á fyrsta degi.“
– Þið hljótið að hafa séð margt
sem þið eigið erfitt með að gleyma.
„Ha, já, auðvitað. Látið fólk, slas-
að fólk. Ef þú ert í 25 ár á svæði þar
sem meira og minna er stríð þá
sérðu þetta auðvitað. Þú sérð
margt,“ segir Masood og verður al-
varlegur eitt andartak. Síðan
hrekkur hann upp og útskýrir að
þegar safnað hafi verið í herina hafi
verið farið á milli húsa, leitað að
ungum karlmönnum og þeir látnir
sýna skilríki til að sanna aldur sinn.
„En á Íslandi? Þar fer maður á
diskó og er beðinn um skilríki! 18
ára og tvítugir krakkar sýna skilrík-
in voða glaðir. Aðeins öðruvísi en í
Afganistan…“ Síðan hlær hann.
Enska frá hægri til vinstri …
Skólaganga Masood var slitrótt
vegna viðvarandi átaka. Hann lauk
þó öllum tólf skólabekkjunum.
„Maður fór í skólann kannski í einn
eða tvo daga. Svo þurfti að vera
heima smástund því þá var ekki
öruggt að fara út. Síðan var ef til
vill friður í viku og þá var aftur
hægt að fara í skólann. Annars var
maður alltaf á einhverju flakki á
milli staða, á flótta á milli ættingja
og ég hef ekki hugmynd um í
hversu marga skóla ég fór! En ég
elskaði að læra og var til dæmis
mjög áhugasamur um að læra
ensku,“ segir hann og bætir við að
hann hafi æft sig af fullu kappi að
skrifa ensku með stuðningi kennslu-
bókar sem pabbi hans gaf honum.
„Þar var hins vegar ekkert tekið
fram um í hvaða átt enska er skrif-
uð. Pastú er skrifað frá hægri til
vinstri, öfugt við íslensku, og ég
skrifaði enskuna auðvitað bara
þannig. Þetta voru voðalega fín bréf
hjá mér skrifuð í ranga átt og svo
gleymdi ég víst líka að gera bil á
milli orða!“
Masood langar að fara í háskóla
en segist fyrst þurfa að ljúka
ákveðnum námskeiðum í Iðnskól-
anum. Sökum mikillar vinnu hefur
hann ekki enn haft tíma til þess. „Í
Afganistan hafði ég tíma til að vera
í skóla en þar vantaði aðbúnaðinn.
Hérna er aðbúnaðurinn til staðar en
núna hef ég ekki tíma. Svona er líf-
ið …“
Afhöggnar hendur í Kabúl
Meðleigjandi Masood mundar
sjónvarpsfjarstýringuna og skiptir
um stöð. Á borðinu liggur stílabók
þar sem orð standa skrifuð á pastú.
Þetta er þýðing úr íslensku. Íslend-
ingur sem horfir á stafina sér ein-
ungis óskiljanleg tákn – fallega
dregið mynstur. Hvað væri hann
sjálfur lengi að læra að skrifa og
tala þetta tungumál?
„Stríð gerir fólk þunglynt. Fólk í
Evrópu er líka þunglynt en þung-
lyndi þess er annars konar,“ segir
félaginn þegar Masood skýst inn í
eldhús eftir meiri hressingu. „Veðr-
ið er kannski vont eða sambandið
við fjölskylduna ekki gott eða fólk
er alltaf eitt og er þess vegna þung-
lynt. En þar sem eru stríð er vanlíð-
anin tengd átökum og óöryggi. Á
Íslandi er að minnsta kosti öryggi.
Og ef þú missir vinnuna geturðu
fengið nýja,“ bætir hann við.
Hann útskýrir að þegar stríð hafi
geysað lengi vilji fólk einfaldlega
eitthvað nýtt og minnist í framhald-
inu á talibanahreyfinguna. Talib-
anar byrjuðu sem lítill hópur náms-
manna sem var meðal annars
studdur af Bandaríkjunum og Pak-
istan.
„Menn urðu vonsviknir þegar
borgarstyrjöldin hófst eftir að Sov-
étríkin voru loks farin. Síðan þegar
talibanar komu fram var fólk orðið
þreytt á stríði, þreytt á atvinnuleysi
og matarskorti. Fólk var vonsvikið
og studdi þá,“ segir hann. „En síðan
byrjuðu þeir að gera hluti sem eru
ekki í okkar menningu og trú,“
heldur Masood áfram. „Það er til
dæmis ekkert sem segir að karl-
menn þurfi að vera með sítt skegg
en samt kröfðust þeir þess. Það
segir heldur ekkert um að konur
þurfi nauðsynlega að vera í búrku.
Samkvæmt islam eiga líka bæði
karlar og konur að mennta sig en
talibanar bönnuðu stúlkum að fara í
skóla. Þeir báru enga virðingu fyrir
fólki,“ segir hann og bætir við að
hendur hafi verið höggnar af þeim
sem hafi verið staðnir að því að
stela.
„Ég spilaði blak og fór einu sinni
til Kabúl að keppa. Hvað heldurðu
að ég hafi séð þar nema fimm hend-
ur sem héngu á torginu og höfðu
verið höggnar af einhverjum. Ekki
stela!“
Stjórn talibana var steypt árið
eftir að Masood kom til Íslands. Ég
spyr hann hvort hann hafi ekki vilj-
að snúa til baka eftir það.
„Nú, voru talibanar fjarlægðir?“
segir hann sposkur. Síðan hagræðir
hann sér í stólnum og bætir alvar-
legur við: „Talibanar voru Afganar.
Þetta var ekki einhver innrásarher
sem fór síðan heim til sín. Talibanar
fóru ekkert í burtu. Þótt núna sé
talað eins og þeir séu farnir eru þeir
þarna ennþá,“ segir hann.
Í suðurhluta Afganistan þykja
talibanar einmitt frekar hafa verið
að færa sig upp á skaftið en hitt.
Hörð átök hafa verið á milli þeirra
og afganskra og alþjóðlegra örygg-
isveita. Sumir segja að ríkisstjórnin
ráði einungis lögum og lofum í höf-
uðborginni Kabúl.
Þótt Masood sakni fjölskyldunnar
og hún hans, er hann nú sjötta árið
á Íslandi og ekki að flytja búferlum
til Afganistans í bráð. Á sólríkum
helgum fer hann niður á Austurvöll,
pantar pitsu, er með íslenskum vin-
um sínum, horfir á sjónvarpið eða
fer á bókasafnið – og hringir heim.
„Sem betur fer er að verða ódýrara
að hringja til Afganistans en áður,“
segir hann hlæjandi. Hann skýst
inn í herbergi og kemur til baka
með þykkan bunka af notuðum
símakortum.
„Fyrst kostaði mínútan yfir eitt
hundrað krónur með þessum kort-
um og ég var einu sinni með síma-
reikning upp á 40.000 krónur eftir
mánuðinn,“ segir hann og fórnar
höndum. „En núna hringi ég í gegn-
um Skype og það er miklu ódýrara.
Það er ekkert mál að hringja til
Afganistans í dag og maður þarf
ekki biðja um línu eins og áður og
útskýra hvern maður er fara að
hringja í og af hverju.“
Ráðherrar á Laugaveginum
Á borðinu í stofunni í Kópavog-
inum liggur Fréttablaðið. Fé-
lagarnir fylgjast vel með því sem
gerist. Fréttir síðustu daga berast í
tal.
„Og forsætisráðherrann ykkar
ákvað bara sjálfur að hætta! Þið
kunnið miklu betur að fara með
vald en margir. Okkar forsætisráð-
herra … úff … hann myndi aldrei
ákveða sjálfur að hætta ...“ Fé-
lagarnir fara að hlæja. „Ykkar ráð-
herrum er líka hægt að mæta bara
á Laugaveginum án allrar öryggis-
gæslu! Það er fínt, þannig á það að
vera.“
Þeir benda á að í íslenskum fjöl-
miðlum sé stundum furðulega lítið
um erlendar fréttir. Sjálfur fá þeir
sínar upplýsingar um stöðuna í Afg-
anistan frá afgönskum vefsíðum, út-
varpssendinum BBC um netið og
ættingjum. Í tengslum við frétta-
flutning segir Masood það athygl-
isvert að þegar talibanar gerðu allt
það illa sem þeir gerðu, hafi margir
bent ásakandi á islam.
„En það sem þeir enduðu með að
gera var algjörlega öfugt við það
sem islam boðar. Og það sama á við
um það sem Al Kaída og öll þessi
samtök gera. Ef Osama bin Laden
eða einhver hryðjuverkamaður ger-
ir eitthvað slæmt er islam hins veg-
ar oft ásakað, svona eins og trúar-
brögðin hafi gert það en ekki hópur
af fólki,“ segir hann.
Afgani verður hryðjuverkamaður
Fyrir rúmum tveimur vikum
fluttu fjölmiðlar fregnir af miklum
ólátum í Kabúl eftir að bandarískir
hermenn óku á heimamenn sem
létu í framhaldinu lífið. „Þetta voru
sögð vera mistök. Ef Bandaríkja-
menn gera mistök er það alltaf allt í
lagi en ef Afgani gerir mistök er
hann sagður vera hryðjuverkmaður,
því miður,“ segir Masood og
trommar með fingrunum á fartölv-
una á borðinu.
Úr hinum hægindastólnum heyr-
ist að mikið sé um dráp víða í Afg-
anistan í dag. „Áður þekktust ekki
sjálfsmorðsárásir en núna eiga þær
sér oft stað og til dæmis voru tvær
bara í dag. Þetta er fáránlegt.“
Masood fór í heimsókn til fjöl-
skyldunnar í Afganistan fyrr á
árinu og segir gott að geta auðveld-
lega hringt í hana og heyrt í henni
hljóðið. Fyrir utan fjölskylduna seg-
ist hann mest sakna afganska mat-
arins og þess að sitja ekki með vina-
hópnum sínum og spjalla. „Fólk í
Afganistan er miklu meira saman
en Íslendingar. Hérna fara margir
bara beint úr vinnunni og heim til
sín en það er öðruvísi í Afganistan.
Þar vorum við með gestahús sem
var alltaf fullt. Íslendingar eru svo
mikið einir. En fólkið hérna er yf-
irhöfuð mjög fínt og lífið gott,“ seg-
ir hann.
Eitt af því sem hann saknar þó
ekki er veðurfarið í Afganistan. „Að
minnsta kosti ekki sumarsins. Það
verður alltof heitt.“ Félagi hans
bendir hlæjandi á að núna sé byrjun
júní en hann sitji undir þykku teppi.
Masood horfir út um gluggann yfir
Kópavoginn og hlær líka.
„Einmitt vegna þessa er Ísland
gott land fyrir mig,“ segir hann og
bætir síðan við: „Og það góða er
líka að þegar kemur gott veður
hérna á sumrin verða allir svo glað-
ir og ánægðir!“
’Ég spilaði blak og fór einu sinni tilKabúl að keppa. Hvað heldurðu að ég
hafi séð þar nema fimm hendur sem
héngu á torginu og höfðu verið höggn-
ar af einhverjum. Ekki stela!‘
sigridurv@mbl.is
’„Nú, voru talibanar fjarlægðir?“ segirhann sposkur. Síðan hagræðir hann sér í
stólnum og bætir alvarlegur við: „Talib-
anar voru Afganar. Þetta var ekki einhver
innrásarher sem fór síðan heim til sín.“‘
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. JÚNÍ 2006 37