Morgunblaðið - 09.09.2006, Qupperneq 34

34 LAUGARDAGUR 9. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÍSLENSKA háskólastigið hefur byggst
upp og stækkað afar hratt undanfarin ár
og hefur að mörgu leyti tekist vel til, segir
Paulo Santiago, sérfræðingur Efnahags-
og framfarastofnunar Evrópu, OECD,
um skýrslu stofnunarinnar um íslenska
háskólastigið. Niðurstöður skýrslunnar
voru til umræðu á málþingi sem mennta-
málaráðuneytið hélt í gær og kynnti San-
tiago skýrsluna. Hann segir mikilvægt að
á Íslandi ríki eining um mikilvægi þess að
leggja til fjármagn í rannsóknir og ný-
sköpun á háskólastigi. Ísland sé meðal
þeirra OECD-ríkja sem leggi hlutfalls-
lega mest til þessara mála. Þá sé áhersla á
jafnrétti til náms hér á landi af hinu góða.
Santiago segir íslenska háskólakerfið
hafa breyst mjög undanfarin ár. Áður hafi
háskólastofnunin verið ein en nú séu þær
margar. Þetta feli í sér að yfirvöld þurfi
að leita nýrra leiða til þess að stýra kerf-
inu, en hingað til hafi menn reitt sig á
samkeppni milli stofnana. Nauðsynlegt sé
að endurskoða tiltekna þætti starfsem-
innar, einkum fjármögnun kennslu og
rannsókna og gæðamál.
Endurskoða þarf framlög
ríkisins til einkarekinna háskóla
Í skýrslunni er vikið að stöðu ríkis- og
einkarekinna háskóla hér á landi, en þeir
fá sömu framlög frá ríkinu. Santiago segir
að vegna þess að einkaskólarnir geti tekið
skólagjöld, en ekki hinir ríkisreknu, veiti
þetta þeim samkeppnisforskot. Réttlæt-
anlegt sé að slíkt kerfi sé við lýði meðan
einkaskólarnir eru að ná fótfestu í kerfi
sem ríkisháskólarnir voru í fyrir. „Á ein-
hverjum tímapunkti reynist þó nauðsyn-
legt að endurskoða þetta,“ segir Santiago.
Hann segir nauðsynlegt fyrir Íslend-
inga að huga að því að auka áhuga á raun-
vísindum. „Íslenska efnahagskerfið bygg-
ist að miklu leyti til á raunvísindum og
tækniþekkingu,“ segir hann. Íslendingar
þurfi að fjölga fólki sem sé menntað á
þessum sviðum en tölur um aðsókn í þau á
framhaldsstigi sýni að fjölga þurfi nem-
endum á þeim. „Það þarf að móta stefnu
sem hefur að markmiði að auka áhugann
á þessum greinum,“ segir Santiago.
Hann segir að það lánakerfi sem ís-
lenskum námsmönnum bjóðist sé að
mörgu leyti mj
ákveðin atriði
um að stjórnvö
hann. Eitt þeir
lán fyrr en að n
margir að taka
önninni. Í öðru
hins vegar lán
þurfi því ekki a
gjöldum sínum
Guðmundur
menntamálará
lög um háskóla
Hröð uppbygg
Endurskoðun Fara þarf yfir fjármögnun kennslu og ranns
Eftir Elvu Björk Sverrisdóttur
elva@mbl.is
ÝMISLEGT sem gert hefur verið hér
undanfarin misseri kemur til móts við
ábendingar sem fram koma í skýrslu
OECD, sagði Kristín Ingólfsdóttir, rektor
Háskóla Íslands, í pallborðsumræðum á
málþinginu í gær. Í skýrslunni kæmi fram
að íslenskt samfélag hagnaðist á því að Ís-
lendingar stunduðu nám víða um heim á
framhaldsstigi og flyttu svo fjölbreytta
reynslu og þekkingu heim. „Ég tek heils-
hugar undir það,“ sagði Kristín. Íslend-
ingar myndu alltaf sækja nám til útlanda,
vegna þess að margir vildu fara utan til
náms hvort heldur sem námið sem þeir
stunduðu væri í boði hér eða ekki. „Í öðru
lagi munum við aldrei geta boðið upp á
nám af þeim gæðum sem við viljum á öll-
um sviðum,“ sagði Kristín en bætti við að
hér á landi yrði líka að byggja upp fram-
haldsnám.
Stefanía K. Karlsdóttir, sagði að sér
þætti tónninn í skýrslu OECD almennt
jákvæður og ánægjulegur. Hún ræddi
m.a. um gæðamál og rannsóknir og sagði
skýrsluhöfunda „telja að Ísland sé í hópi
landa sem þurfa að gera sérstakt átak í
gæðamálum og þar er ég sammála,“ sagði
Stefanía. Þá sagði hún skýrsluhöfundana
telja mikilvægt að háskólastofnanir legðu
fram rannsóknaráætlanir með markvissri
forgangsröðun. Hún teldi að tengja yrði
háskólastarfsemina meira við atvinnulífið.
„Þeir nefna í skýrslunni sérstaklega iðn-
aðinn og þar er ég hjartanlega sammála
að við þurfum að gera átak.“
Breytingar á hlaupum
Guðfinna Bjarnadóttir, rektor Háskólans
í Reykjavík, gerði lögin um íslenska há-
skólastigið, sem tóku gildi í sumar, að um-
ræðuefni. Hún sagði að nú hefðu háskól-
arnir tvö ár til þess að koma þeim í
framkvæmd. Hún óttaðist að tíminn væri
ekki nægur. „Ég sé fyrir mér að það verði
hægt að gera þetta á tveimur árum á
hlaupunum eins og við gerum allt hérna
heima,“ sagði Guðfinna. Við ættum að
reyna að nýta okkur þekkingu og reynslu
annarra sem hefðu gengið í gegnum hið
sama á undan okkur. Um fjármögnun há-
aukið aðhald.
Þorsteinn G
ans á Akureyr
rakin væri í sk
skólakerfinu. „
verið að breyt
skóla í yfir í að
skólum. Skýrs
þrátt fyrir hás
vanti bæði inn
sjálfa fyrir hei
landi,“ sagði Þ
skólar í landin
fjármagni vær
háskólarnir í l
Þorsteinn sa
því að háskóla
landi væri að þ
lýsingar um fr
skólastigi. „Þa
gagnabanki um
hér á landi, en
þeirra umsækj
um háskóla og
háskólum. Né
úti í atvinnulíf
arsson.
skólastigsins sagði Guðfinna að það mál
þyrfti að ræða alvarlega. Búa yrði til lög-
gjöf sem gerði að verkum að fyrirtæki
sæju sér hag í því að leggja fé til há-
skólastigsins. Hefja yrði alvarlega um-
ræðu um skólagjöld.
Eyrún Jónsdóttir, framkvæmdastjóri
BÍSN, ræddi um Lánasjóð íslenskra
námsmanna og sagði að þrátt fyrir að
skýrsluhöfundar hefðu að mörgu leyti lof-
að sjóðinn væru nokkur atriði sem bent
væri á að betur mætti fara. Sérstaklega
bæri að nefna skerðingarhlutfall náms-
lána sem refsaði þeim sem ynnu með
námi. Þá væri gagnrýnt að nemendur
fengju námslán sín ekki greidd fyrr en að
skólaönn lokinni og þyrftu því margir að
taka yfirdráttarlán til þess að brúa bilið.
Hófleg skólagjöld
Kristinn Andersen, rannsóknastjóri hjá
Marel, vék máli sínu að fjármögnun há-
skólastigsins. Hann sagðist telja nauð-
synlegt að komið yrði á skólagjöldum, en
þau yrðu að vera hófleg. Þar sem skóla-
gjöld væru greidd legðu nemendur og
harðar að sér og kennurunum væri veitt
Komið til móts við
ábendingar OECD
Fjármögnun Hefja þarf alvarlega umræðu um skólagjöld,
NÝJUNG Í KÓPAVOGI
Ákvörðun bæjarstjórnar-meirihlutans í Kópavogium að greiða foreldrum 30
þúsund krónur á mánuði frá lok-
um fæðingarorlofs til tveggja ára
aldurs, þegar barn ætti að komast
á leikskóla, er mjög athyglisverð.
Í þessari ákvörðun felst ný hugs-
un. Gunnar I. Birgisson, bæjar-
stjóri Kópavogs, lýsti henni á
blaðamannafundi í fyrradag með
svofelldum orðum:
„Þetta er fyrst og fremst spurn-
ing um jafnræði og þá fyrir for-
eldra, sem velja þá leið að vera
með börnunum sínum lengur
heima, að þeir sitji við sama borð
og foreldrar, sem ákveða að setja
börn sín í gæzlu hjá dagmóður.“
Hingað til hefur Kópavogsbær
greitt 30 þúsund krónur á mánuði
með hverju barni hjá dagmóður.
Það er auðvitað alveg rétt hjá
bæjarstjóranum, að í því felst
jafnræði að sú upphæð sé greidd
með hverju barni á þessu aldurs-
skeiði, hvort sem barn er heima
hjá foreldrum sínum eða hjá dag-
mömmu.
Tæpast velkist nokkur maður í
vafa um, að æskilegra er að barn
sé heima hjá foreldrum sínum og í
umönnun þeirra eða afa eða
ömmu fyrstu ár ævinnar. Þess
vegna er þetta barnvæn ákvörðun
hjá bæjarstjórn Kópavogs.
Hitt er svo annað mál, að vafa-
laust munu einhverjir spyrja,
hvort afleiðingarnar af þessari
ákvörðun verði þær að konur
hverfi aftur inn á heimilið og að
það verði fremur þær en karlarn-
ir, sem dvelji áfram hjá barninu
til tveggja ára aldurs.
Meginsvarið við þessari spurn-
ingu er auðvitað, að þetta hlýtur
að verða ákvörðunarefni foreldra
og fjölskyldna en ekki einhverra
annarra. Aðalatriðið er að fjöl-
skyldan hefur vegna þessara
greiðslna meira svigrúm til þess
að koma málum sínum fyrir með
beztum hætti fyrir barnið.
En auðvitað verðum við að trúa
því, að jafnréttisbarátta undan-
farinna ára og áratuga hafi skilað
þeim árangri að það verði ýmist
mæður eða feður, sem nýti sér
það tækifæri, sem í ákvörðun
Kópavogsbæjar felst.
En jafnframt verður það áleitin
spurning, þegar þessi athyglis-
verða ákvörðun liggur fyrir,
hvort hægt sé að ganga lengra á
þessari braut. Að í stað þess að
miklir fjármunir séu lagðir fram
úr almannasjóðum til þess að
byggja upp stofnanir og reka þær
á ýmsum sviðum velferðarþjón-
ustu sé til valkostur á borð við
þennan vilji fólk leysa slík mál
innan sinnar fjölskyldu. Grund-
vallaratriðið er að um jafnræði sé
að ræða.
VIÐSKILNAÐUR BANDARÍKJAMANNA
Bandaríkjamönnum hefurtekizt illa upp í viðskilnaði
þeirra við okkur Íslendinga
vegna varnarstöðvarinnar í
Keflavík. Eftir að hafa notið
góðs af þeirri aðstöðu, sem þeir
hafa haft hér í meira en hálfa
öld, kveðja þeir okkur Íslend-
inga með þeim hætti, að lengi
verður í minnum haft.
Landhelgisgæzlan fór fram á
það við Bandaríkjamenn, að
þyrlusveit þeirra yrði hér til 1.
október, þegar fyrsta leiguþyrl-
an kemur til landsins. Þeirri
ósk var hafnað og tilkynnt að
þyrlurnar myndu hverfa af
landi brott hinn 15. september.
Þarna munaði tveimur vikum,
sem varla getur talizt langur
tími í ljósi meira en hálfrar ald-
ar varnarsamstarfs.
Skyldi verða mikill stuðning-
ur við það meðal almennings á
Íslandi að Bandaríkjamenn fái
hér aðstöðu eða þjónustu aftur
telji þeir sig þurfa á því að
halda?
VINNUBRÖGÐ LÖGREGLU
Átök lögreglu og um 200 ung-menna fyrir utan skemmti-
stað fyrir skömmu hafa vakið al-
varlegar spurningar um aga
meðal unglinga og það uppeldi,
sem ný kynslóð Íslendinga hefur
hlotið.
En jafnframt hafa eftirmálin
orðið til þess að spurningar hafa
vaknað um vinnubrögð lögregl-
unnar.
Unglingur handleggsbrotnaði í
þessum átökum. Það þarf býsna
mikið til að það gerist. Unglingur
fær ekki að hringja heim til sín og
láta foreldra sína vita af sér. Og
svo kemur í ljós, að lögreglumenn
vita ekki hverjir eru í fanga-
geymslum lögreglunnar og gefa
því rangar upplýsingar.
Svona vinnubrögð af hálfu lög-
reglu eru óviðunandi og viðbrögð
talsmanna hennar vegna þessa
hafa ekki verið sannfærandi, svo
ekki sé meira sagt.
Lögreglan verður að endur-
skoða starfshætti sína úr því að
svona nokkuð getur gerzt.