Morgunblaðið - 12.10.2006, Blaðsíða 40

40 FIMMTUDAGUR 12. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
NÚ hefur nefnd sú sem Val-
gerður Sverrisdóttir skipaði á
grundvelli laga um rannsóknir og
nýtingu auðlinda í jörðu skilað
skýrslu sinni Framtíðarsýn um
verndun og nýtingu auðlinda í jörðu
og vatnsafls. Verkefni nefndarinnar
var tvíþætt. Í fyrsta lagi að móta til-
lögur um með hvaða
hætti valið verði milli
umsókna um rann-
sóknar- og nýting-
arleyfi skv. lögunum
og í öðru lagi að marka
framtíðarstefnu um
nýtingu auðlindanna
sem lögin ná til. Þriðji
þáttur verkefnisins,
leiddi svo af þeim
fyrsta, en í honum
fólst að ákveða þau
svæði eða virkj-
anakosti sem orkufyr-
irtækjunum stæðu op-
in þar til framtíðarstefnan liti
dagsins ljós.
Nefndin náði að mestu saman um
annan megintilgang starfsins, þ.e.
hvernig haga skuli vinnu við fram-
tíðarstefnumótun fram til 2010. Um
hitt meginverkefnið náðist hins veg-
ar ekki samstaða. Fulltrúar orku-
fyrirtækjanna vildu ganga lengra í
úthlutun leyfa en meirihluti nefnd-
arinnar og sú sem þetta ritar vildi
ganga mun skemur í þeim efnum.
Þannig má segja að nefndin sé þrí-
klofin í afstöðu sinni.
Þó skýrslan eigi að geta auðveld-
að áframhaldandi vinnu við stefnu-
mörkun um náttúruvernd og auð-
lindanýtingu þá er það dapurlegt að
ekki skyldi nást samstaða um að
hefta að einhverju marki orkuöfl-
unaráform vegna stór-
iðju til 2010. Nú liggur
það fyrir að orkufyr-
irtækin stefna einbeitt
að orkuöflun vegna
fjögurra stóriðjuverk-
efna sem stefna stjórn-
valda hefur alið af sér:
Stækkun álversins í
Straumsvík, nýtt álver
á Húsavík, nýtt álver í
Helguvík og lokaáfangi
stækkunar álversins á
Grundartanga. Þegar
staða útgefinna rann-
sóknarleyfa er könnuð
kemur í ljós að þau eru öll veitt með
forgangi að nýtingu. Af því leiðir að
orkufyrirtækin eru komin með öll
sín áform í skjól og ekki líklegt að
hægt verði að vinda ofan af þeim að
neinu leyti, nema til komi kraftmikil
andstaða þjóðarinnar í Alþing-
iskosningunum framundan.
Stefna VG í auðlinda- og orku-
málum
Sem fulltrúi Vinstrihreyfing-
arinnar græns framboðs í nefndinni
hlaut ég í afstöðu minni að taka mið
af stefnu flokksins í auðlinda- og
orkumálum. Við nýtingu endurnýj-
anlegra náttúruauðlinda þarf að
mati VG að gæta þess að höfuðstóll
þeirra sé í engu skertur og þeim sé
ekki varið til mengandi stóriðju.
Þingflokkur VG hefur haft sérstöðu
á Alþingi þegar lagasetning um
orkumál hefur verið þar til umfjöll-
unar. Þannig lagði hann til að sér-
staða íslensks raforkumarkaðar
yrði viðurkennd og ekki yrðu inn-
leiddar hér sameiginlegar reglur
um innri markað á sviði raforku. Þá
lagðist þingflokkurinn gegn breyt-
ingum á lögum um rannsóknir og
nýtingu á auðlindum í jörðu, sem
gerðar voru á síðasta löggjaf-
arþingi.
VG hefur beitt sér fyrir breyttri
stjórnsýslu auðlindamála og vill efla
umhverfisráðuneytið sem meg-
instjórnstöð auðlindamála. Rökrétt
væri því að forræði orkumála færð-
ist frá iðnaðarráðuneyti til umhverf-
isráðuneytis, þ.m.t. forysta um
vinnu að rammaáætlun. Ég lít því á
það sem ávinning að starfshópur sá,
sem nefndin leggur til að móti lang-
tímastefnuna verði á forræði for-
sætisráðherra.
Stend ekki að ákvæði til bráða-
birgða
Tillaga meirihluta nefndarinnar
að úrlausn mála uns framtíð-
arstefna um verndun og nýtingu
hefur verið mörkuð er að mínu mati
óásættanleg. Í henni felst í raun að
fórnað yrði víðfeðmum og við-
kvæmum svæðum sem eðlilegra
væri að fengju umfjöllun á vett-
vangi starfshópsins sem marka á
framtíðarstefnuna. Langflest þau
nýtingaráform sem nú eru uppi
varða fyrirætlanir um mengandi
stóriðju sem VG hefur lýst andstöðu
við og ganga m.a. gegn þeim mark-
miðum sem Ísland hefur skuld-
bundið sig að fylgja.
Afstaða mín varðandi þau rann-
sóknarleyfi, sem þegar hafa verið
gefin út er sú að þau eigi ekki að
halda gildi sínu nema að ákveðnu
lágmarki. Telja má eðlilegt að lokið
verði þeim rannsóknarþætti sem
þegar er byrjað á, en að ekki verði
hafnar frekari boranir á svæðunum
fyrr en ljóst er hver lokanið-
urstaðan verður um verndun eða
nýtingu þeirra. Þ.a.l. ætti ekki held-
ur að gefa út nýtingarleyfi á grund-
velli gildandi rannsóknarleyfa fyrr
en Alþingi hefði fjallað um og sam-
þykkt framtíðarstefnu um nátt-
úruvernd og auðlindanýtingu. Og
alls ekki að gefa út ný rann-
sóknaleyfi hvorki vegna jarðhita né
vatnsafls fyrr en framtíðarstefnu-
mörkun er lokið.
Við verklok
Við verklok tel ég mikilvægt að
lýsa því sjónarmiði mínu að stærsta
brotalömin í áliti meirihluta nefnd-
arinnar sé í tillögunni um að fyrsti
áfangi rammaáætlunar skuli lagður
til grundvallar leyfisveitingum. Ég
tel nauðsynlegt að væntanlegur
starfshópur um langtímastefnu-
mörkun láti yfirfara alla þá kosti
fyrsta áfangans sem fengið hafa
ófullnægjandi umfjöllun til þessa.
Fyrst að því loknu og eftir rækilega
umfjöllun Alþingis væri hægt að
leggja þennan áfanga rammaáætl-
unar til grundvallar við leyfisveit-
ingar í framtíðinni.
Af því sem hér kemur fram sést
að stórpólitísk álitaefni bíða úr-
lausnar sem þjóðin þarf að taka af-
stöðu til. Þannig er starf nefnd-
arinnar aðeins upphafið að
viðamiklu verkefni sem felur í sér
stefnumörkun um á hvern hátt sé
best að tryggja verndun auðlind-
anna og stýra sókn manna í þær.
Fyrirvari við skýrslu auðlindanefndar
Kolbrún Halldórsdóttir kynnir
fyrirvara sinn við álit og
skýrslu auðlindanefndar
» ...stórpólitísk álita-efni bíða úrlausnar
sem þjóðin þarf að taka
afstöðu til.
Kolbrún Halldórsdóttir
Höfundur er þingmaður VG og átti
sæti í auðlindanefnd
HVAÐ ætlar þú að verða þegar þú
verður stór? Þetta er spurning sem
dynur á okkur frá blautu barnsbeini.
Við viljum verða bílstjórar og hár-
greiðslukonur, flugkonur eða söngv-
arar. Ýmislegt er það sem við kjós-
um sem börn og
ekkert endilega það
sama og foreldrarnir
sjá fyrir sér í framtíð-
inni. En hvar börnin
búa á ekki að koma í
veg fyrir að þau geti
valið sér hvaða fram-
tíðarstarf sem er þeg-
ar þau vaxa úr grasi.
Þegar við hugum að
atvinnuuppbyggingu á
landinu þurfum við að
líta fram á við en ekki
eingöngu til núsins.
Íslensk stjórnvöld
hefur skort þessa
framsýni. Þau leggja
áherslu á núið, að setja
plástur á núið án þess
að kanna hvernig grær
til framtíðar. Lands-
byggðin hefur fengið
að blæða á und-
anförnum árum og
áratugum. Störfum
hefur fækkað úti á landsbyggðinni
og þau orðið fábreyttari. Þetta hefur
leitt til þess að íbúar landsbyggð-
arinnar hafa neyðst til að leita til
höfuðborgarinnar í leit að störfum
við hæfi. Ungt fólk snýr ekki aftur
heim að lokinni menntun einfaldlega
vegna þess að störf við hæfi vantar.
Því miður hefur stefna stjórnvalda
verið sú að setja plástur á þetta
mein. Plásturinn endist einungis í
skamma stund en ekki til fram-
búðar. Stóriðja á að bjarga öllu,
enda mörg störf þar í boði á einu
bretti. En er það framtíðin? Eru
þetta þau fjölbreyttu störf sem kalla
á menntafólkið aftur heim í hérað?
Eru þetta störfin sem við viljum
börnum okkar eftir nám þeirra í
framtíðinni?
Það þýðir ekki að einblína á eina
lausn heldur þarf landsvæðið að
verða sjálfbært atvinnusvæði. Það
fæst með samhentu pólitísku átaki
þar sem hið opinbera fer í broddi
fylkingar. Hjá hinu opinbera eru
gríðarmörg störf sem ekki þurfa að
vera innt af hendi á höfuðborg-
arsvæðinu. Stjórnvöld hafa á stund-
um rekið augun í þetta en þau hafa
viljað færa bjargið í heilu lagi í stað
þess að taka eitt skref í einu. Drop-
inn holar steininn og með einföldu
átaki má snúa þessari þróun við. Það
má auðveldlega sér-
merkja þau opinberu
störf sem ekki krefjast
ákveðinnar staðsetn-
ingar. Þetta hefur verið
gert í jafnréttisátaki
hins opinbera og nú er
komið að því að jafna
hlut íbúa landsbyggð-
arinnar. Með réttu hug-
arfari má auðveldlega
finna nokkur hundruð
störf innan hins op-
inbera sem alls ekki
þurfa að vera unnin á
höfuðborgarsvæðinu. Í
kjölfarið má hvetja
einkageirann til að gera
slíkt hið sama og aug-
lýsa sérstaklega eftir
fólki á landsbyggðinni í
ákveðin störf hjá sér.
Sveitarfélögin, sem
vissulega sjá sér hag í
fjölgun starfa á svæð-
inu, geta ef til vill lagt
sín lóð á vogarskálarnar. Þau gætu
jafnvel fyrst um sinn lagt fram hús-
næði við hæfi, en víða á landinu hafa
sveitarfélögin leyst til sín yfirgefið
húsnæði sem nú er vannýtt. Má ætla
að það myndi fljótt borga sig til baka
ef starfsmennirnir fengju tímabund-
ið inni í þessu húsnæði á meðan
verkefnið væri þróað.
Þessi lausn er ekki skyndilausn,
þar sem gríðarleg innspýting pen-
inga og fólks yrði á svæðinu á einu
bretti, með tilheyrandi fórnarkostn-
aði. Hér er verið að huga að framtíð-
inni, einu starfi fylgir fjölskylda sem
kallar á þjónustu og þá fleiri störf
handa íbúum svæðisins. Með þess-
um hætti má hægt og rólega, en þó
af festu, fjölga markvisst störfum
um allt land, í samræmi við þarfir
íbúanna.
Við græðum
til framtíðar
Helga Vala Helgadóttir skrifar
um atvinnuuppbyggingu
Helga Vala Helgadóttir
» Því miðurhefur stefna
stjórnvalda ver-
ið sú að setja
plástur á þetta
mein.
Höfundur er laganemi og fjölmiðla-
kona og sækist eftir 2.–3. sæti á lista
Samfylkingar í NV-kjördæmi.
ALFREÐ Þorsteinsson, fyrr-
verandi stjórnarformaður Orku-
veitunnar og borgarfulltrúi
Framsóknarflokksins, skrifar
grein í Morgunblaðið þar sem
hann gagnrýnir eftirmann sinn,
Guðlaug Þór Þórðarson alþing-
ismann. Guðlaugur tók við stjórn-
arformennsku í Orkuveitunni í
vor sem fulltrúi meirihluta Sjálf-
stæðisflokks og Framsókn-
arflokks. Tilefnið er það sem Al-
freð kallar „óverðskuldað
sjálfshól“ vegna stefnubreytingar
á fyrirhugaðri frístundabyggð við
Úlfljótsvatn.
Það er rétt að taka undir með
Alfreð hvað þetta mál varðar. Á
fundi borgarstjórnar 6. júní lagði
ég fram eftirfarandi tillögu fyrir
hönd okkar Vinstri grænna:
„Borgarstjórn samþykkir að óska
eftir því að OR/Klasi dragi til-
lögur að skipulagi sumarhúsa-
byggðar við Úlfljótsvatn til baka
og allt málið verði endurskoðað
frá grunni.“ Eftir nokkrar um-
ræður um málið og skoðanaskipti
sameinuðumst við Alfreð og Guð-
laugur Þór um breytingartillögu
og samþykkti borgarstjórn sam-
hljóða tillöguna þannig breytta:
„Borgarráð samþykkir að óska
eftir því að OR/Klasi endurskoði
fyrirliggjandi tillögur að skipulagi
sumarhúsabyggðar við Úlfljóts-
vatn og málið verði endurskoðað í
heild sinni.“
Þannig er alveg ljóst að það var
fyrir frumkvæði okkar Vinstri
grænna að málið var tekið upp og
hefur nú fengið farsælan endi því
fyrirhugðum sumarhúsum hefur
verið fækkað úr 600 í 60. Það er
manndómsbragur að því hjá Al-
freð að vekja athygli á frumkvæði
Vinstri grænna í málinu. Skyldi
Guðlaugur Þór reynast sami
drengskaparmaður?
Árni Þór Sigurðsson
Meira af stolnum
fjöðrum
Höfundur er borgarfulltrúi
Vinstri grænna.
TRAUST borgaranna á stjórn-
sýslu hins opinbera er frumskilyrði
þess að hér á landi fái þrifist virkt lýð-
ræði. Í dag skipum við
okkur á bekk með þeim
þjóðum sem hvað best
gera í þessu efni en bet-
ur má ef duga skal.
Staðan
Við búum enn við úr-
elt og hálfhulið ráð-
herraræði. Ákvarðanir
bera þess merki að vera
teknar utan og ofan við
þá farvegi sem þær eiga
að vera í. Þetta birtist
hvað best í nýlegum
upplýsingum um íslenska leyniþjón-
ustu sem svo vel var falin að enginn
vissi af henni nema innvígðir sjálf-
stæðismenn. Allt frá miðri síðustu öld
hafa þeir rekið slíkt fyrirbæri í ráðu-
neytum sínum og undirstofnunum.
Engin stofnun samfélagsins virðist
þess umkomin að taka á málinu en
þjóðin og þeir einstaklingar sem þol-
að hafa mátt skerðingu á persónu-
frelsi sínu eiga kröfu til þess. Þeir
stjórnmálmenn sem
ábyrgð bera verða að
axla ábyrgð á undir-
málum sínum gagnvart
þjóðinni. Þetta er einn-
ig augljóst við skipan
æðstu embætta þar
sem fyrst er litið á
stjórnmálaviðhorf, ætt-
erni og ítök en minna
hugað að menntun og
hæfni þeirra sem til
greina koma. Þetta er
óviðunandi og ljóst að
stjórnsýslan getur ekki
annast um eftirlit með sjálfri sér líkt
og er í dag. Alþingi þarf að koma að
skipan æðstu embættismanna og
hafa virkara eftirlit með framkvæmd
stjórnsýslunnar. Ráðherrar verða að
þurfa að standa Alþingi betri skil
starfa sinna í stað þess að geta skotið
sér í skjól stjórnarmeirihluta og kom-
ið í veg fyrir opna og lýðræðislega
umræðu um störf sín og fyrirrennara
sinna.
Nauðsynlegar breytingar
Setja verður skýrar reglur um veit-
ingu embætta og tryggja aðkomu Al-
þingis að ákvarðanatöku um veitingu
æðstu embætta innan stjórnsýsl-
unnar og ekki síst innan dómsýsl-
unnar. Samhliða verður að ætla
minnihluta Alþingis og alþing-
ismönnum öllum vettvang til þess að
rannsaka og upplýsa mál er varða at-
hafnir æðstu embættismanna þjóð-
arinnar. Stjórnmálamönnum er ætlað
sífellt minna hlutverk við beina
stjórnun efnahagslífsins og það er
vel. Hins vegar verður að gæta þess
að stjórnmálamenn eru umboðsmenn
þjóðarinnar gagnvart efnahagslífinu
og höfundar og gæslumenn þeirra
leikreglna sem þar gilda. Jafnframt
ber, þrátt fyrir að sífellt meiri al-
mannaþjónusta sé að komast á hend-
ur einkaaðila á markaði, að gæta þess
að ekki verði dregið úr skyldum hins
opinbera til þess að tryggja að einnig
sá hluti stjórnsýslunnar lúti gegnsæj-
um, einföldum og lýðræðislegum leik-
reglum.
Það er verk að vinna
Ég tel að Samfylkingunni sé best
treystandi til þess að vinna þau í sátt
við allt samfélagið. Ég hvet þig ein-
dregið til þess að taka þátt í prófkjöri
Samfylkingarinnar í Suðvest-
urkjördæmi 4.11 næstkomandi og
leggja þitt af mörkum til að móta
sterkan og frambærilegan framboðs-
lista í kjördæminu. Ég vil taka 2.–3.
sætið á þeim lista og óska eftir stuðn-
ingi þínum.
Gegnsæ og opin stjórnsýsla
Magnús M. Norðdahl skrifar
um virkt lýðræði » Setja verður skýrarreglur um veitingu
embætta og tryggja að-
komu Alþingis að
ákvarðanatöku um veit-
ingu æðstu embætta
innan stjórnsýslunn-
ar...
Magnús M. Norðdahl
Höfundur er lögfræðingur
ASÍ og býður sig fram í 2.–3. sæti
á framboðslista Samfylkingarinnar
í SV-kjördæmi.