Morgunblaðið - 22.11.2006, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 22. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
UMRÆÐA um skort á þjónustu
við aldraða var farin að hljóma
kunnuglega í eyrum landsmanna
snemma á 9. áratugnum. Sagt er
að allt hafi sinn tíma. Eigi vanda-
mál að komast á dagskrá stjórn-
málanna og fá þar
varanlega lausn er tal-
ið að þrennt þurfi að
fara saman: óleyst
vandamál sem flestir
eru sammála um að
leysa þurfi, tilteknar
aðstæður í heimi
stjórnmálanna og hug-
mynd að fýsilegri
lausn.
Vandamál aldraðra
eru nú enn og aftur til
umræðu. Í heimi
stjórnmálanna ráða
kosningar og einstaka
pólitískir leiðtogar
miklu. Úrlausnir byggja hins vegar
á hugmyndum sem eiga sér oft
langa sögu í heimi reynslu og
þekkingarþróunar. Þó frumkvæði
að aðgerðum sé jafnan í höndum
stjórnmálamanna ræðst sú lausn
sem fyrir valinu verður oftast af
stöðu þekkingarinnar og þeim hug-
myndum sem þar eru uppi þegar
hið pólitíska færi gefst.
Í kjölfar umræðna um málefni
aldraðra á 9. áratugnum hófst, árið
1989, umfangsmikil endur-
skipulagning á þjónustunni við
aldraða í Reykjavík. Ellimáladeild
Félagsmálastofnunar Reykjavík-
urborgar varð að Öldrunarþjón-
ustudeild. Undir þessa nýju deild
var sameinuð öll þjónusta borg-
arinnar við aldraða í Reykjavík,
m.a. félagsleg ráðgjöf, heimaþjón-
usta og rekstur félags- og þjón-
ustumiðstöðva, þjónustuíbúða, dag-
vistar- og dvalar- og
hjúkrunarheimila aldraðra í eigu
borgarinnar.
Starfsemi þessarar nýju deildar
varð sýnilegri með hverju ári. Nýj-
ar þjónustuíbúðir og félags- og
þjónustumiðstöðvar voru teknar í
notkun, starfsfólki með þekkingu
og reynslu af þjónustu við aldraða
fjölgaði og fagleg þekking á sviði
öldrunarfræða innan öldrunarþjón-
ustu borgarinnar efldist. Þar var að
safnast saman á einum stað sér-
þekking á framkvæmd, rekstri og
stjórnun verkefna á öllum stigum
félagslegrar þjónustu við aldraða.
Starfsmenn deildarinnar veittu m.a.
ráðgjöf við uppbyggingu öldr-
unarþjónustu annarra sveitarfélaga
og við stefnumótun í heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytinu. Fram-
sýni og markviss skref sem borgin
hafði tekið í þróun félagslegrar
þjónustu við aldraða varð fyr-
irmynd annarra sveitarfélaga, og
sú sérþekking sem þar
var að þróast eftirsótt.
Árið 1994 kom inn
nýr félagsmálastjóri
borgarinnar og lýsti
því yfir að hún stefndi
að því að leggja niður
þessa öldrunarþjón-
ustudeild. Hugmynd-
ina um eitt samfélag
fyrir alla átti að út-
færa í þjónustu þar
sem „one size fits all“.
Starfsemi deildarinnar
var sameinuð annarri
starfsemi Fé-
lagsþjónustunnar í
Reykjavík og hún því lögð niður
sem sérstök deild. Sú samsöfnun
sérþekkingar sem var að myndast
innan deildarinnar leystist upp og
merkingar sem gáfu til kynna að
þar væri þjónusta sérstaklega ætl-
uð fyrir „aldraða“ voru afmáðar.
Þessi aðgerð er dæmi um það
hvernig brotlenda má góðri hug-
myndafræði í framkvæmdinni.
Ef þróun læknisfræðinnar hefði
byggst á „one size fits all“ aðferð-
inni byggjum við ekki að þeim
framförum læknavísindanna sem
við gerum í dag. Þar er samsöfnun
reynslu og sérþekkingar lykilatriði
í þekkingarsköpun og framþróun
þjónustunnar. Öldrunarlækn-
ingadeild LSH á Landakoti sem
varð til við sameiningu Landakots-
spítala og Sjúkrahúss Reykjavíkur
1995 er dæmi um slíka samsöfnun
þekkingar og reynslu og er eitt af
flaggskipum sameiningarsögu
sjúkrahúsanna í Reykjavík.
Í heimi stjórnmálanna hefur nú
dregið til tíðinda í málefnum aldr-
aðra. Á meðan nýjum félagsmála-
stjóra var í tíð R-listans látið það
eftir að leggja niður öldrunarþjón-
ustudeild og afmá flest ummerki
um sérstaka þjónustu fyrir aldraða,
hafa nýjir valdhafar borgarinnar
sett þjónustuna við aldraða í for-
gang og hyggjast nú „hugsa stórt,
horfa langt og byrja strax“. Þá vill
svo til í hinum pólitíska heimi að
stjórnmál fara saman hjá ríki og
borg og eflaust ætla menn að nú sé
lag og að tími góðra hugmynda sé
kominn.
Í stóra heimi hugmyndanna er
áfram leitað leiða til að mæta þörf-
um aldraðra fyrir margvíslega
þjónustu. Samkeyrsla heilbrigðis-
og félagslegrar þjónustu er nú í
flestum löndum hins vestræna
heims í forgangi. Leitast er við að
þróa meiri sveigjanleika í fram-
kvæmd þjónustunnar, miða þjón-
ustu við einstaklingsbundnar að-
stæður hverju sinni og byrja ávallt
á lægsta mögulega þjónustustigi.
Ljóst er að öldrunarþjónusta heyr-
ir til takmarkaðra gæða og mun
alltaf þurfa að byggjast á umtals-
verðu framlagi og samstarfi starfs-
fólks með sérstaka kunnáttu og
reynslu.
Til að ná betri samþættingu
þessarar þjónustu á Íslandi er nú
rætt um að færa heilsugæslu og
málefni aldraðra frá ríki til sveitar-
félaga. Eflaust má segja að nú sé
pólitískt lag fyrir slíka breytingu í
Reykjavík en óhætt er að fullyrða
að hagsmunum aldraðra hefði verið
betur borgið við yfirtöku borg-
arinnar á svo margbrotinni þjón-
ustu ef sérþekking á málefnum
aldraðra hefði fengið að þróast
áfram innan sérstakrar deildar.
Kosningar koma jú málum á
dagskrá stjórnmálanna. En hvað
þarf til í heimi hugmyndanna til að
tími heildstæðrar öldrunarþjónustu
komi á ný? Er góð viðskipta-
hugmynd e.t.v. allt sem þarf?
Hvernig er þá búið að mannlegri
reisn og friðhelgi einkalífs? Og
hvernig er jöfnuður tryggður og
valfrelsi útfært í þjónustu við aldr-
aða?
Frá umræðu til aðgerða í
málefnum aldraðra
Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir
fjallar um málefni aldraðra » Ljóst er að öldr-unarþjónusta heyrir
til takmarkaðra gæða
og mun alltaf þurfa að
byggjast á umtalsverðu
framlagi og samstarfi
starfsfólks með sér-
staka kunnáttu og
reynslu.
Sigurbjörg
Sigurgeirsdóttir
Höfundur er stjórnsýslufræðingur
MSc, PhD og fyrrum yfirmaður öldr-
unarmála hjá Reykjavíkurborg.
STJÓRNMÁL snúast um að gera
þjóðfélaginu kleift að breytast. Þess
vegna skiptir framtíðarsýn stjórn-
málamanna miklu. Það
skiptir máli hvernig
morgundag við viljum
skapa. Það er verkefni
stjórnmálanna nú eins
og alltaf að skapa fram-
tíð.
Þegar Íslendingar
aðhyllast stjórn-
málastefnu, þá eru þeir
að velja sér og börnum
sínum framtíð. Þeir eru
að sýna afstöðu sína til
grundvallarhluta. Þeir
eru að sýna afstöðu
sína, ekki endilega til
þess sem við köllum vinstri og hægri,
sem mörgum finnst óáþreifanleg
heldur sýna þeir afstöðu sína til
þeirra viðfangsefna sem hægri og
vinstri standa í meginatriðum fyrir.
Þá sjáum við muninn á íslenskum
stjórnmálastefnum.
Munurinn snýst um afstöðu til fá-
tæktar. Hann snýst um hvort það sé
sanngjörn framtíð að misskipting í
þjóðfélaginu sé mikil, eða að þjóðin
standi saman og stefni á að jafna
kjörin, draga úr muni þeirra ríku og
fátæku. Undanfarin fimmtán ár hefur
munurinn aukist. Því þarf að breyta.
Munurinn snýst um afstöðu til auð-
hyggju og félagshyggju.
Hann snýst um hvort
þeir sem eiga fjármagn
megi beita því til hvers
sem er, hvort þeir megi
nota fjármagn í hvað
sem er. Hvort þeir sem
eiga mikinn auð geti
keypt land, vatn, nátt-
úru, réttinn til meng-
unar og hafi rétt til þess
að eignast meiri auð eða
hvort við gerum frekar
öllum kleift að eiga sam-
an þær auðlindir sem
við þurfum til þess að
lifa, eiga saman vatnið svo allir geti
notið þess, átt hreina og óspillta nátt-
úru svo allir geti notið hennar. Und-
anfarin fimmtán ár hefur auðhyggjan
aukist. Því þarf að breyta.
Munurinn snýst um afstöðu til ei-
lífrar hagvaxtarhyggju. Hann snýst
um það hvort hagvaxtarkrafan og
hagvaxtarmælikvarðinn verði not-
aður við öll viðfangsefni. Hagvaxt-
arhyggjan hefur stýrt þjóðfélaginu
undanfarin fimmtán ár. Hagvaxt-
armælikvarðinn er sífellt notaður
sem leiðarljós, að hagvöxturinn í
þjóðfélaginu skuli aukast, hvað sem
hann kostar. Okkar skoðanir snúast
um að náttúran og maðurinn þurfi að
vera í takt við efnahagslífið, að hag-
vaxtarhyggjan skuli ekki vega þyngst
þegar meta á velsæld fólks, framtíð
náttúrunnar.
Við viljum þjóðfélag sem breytist í
átt til jöfnunar, við höfnum blindri
hagvaxtarhyggju sem endar í þeirri
græðgishyggju sem við þekkjum í
dag. Við vinstri græn viljum gera
þjóðfélaginu kleift að breytast í átt til
hins betra, breytast þannig að nátt-
úra og manneskjur verði metnar á
sínum eigin forsendum.
Við vinstri græn viljum breyta.
Hvað eru stjórnmál?
Gestur Svavarsson
kynnir stefnumál sín » ...við höfnum blindrihagvaxtarhyggju
sem endar í þeirri
græðgishyggju sem við
þekkjum í dag.
Gestur Svavarsson
Höfundur býður sig fram í 2. sæti í
forvali VG á höfðuborgarsvæðinu.
UNDANFARIÐ hefur nokkuð
verið um það fjallað í fjölmiðlum, að
til stendur að leggjast í flakk með
Gröndalshús (Vesturgötu 16B) og
koma því fyrir á Árbæjarsafni. Mun
ákvörðun þessi hafa verið tekin í tíð
fyrrverandi borg-
arstjórnarmeirihluta.
Það verður því ekki
annað séð, en algjör
samstaða sé um það í
borgarstjórn, að fjar-
læga þetta merka hús
úr eðlilegu umhverfi
þess og gera það að
dúkkuhúsi langt utan
við Reykjavík, eins og
hún var á tímum
Benedikts Gröndals.
Nýlega heyrði ég
útvarpsviðtal við
borgarminjavörð, og
var svo að skilja, að
það væri tekið að þessu tilefni. Því
miður varð ég litlu nær um það, hvað
lægi að baki þessari ákvörðun. Ljóst
má þó telja, að þarna sé um hrein
gróðasjónarmið að ræða, þ.e.a.s. að
einhverjir vilja byggja á lóðinni.
Væri það eitt út af fyrir sig nógu
slæmt, enda hlyti það að raska heild-
armynd gamla Vesturbæjarins.
Því miður hafa Reykvíkingar lítt
borið gæfu til þess, að standa vörð
um minningu sinna bestu sona og
dætra. Til að mynda er ekkert
skáldahús í borginni, meðan þrjú
slík hús eru á Akureyri; Nonnahús,
Sigurhæðir og Davíðshús. Má þetta
teljast með ólíkindum.
Benedikt Gröndal var
ekki aðeins eitt af höf-
uðskáldum sinnar tíðar
á Íslandi, heldur merk-
ismaður fyrir margra
hluta sakir. Skal ferill
hans ekki tíundaður
hér, utan hvað geta
verður endurminninga
hans, Dægradvalar, en
þær skráði hann einmitt
í umræddu húsi. Þessi
bók er eitt af und-
irstöðuritum varðandi
sögu Reykjavíkur á 19.
öld. Það eitt á að duga til þess, að
Gröndalshús verði varðveitt þar sem
það hefur alltaf staðið. Væri verðugt
að koma þar upp safni, bæði til
minningar um Gröndal, sem og sam-
tíð hans í Reykjavík.
Treysti ég því, að borgarstjórn
sjái að sér í þessu máli. Einu gildir,
hversu margir búa á stað, þar sem
ekki er borin virðing fyrir sögu-
legum verðmætum; slíkur staður
verður aldrei borg í eiginlegri merk-
ingu þess orðs, heldur aðeins þétt-
býli.
Gröndalshús
á sínum stað
Pjetur Hafstein Lárusson skrif-
ar um áform um að flytja hús
Benedikts Gröndals í Árbæj-
arsafn
Pjetur Hafstein
Lárusson
»… að fjarlæga þettamerka hús úr eðli-
legu umhverfi þess og
gera það að dúkkuhúsi
langt utan við Reykja-
vík, eins og hún var á
tímum Benedikts Grön-
dals.
Höfundur er rithöfundur.
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÁGÆTA Hydro.
Í frétt sem er byggð á frétta-
tilkynningu frá Hydro og birtist
m.a. á www.mbl.is 16. nóvember sl.
kemur fram að Hydro hafi „opnað
skrifstofu á Íslandi með það að
markmiði að leita uppi og þróa ný
umhverfisvæn viðskiptatækifæri á
sviði ál- og orkuframleiðslu“. Einn-
ig kemur fram að Hydro leiti að
nýjum tækifærum í álframleiðslu
víðsvegar um heiminn, á svæðum
þar sem hagkvæma orkugjafa er að
finna.
Við lestur þessarar greinar vökn-
uðu nokkrar spurningar sem und-
irrituð biður Hydro um að svara:
1. Felur „að leita uppi og móta ný
viðskiptatækifæri í álframleiðslu“
í sér að Hydro hafi í hyggju að
reisa álver á Íslandi og/eða auka
framleiðslu þeirra sem fyrir eru
með stækkunum?
2. Ef svo er, hvernig áætlar Hydro
að mæta orkuþörfinni? Með
virkjunum?
3. Í fréttinni er kemur fram að
Hydro leggur mikla áherslu á
umhverfisvernd. Hvernig sam-
ræmist umhverfisvernd þeirri
mengun sem fylgir álbræðslu og
umhverfisspjöllum sem virkj-
unarframkvæmdir fela í sér?
4. „Ál er eitt af umhverfisvænstu
hráefnum sem fáanlegt er“ segir
í fréttinni, en gerir það ál um-
hverfisvænt – þar sem súráls-
námi fylgja umhverfisspjöll, ál-
bræðslu mengun auk þess sem
það er mjög orkufrekur iðnaður
og öflun orkunnar krefst í besta
falli náttúrufórna, og ál, sem er í
litlum sem engum mæli endur-
unnið, tekur langan tíma að eyð-
ast í náttúrunni?
5. Það hefur væntanlega ekki farið
framhjá Hydro að það hefur ekki
ríkt „sátt og samlyndi“ í íslensku
samfélagi með núverandi og til-
vonandi stóriðjuframkvæmdir og
virkjanir. Ef það er rétt skilið að
„leita uppi og móta ný við-
skiptatækifæri í álframleiðslu“
feli í sér að byggja álver og/eða
auka framleiðslu þeirra sem fyrir
er, hvernig ætlar Hydro vinna
það „í sátt og samlyndi við ís-
lenskt samfélag“?
6. Gamalt máltæki segir „að fara
yfir lækinn til að sækja vatnið“,
hefur Hydro skoðað þá virkj-
unarmöguleika sem er að finna í
Noregi, heimalandi Hydro, og
myndi fullnægja kröfum Hydro
um hreinleika og hagkvæma
orkugjafa?
Þar sem undirrituð veit fyrir víst
að þessar spurningar – og eflaust
enn fleiri – brenna á landsmönnum
vonast undirrituð til að Hydro svari
þeim sem allra fyrst.
Virðingarfyllst,
AGNES SIGTRYGGSDÓTTIR,
Frakklandi
sigtryggsdottir@gmail.com.
Opið bréf til Hydro
Frá Agnesi Sigtryggsdóttur:
Sagt var: Af því mun hann bíða hnekk.
RÉTT VÆRI: Af því mun hann bíða hnekki.
(Það er hnekkir (ekki hnekkur) sem hann bíður.)
Gætum tungunnar