Morgunblaðið - 24.06.2006, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. JÚNÍ 2006 31
UMRÆÐAN
„VEGASAMGÖNGUR á Vest-
fjörðum uppfylla ekki þær lágmarks-
grunnþarfir sem samfélög krefjast í
dag.“ Þetta er niðurstaða skýrslu
Hagfræðistofnunar frá í vor. Í að-
draganda sveitarstjórnarkosninga
ritaði ég grein um forgangsmál í
samgöngum á Vestfjörðum og gagn-
rýndi frammistöðu ríkisstjórnar
Sjálfstæðisflokksins og ráðherra
hans í þeim málum, en einkum þjónk-
un forystumanna Sjálfstæðisflokks-
ins hér í Ísafjarðarbæ, sem lofa og
prísa allar framkvæmdir í samgöngu-
málum, stórar og smáar, einsog þær
séu alveg sérstakur
greiði samgöngu-
ráðherra við okkur
Vestfirðinga. Þeir sem
benda á þá staðreynd
að framkvæmdir í sam-
göngumálum eru eðli-
leg uppbygging á innra
kerfi samfélagsins, líka
hér á Vestfjörðum, eru
ekki bara sagðir van-
þakklátir, heldur líka
illa innrætt niðurrifs-
öfl. Það mátti lesa í
skrifum opinberra og
óopinberra aðstoð-
armanna samgönguráðherrans fyrir
síðustu kosningar.
Framkvæmdir ráðherrans
Í grein minni benti ég á nokkrar
staðreyndir um samgöngumál á
Vestfjörðum og rifjaði upp fögur lof-
orð síðustu tveggja eða þriggja al-
þingiskosninga í þeim málum. Auð-
vitað er alltaf vont að láta minna sig á
loforð sem ekki hafa verið uppfyllt,
sérstaklega kosningaloforð. En eftir
þau stóryrði sem ráðherra og
aðstoðarmenn hans létu falla fyrir
kosningar, hafði ég augun virkilega
vel opin nú þegar ég átti leið um
Djúpið og aftur þegar ég fór yfir að
Hrafnseyri um síðustu helgi. Og viti
menn! Það hafði ekkert breyst, frá
því í fyrra. Kleifin, eða Eyrarfjall,
milli Mjóafjarðar og Ísafjarðar var
enn á sínum stað. Vegurinn var bara
helmingi verri en í fyrrasumar. Hvar
var brúin yfir Mjóafjörð og nýi veg-
urinn sem þeir lofuðu fyrir tíu árum?
Ég sá hvergi að framkvæmdir í
Mjóafirði væru komnar
af stað. Eru það huldu-
menn sem þar vinna
verkin? Hrafnseyrar-
heiðin er líka enn á sín-
um stað og hvergi sést í
jarðgöng. Ekki einu
sinni vinnuflokk að gera
tilraunaborun. Allar
staðreyndir úr grein
minni frá því fyrir kosn-
ingar standa því óhagg-
aðar:
1. Það er enn ekki
komið slitlag á veginn
um Ísafjarðardjúp.
2. Það er enn ekki byrjað á því að
þvera Mjóafjörð í Ísafjarðardjúpi.
3. Það eru ekki enn byrjaðar fram-
kvæmdir við jarðgöng milli Dýra-
fjarðar og Arnarfjarðar.
Alveg sama hvað samgöngu-
ráðherra belgir sig, aðstoðarmenn
hans gjamma eða hjálparhellur hans
hér heima rífa sig. Þetta eru blákald-
ar staðreyndir.
Svo allrar sanngirni sé gætt, þá
hafa auðvitað verið framkvæmdir á
vegum og flugvöllum á Vestfjörðum
síðustu árin. Það hafa líka verið fram-
kvæmdir á vegum og flugvöllum allt í
kringum landið. Það er til dæmis búið
að endurnýja allar helstu leiðir um,
að og frá Snæfellsnesi.
Loforð ráðherrans
Samgönguráðherra, Sturla Böðv-
arsson, ritaði grein sem birtist þrem
dögum fyrir sveitarstjórnarkosn-
ingar á vefsíðu bb.is og sama dag í
blaðinu Bæjarins besta. Þar rakti
hann helstu afrek sín sem ráðherra
samgöngumála, einkum sem snúa að
Vestfirðingum. Þar tilkynnti hann í
valdi síns embættis, að í sumar verði
gerðar rannsóknarboranir vegna
tveggja jarðganga á Vestfjörðum.
(Samgönguráðherra lofaði reyndar
rannsóknum til undirbúnings jarð-
gangaframkvæmda fyrir síðustu al-
þingiskosningar. Það má sjá á heima-
síðu hans 1. maí 2003. Eru þær fyrst
að fara í gang núna, þrem árum síð-
ar?) Og að Djúpvegi verði lokið árið
2008. „Guð láti gott á vita,“ sagði
gamla fólkið og við tökum undir það,
Vestfirðingar. Það eru líka að koma
kosningar aftur eftir eitt ár, og þá er
gott að rifja upp gömul loforð og end-
urnýja þau.
Hótanir ráðherrans
Sturla Böðvarsson er nefnilega
ekki bara samgönguráðherra, æðsti
yfirmaður samgöngumála allra
landsmanna, hann er líka þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Norðvestur-
kjördæmi. Og hann virðist ekki skilja
þarna á milli. Í grein hans, sem er
undirrituð: „Sturla Böðvarsson sam-
gönguráðherra“, stendur þetta: „Það
er von mín að samgönguráðuneytið
geti áfram átt gott samstarf við þá
öflugu sveit sem leitt hefur bæjar-
málin á Ísafirði undir styrkri stjórn
sjálfstæðismanna … Það er því mik-
ilvægt að tryggja áfram sterka stöðu
sjálfstæðismanna við stjórn bæjar-
mála á Ísafirði … Miklum árangri
síðustu ára yrði fórnað með því að
koma til valda ósamstæðum hópi
þriggja flokka. Sá hópur á sér ekkert
annað sameiginlegt en að komast til
valda. Þessa uppskrift er búið að
prófa með R-listanum í höfuðborg-
inni. Það ætti að vera nægjanlegt víti
til að varast.“ Þetta eru kaldar kveðj-
ur frá handhafa framkvæmdavalds-
ins og til allra þeirra 1003 kjósenda
sem studdu Í-listann í Ísafjarðarbæ.
Sturla Böðvarsson fellur þarna í
forarvilpu valdhroka og hótana sem
ekki á heima í lýðræðissamfélagi.
Þess konar vinnubrögð eru því miður
farin að sjást æ oftar hér hjá okkur.
Sturla Böðvarsson sagði kjósendum í
Ísafjarðarbæ, að ef þeir ekki kysu
hans flokk, þá myndi hann refsa þeim
sem samgönguráðherra!
Forarvilpurnar á Þorskafjarðar-
heiði og Kleifinni í Ísafjaðardjúpi eru
nógu slæmar, fyrir okkur Vestfirð-
inga, þó að samgönguráðherra leiði
ekki íbúa fjórðungsins inn í forar-
vilpu stjórnmála þar sem hótunum og
undirmálum er beitt til að halda völd-
um.
Sigurður Pétursson
fjallar um samgöngumál ’Forarvilpurnar áÞorskafjarðarheiði og
Kleifinni í Ísafjaðardjúpi
eru nógu slæmar, fyrir
okkur Vestfirðinga, þó að
samgönguráðherra leiði
ekki íbúa fjórðungsins
inn í forarvilpu stjórn-
mála þar sem hótunum
og undirmálum er beitt
til að halda völdum.‘
Sigurður Pétursson
Höfundur er sagnfræðingur.
Forarvilpur sam-
gönguráðherra
ÞVÍ MIÐUR er byrjað að drepa
lax í Elliðaánum. Veiðar hófust
með hefðbundnum hætti, smálax
dreginn á maðk úr Fossinum með-
an fjölmiðlar biðu
eftirvæntingarfullir.
Ótrúlega erfiðlega
gengur að koma því á
framfæri að laxa-
stofninn í Elliðaánum
er í sögulegu lág-
marki og alls ekki
ætti að drepa lax úr
ánum svo neinu nemi.
Undanfarin tvö ár
hefur samráðshópur
um Elliðaárnar sem
starfar á vegum borg-
arinnar og samstarfs-
aðilja lagt til að lax-
inum í ánum sé hlíft
og veiðimenn sleppi
sem mest af veiddum
fiski lifandi á ný.
Þetta er ekki gert að
ástæðulausu. Laxa-
stofninn í ánum hefur
verið í sögulegu lág-
marki mörg undan-
farin ár, göngur verið
rúmlega 1.000 laxar á
ári, nema í fyrra þeg-
ar þær fóru í fyrsta
skipti í mörg ár yfir
2.000 laxa. Sem betur
fer var síðasta sumar
mun betra en mörg
fyrri, en eigi að síður
undir meðaltali síð-
ustu 25 ára, og eng-
inn veit hvernig
göngur verða í ár.
Því ættu menn að
umgangast þennan
stofn af mikilli varúð.
Rökin með því að
veiða og sleppa
laxi í Elliðaánum
Stofninn í Elliða-
ánum er nú mun fá-
liðari en vitað er til
að hafi verið áður. Hann hefur
sveiflast lengra niður á við en í ám
í grenndinni, Leirvogsá, Korpu og
Laxá í Kjós. Þá hafa veiðimenn
drepið hlutfallslega mikið úr
hverri göngu undanfarin ár,
stundum hefur hátt upp undir
annar hver lax sem gekk í árnar
lent í plastpoka í staðinn fyrir að
hrygna og auka kyn sitt. Árnar
bera stærri hrygningarstofn.
Fiskifræðingar hafa staðfest að
búsvæði árinnar eru vannýtt til
hrygningar. Þá hafa fiskifræð-
ingar Veiðimálastofnunar staðfest
að ,,veitt og sleppt“ sé árang-
ursrík aðferð til að styrkja veika
stofna. Það gerði til dæmis Guðni
Guðbergsson frá Veiðimálastofnun
í viðtali við RÚV morguninn sem
fyrsti laxinn var tekinn, en stofn-
unin hefur einmitt hvatt veiði-
menn um allt land til að sleppa
stórlöxum sem eiga það sammerkt
með Elliðaárlaxinum að vera í
hættu. Allt eru þetta rök fyrir því
að umgangast stofninn af stakri
varúð.
Einn fisk á mann?
Þess ber að geta sem vel er
gert: Veiðidögum hefur verið
fækkað, reglur um fluguveiðar á
ákveðnum svæðum þrengja að,
settur hefur verið kvóti á hverja
stöng, fjórir laxar á vakt. Þetta er
klárlega ekki nóg. Reynslan sýnir
að hægt með góðu móti er hægt
að hirða um 400–600 laxa á ári úr
ánum, miðað við veiðireynslu og
göngur. Þetta þýðir að drepin eru
30–40 prósent úr hrygningarstofn-
inum árlega, jafnvel meira. Fjög-
urra laxa kvóti er alltof rúmur við
núverandi aðstæður. Stefna ætti
að því að ekki verði
teknir meira en 100
laxar á ári úr ánum,
eða innan við 10% af
þeim lágmarksgöng-
um sem hafa verið.
Þetta aflamark fer
nokkuð nálægt regl-
unni sem ég tel að
eigi að gilda í ánum:
,,Einn fiskur í pottinn
á mann á sumri.“ Þar
með myndi hrygning-
arpörum hugsanlega
fjölga árlega um að
lágmarki 150 eða svo,
allt háð þeirri miklu
óvissu sem gildir um
göngur.
Sleppa bara
seiðum?
Stefna ber að því að
hinn náttúrlegi lax í
ánum sé sjálfbær. Það
þýðir að veiðimenn
taka ekki meira af
fiski en nægir til að
halda uppi eðlilegri
hrygningu. Það þýðir
líka að ekki þurfi að
,,styrkja stofninn“
með seiðasleppingum,
en nú telja fiskifræð-
ingar að hlutfall
sleppiseiða í stofn-
inum sé í efri mörk-
um. Æskilegast væri
að hætta því með öllu.
Ég tel að stefna þurfi
að því að göngur verði
að meðtalali a.m.k.
3.000–4.000 laxar á ári
samfellt í fimm ár til
þess að líta megi svo á
að hættuástandi sé af-
lýst, þangað til eigi að
gilda mjög strangar
reglur um dráp laxa í ánum. Þessu
marki verði náð án aukinna seiða-
sleppinga.
Hvað höfðingjarnir hafast að
Því miður hafa fyrirmenni borg-
arinnar ekki sýnt gott fordæmi á
liðnum árum. Það hefur ekkert
upp á sig að nefna nöfn í því sam-
bandi, þverpólitísk samstaða er
meðal borgarfulltrúa og embættis-
manna sem fá boðsmiða í árnar að
hafa að engu tilmæli um að sleppa
fiski frekar en drepa. Ég er
hræddur um að væru 1.200 and-
fuglar í borgarlandinu og fyrir-
menni úr stjórnmála- og embætt-
ismannastétt færu árlega á anda-
skyttirí til að fækka þeim gegn
ráðleggingum náttúrufræðinga
þætti það allsvakalegt. En allir
vilja borða þennan fágæta fisk,
laxinn úr Elliðaánum. Og fjöl-
miðlar fagna! Því vil ég beina
þeim tilmælum til allra almennra
veiðimanna að þeir taki ekki meira
en einn lax hver í sumar. Vonandi
verða göngur áfram í samræmi við
uppsveiflu síðasta árs og við get-
um öll glaðst yfir því að fleiri lax-
ar hrygni í haust en undanfarin
ár. Það ríkir ekki matarskortur á
Íslandi og engin ástæða til að
ganga svo hart að dýrastofni í
hættu sem raun ber vitni.
Hlífum laxinum
í Elliðaánum
Stefán Jón Hafstein fjallar
um laxagengd í Elliðaánum
Stefán Jón Hafstein
’Ég er hræddurum að væru
1.200 endur í
borgarlandinu og
fyrirmenni úr
stjórnmála- og
embættis-
mannastétt færu
árlega á anda-
skyttirí til að
fækka fuglunum
gegn ráðlegg-
ingum náttúru-
fræðinga þætti
það allsvakalegt.
En allir vilja
borða þennan fá-
gæta fisk, laxinn
úr Elliðaánum.‘
Höfundur er formaður samráðshóps
um Elliðaárnar og borgarfulltrúi.
Sagt var: Verð beggja þotanna var hagstætt.
RÉTT VÆRI: Verð beggja þotnanna …
(Ath.: Þota beygist eins og gata eða púta: Gatnamót, pútnahús, þotna
verð.) Hér færi vel: Verðið á báðum þotunum var hagstætt.
Gætum tungunnar
MIKIÐ var rætt um það fyrir
kosningar þegar Kópavogsbær
keypti hesthús Gusts á 3.508 millj-
ónir. Meirihluti sjálfstæðis- og fram-
sóknarmanna rökstuddi kaupin með
því að verðmæti landsins undir hest-
húsunum væri mun
meira. Því til staðfest-
ingar höfðu nokkrir
fasteignasalar metið
landið á milli 5.000 og
8.000 milljónir. Þannig
virtist að Kópavogs-
bær hafi hagnast milli
1.500 og 4.500 milljónir
á kaupunum, og selj-
endurnir tapað sömu
fjárhæð.
Það er því fróðlegt
að skoða samning sem
var í gildi milli Kópa-
vogsbæjar og Gusts
fyrir kaupin, en þar stendur að „hve-
nær sem bæjarstjórn telur þörf á að
taka landið í sínar hendur … er
leigutaka skylt að láta leigurétt sinn
af hendi“. Einnig stendur þar að
„fyrir byggingar og önnur mann-
virki á landinu skal bæjarsjóður þá
greiða leigutaka eftir mati“ og „fyrir
leiguréttinn greiðist ekkert“. Kópa-
vogsbær átti sem sagt landið undir
Gusti og þurfti ekkert að greiða neitt
fyrir það. Aðeins þurfti að greiða
fyrir byggingarnar. Ekkert mat fór
fram á verði bygginganna og er því
eina matið á þeim fyrirliggjandi fast-
eignamat sem er uppá 483 milljónir.
Kaup sjálfstæðis- og framsókn-
armanna voru þó ekki eini kostn-
aðurinn sem bærinn varð fyrir vegna
kaupanna. Útvega
þurfti hestamönnum
nýtt land á vatnsvernd-
arsvæði Garðbæinga.
Því var samið við
Garðbæinga um að nið-
urgreiða vatn til þeirra.
Þannig greiðir Garða-
bær 654 milljónum
minna fyrir vatn frá
Kópavogsbæ á næstu
árum en Kópavogur
greiðir fyrir sama magn
vatns frá Reykjavík.
Þannig er kostnaður
Kópavogs vegna hest-
húsakaupanna 4.162 milljónir meðan
eina matið á verðmæti þeirra er 483
milljónir. Þannig lítur út fyrir að
Kópavogur hafi tapað mismuninum,
eða 3.679 milljónum sem gerir rúma
hálfa milljón á hverja fjögurra
manna fjölskyldu í Kópavoginum.
Ástæðan fyrir þessum samningi
er því óskiljanleg. Kannski er skýr-
ingarinnar að leita í þeirri staðreynd
að báðir oddvitar Sjálfstæðis- og
framsóknarflokksins komu ekki
neitt að málinu þar sem fjölskyldur
þeirra sátu hinum megin borðsins.
Þannig var málið sett í hendur fólks
sem að jafnaði er ekki í forsvari fyrir
flokkana. Má þá ætla að reynsluleysi
þess fólks hafi orðið til þess að slík
mistök voru gerð?
Annars kristallast í málinu mun-
urinn á jafnaðarmönnum og sjálf-
stæðis- og framsóknarmönnum. Við
vitum að land Kópavogs er ein dýr-
mætasta eign þess, á sama hátt og
fiskimiðin eru ein dýrmætasta eign
þjóðarinnar. Við viljum að arðurinn
af slíkum eignum renni til almenn-
ings í formi betri þjónustu, en ekki
til lítils hóps einstaklinga sem
stjórnmálamenn velja úr.
Gustur: Tapaði Kópavogur
rúmlega 3.500 milljónum?
Guðmundur Örn Jónsson fjallar
um Gustsmálið í Kópavogi ’Við viljum að arðurinnaf slíkum eignum renni
til almennings í formi
betri þjónustu, en ekki
til lítils hóps einstaklinga
sem stjórnmálamenn
velja úr.‘
Guðmundur Örn
Jónsson
Höfundur er fulltrúi Samfylking-
arinnar í skipulagsnefnd Kópavogs.