Morgunblaðið - 22.11.2006, Blaðsíða 37

Þorkell Gunnar bar til bróður síns
Hjalta og fjölskyldu hans. En Hjalti
hafði ungur tekið að sér að uppfylla
ósk afa um að búa á jörðinni og ger-
ast bóndi, eftir að jörðin var keypt í
nafni afa, en Kiðafell er fæðingar-
staður hans, Sigurbjörns Þorkels-
sonar, sem oft var kenndur við versl-
unina Vísi við Laugaveg.
Þótt ég fengist ekki til að dvelja
langdvölum í sveitinni þrátt fyrir
ítrekuð gylliboð þá fannst mér ætíð
gaman að fara í heimsókn með for-
eldrum mínum á ættaróðalið að
Kiðafelli, einkum um helgar á sumr-
in. Heima átti ég leikfanga traktora,
bjó til búgarð og stundaði búskap af
miklum móð. Setti ég vini mína inn í
leikinn og nefndi persónur og leik-
endur eftir frændfólki mínu og öðru
heimilisfólki á Kiðafelli og dýrin eftir
skepnunum á staðnum. Í þessum
leikjum var Hjalti frændi eins og
kóngur í ríki sínu og stjórnaði öllu
með hægðinni og sínu vingjarnlega
viðmóti eins og honum var svo lagið
og eðlilegt.
Á Kiðafelli fékk ég að setjast upp í
dráttarvélarnar, sitja aftan á hey-
vagninum þegar hann var keyrður
inn í hlöðuna, fara í bíltúr á Rússa-
jeppanum, síðar Land Roverum og
fá jafnvel að prófa að keyra í fyrsta
skipti undir öruggri handleiðslu Sig-
urbjörns eða Þorkels sonar Hjalta.
Ógleymanlegar og kærar minningar.
Skáldið í mér segir að ég hafi eitt
sinn, líklega fimm ára gamall, bakk-
að traktor alla leið til Reykjavíkur og
aftur upp á Kiðafell. Allt gert í skjóli
Hjalta frænda og sona hans þriggja
sem ég leit mikið upp til enda nokkru
eldri en ég. Þetta var draumur sem
ég sagði oft og lengi frá af þvílíkum
sannfæringarkrafti að ég trúði sög-
unni sjálfur.
Þá gleymi ég ekki þegar Hjalti
kom eitt sinn við hjá okkur í Sig-
túninu og tilkynnti mér að hann hefði
ákveðið að gefa mér nýfætt lamb og
ég ætti að velja því nafn. Ákvað ég að
gefa lambinu nafnið Fjóla af ein-
hverjum óskiljanlegum og óútskýr-
anlegum ástæðum. Ég skildi heldur
ekkert í þessari ráðstöfun en þótti
engu að síður mikið til hennar koma.
Næstu misserin á eftir eignaðist
Fjóla ekkert nema hrúta sem ég
ákvað að skildu heita Rosi I., II., III.
og IV. Þá var það mér algjörlega
hlulin ráðgáta af hverju þeim var öll-
um slátrað jafnóðum. Man þó að ég
varð hálf fúll yfir þessu. Af hverju
var ekki hægt að slátra einhverjum
öðrum hrútum en endilega mínum?
En ekki klikkaði þessi blessaði og
kæri frændi minn á því að koma við í
Sigtúninu með sláturféð, líklega tíu
þúsund krónur, fyrir myntbreyt-
ingu. Voru það hærri upphæðir en ég
hafði áður handleikið, alla vega í
einkaeigu fyrir utan spilapeninga.
Á þessum tíma skildi ég ekki þessa
miklu umhyggju Hjalta frænda, en
fannst sannarlega mikið til hennar
koma. Það er ekki fyrr en á seinni ár-
um að ég hef farið að átta mig betur
og betur á fortíðinni og sambandi
þeirra bræðra pabba og Hjalta og
síðan sambandi þeirra við afa og við
fjölskylduna alla að ég hef öðlast lít-
ilsháttar skilning á sögunni og sam-
henginu og þeirri fölskvalausu um-
hyggju, einstöku ættrækni og miklu
samstöðu sem í þessari fjölskyldu
hefur ríkt.
Þegar Hjalti hætti búskap um
tíma áður en hann gifti sig bjó hann
með föður mínum sem á þeim tíma
var einnig ókvæntur, og fleiri ætt-
mennum þeirra á heimili pabba,
fyrst á Hrefnugötu 4 og síðar í Sig-
túni 29.
Þótt það hafi verið tilviljun þá fór
vel á því að þeir bræður dvöldust
saman á Landakoti til hvíldar og
hressingar í nokkrar vikur vorið sem
leið og var pabbi ekki fyrr kominn
heim er hann vildi fara og heimsækja
Hjalta, litla bróður sinn. Síðan flutt-
ist Hjalti á Elliheimilið Grund og var
pabbi ekki í rónni fyrr en ég fór með
hann þangað í heimsókn. Þeir fóru
yfir ættfræði og minningar, jafnvel
símanúmer. Hjalti spurði pabba
hvað símanúmerið hjá honum væri
og sagði pabbi honum það. „Nú það
er bara það sama og í gamla daga,“
svaraði Hjalti, og hafði greinilega
engu gleymt. Já, þeim var gefið ein-
stakt minni þessum bræðrum. Þeir
voru síðan flottir saman í 90 ára af-
mæli Hjalta sem haldið var hátíðlegt
á viðeigandi hátt á Kiðafelli hinn 8.
júlí í sumar. Og svo kom haustið.
Líkamar þeirra tóku að fölna og lauf-
in að falla og allt breytti um lit. Það
hægði á taktinum unz veturinn tók
völdin.
Þau Sigurbjörn Þorkelsson og
Gróa Bjarnadóttir fyrri kona afa
sem dó í spænsku veikinni frostavet-
urinn mikla 1918 áttu saman sjö
börn sem öll hafa náð 85 ára aldri,
þar af hafa fjögur þeirra orðið 90 ára
og eldri. Mikil blessun það.
Þar sem minn elskulegi faðir get-
ur ekki fylgt litla bróður sínum síð-
asta spölinn í dag sökum ört hrak-
andi heilsu, flyt ég hér með að hans
beiðni kæra kveðju hans með þökk
fyrir langa, kærleiksríka og afar far-
sæla samfylgd. Niðjum Hjalta og
fjölskyldum þeirra biðjum við feðgar
blessunar Guðs um ókomna tíma um
leið og við biðjum okkar kærleiks-
ríka gjafara og fullkomnara lífsins að
blessa okkur öllum minninguna um
Hjalta Sigurbjörnsson.
Sigurbjörn Þorkelsson.
Þannig háttar til í fjölskyldu af-
komenda Sigurbjörns í Vísi, að
margir þeirra hafa átt um árabil tvö
heimili, annað skráð en hitt á Kiða-
felli í Kjós. Í bráðum þrjá aldarfjórð-
unga hefur jörðin Kiðafell verið í
eigu ættarinnar. Fyrst í eigu Sigur-
björns en síðan í eigu barna hans og
annarra afkomenda. Þarna hefur
fjölskyldan átt sér afdrep í önn dags-
ins aðeins snertispöl frá Reykjavík.
Afi byggði sér fyrstur sumarhús en
aðrir komu fljótlega á eftir. Og ekki
hefur þurft sumarhús til að við fengj-
um að njóta útivistar og margvís-
legra leikja og afþreyingar á Kiða-
felli. Allir hafa þar verið velkomnir
ættliðirnir hver af öðrum með
frændum og vinum.
Við þessar aðstæður bjó Hjalti
móðurbróðir minn á Kiðafelli í ára-
tugi. Þurfti til þess nokkurt þrek og
umburðarlyndi. Fyrst var hann ein-
hleypur með ráðskonur og stundum
vinnumenn, þar til Anna kom til hans
með sinn stóra barnahóp. Anna var
forkur til allrar vinnu innan húss og
utan og saman byggðu þau mynd-
arlega Kiðafellið. Hjalti hafði vissu-
lega nokkurn hag af sambýlinu við
sumarbústaðafólkið því vinsælt var
að fá að taka þátt í bústörfunum
t.a.m. þegar koma þurfti töðunni í
hlöðu. En í þessum efnum var auð-
vitað ekki á vísan að róa fyrir Hjalta.
Oftast var hann einn að draga björg í
bú með barnahópnum sínum. Þá var
gaman að vera krakki á Kiðafelli og
allir voru velkomnir við allsnægta-
borðið hennar Önnu.
Öll eiga hin mörgu systkini móður
minnar sinn sérstaka stað í hjarta
mínu. Þau voru og eru hvert með
sínu móti gert og býsna ólík, ef út í
það er farið. Ekkert þeirra hafði þó
slíkt tækifæri til uppeldislegra
áhrifa með leiðsögn við vinnu eins og
Hjalti. Hjalti var afdráttarlaus í fyr-
irmælum sínum, aðhaldssamur og
stundum strangur en sjaldan óþol-
inmóður og aldrei ósanngjarn. Hann
hafði ríkan skilning á takmörkum
barnsins og sá um að tækifæri gæfist
til lesturs og leikja og annarrar upp-
lyftingar svo sem útreiða. Sparaði
hann þá ekki góðhesta sína fyrir
okkur krakkana.
Hjalti kunni vel að hrósa þegar við
átti og örva okkur. Hann kunni líka
að þakka þó barn ætti í hlut. Móðir
mín sá um að dreifa vikulega eggjum
fyrir Hjalta og Önnu til nokkurra
fjölskyldna í nágrenni við okkur í
Laugarnesinu. Eitt sinn, þegar for-
eldrar mínir voru í leyfi, tók ég að
mér að skipta upp eggjunum og
dreifa á rétta staði. Ég hef verið e-ð
um ellefu eða tólf ára. Þegar ég kom
næst að Kiðafelli til útreiða með
frænkum mínum, fékk ég að ríða
besta reiðhrossinu og fór það ekki
leynt, að það var endurgjald fyrir
eggjasöluna. Þetta var alveg óþarfi
en mér ógleymanlegt æ síðan.
Hjalti varð háaldraður eins og öll
hans alsystkini. Hann var skýr í
hugsun en alveg farinn að líkamleg-
um kröftum. Skömmu fyrir andlátið
hitti ég hann og sagði honum frá
byggingu nýs sumarhúss á Kiðafelli.
Hann gladdist. Hús þetta reis dag-
inn eftir að Hjalti dó. Þannig hitti nýi
tíminn þann gamla á haustdögum á
Kiðafelli. Guð blessi minningu Hjalta
Sigurbjörnssonar.
Sigurbjörn Sveinsson.
Hjalti Sigurbjörnsson var vinur
sem gott var að blanda geði við og
fara og finna oft. Hjalti bjó á Kiða-
felli í Kjós. Óvíða er fegurra en á
Kiðafelli þegar sólin tyllir sér á bak
við fjöllin á björtum sumarnóttum.
Þar standa hús undir felli, þar liðast
á til sjávar prúð í gljúfrum. Þar ilmar
mjaðarjurt og blágresi og þúfutitt-
lingur steypir sér úr háloftunum en
hermenn faraós hvílast er döggin
glitrar á Jónsmessunótt innan um
lausnargras og óskasteina. Þar svíf-
ur andi heilagra manna er leituðu
kyrrðar að finna guð sinn og draugar
friðlausra sýna sig í fjárhúshlöðum á
haustkvöldum. Þar brennur eldur í
arni þegar frostvindar svíða fjalla-
toppa og mildar raddir opna barninu
fjársjóði ævintýrisins. Hjalti föður-
bróðir bjó rausnarbúi á Kiðafelli í
hartnær hálfa öld. Þar höfðu áður
búið forfeður hans af Kortsætt í
marga ættliði. Þaðan er fyrsta
kristna bænin sem til er á íslensku. Í
Landnámu stendur að sonarsonur
Svartkels á Kiðafelli hafi beðist svo
fyrir að krossi: „Gott ei gömlum
mönnum, gott ei órum mönnum“,
sem útleggst, „heill gömlum mönn-
um og ungum“.
Hjalti missti ungur móður sína í
spænsku veikinni 1918. Systkina-
hópurinn hefur ávallt verið náinn og
ættræknin mikil. Hjalti vann það af-
rek í æsku með snarræði og harð-
fylgi að bjarga dreng frá drukknun
einn kaldan vetrardag í Reykjavík.
Hann var íþróttamaður og söngvari í
hópi fremstu skíða- og fimleika-
manna landsins og sýndi fimleika á
Þingvöllum við stofnun lýðveldis árið
1944. Eitt mest happ í lífi hans var
þegar hann giftist Önnu Einarsdótt-
ur stórglæsilegri konu, dugnaðar-
forki og listamanni í mörgum grein-
um. Saman sköpuðu þau fagurt
heimili á Kiðafelli, prýtt listaverkum
og dýrum steinum. Til skamms tíma
þótti til hlýða að fara þangað með er-
lenda þjóðhöfðingja. Þar ríkti höfð-
ingsskapur og húmanismi enda gest-
kvæmt og ávallt voru þar einhverjir
erlendir menn, vinir og vandamenn.
Hjalti fylgdist náið með þjóðmálum
og hjarta hans sló náið með Sjálf-
stæðisflokknum eins og flestra í
hans ætt. Anna var ekki eftirbátur
eiginmannsins í pólitík en deildi ekki
ást hans á Sjálfstæðisflokknum.
Þjóðmálaumræður voru því oft
snarpar og markvissar á heimilinu
þar sem mál voru sótt og varin og
ekki mátti á milli sjá hvor hafði bet-
ur.
Mesta ríkidæmi þeirra hjóna var í
börnunum. Kiðafellsbörnin voru
mörg, öll glæsileg og mannvænleg. Á
sumrum voru þar einnig börn í sveit
og börnin úr sumarbústöðunum,
frændur og frænkur. Hjalti var um-
vafinn þessu barnastóði sem stund-
um þvældist fyrir í heyskapnum um
háannatímann. Hjalti var strangur,
en leyfði þó krökkunum oft tugum
saman að sitja á heyvagninum og
ærslast í hlöðunni. Þá leyfði hann
krökkunum ótakmarkað að fara í
reiðtúr á reiðhestum og gæðingum
heimilisins. Síðar þegar við sem nut-
um sólardaga æskunnar á Kiðafelli
urðum fullorðin jafnaðist út aldurs-
munurinn. Hjalti var síungur gleði-
gjafi.
Hann var félagslyndur, vinmargur
höfðingi og á ómældum gleðistund-
um hefur tær tenórrödd hans ómað
um Kjósina. Afmæli hans voru með
þeim fjölmennari og veglegri.
Hann var einn af okkar bestu vin-
um, ófáir voru skemmtilegri að fá í
heimsókn eða heimsækja. Og það
var eins og segir í stefinu í Háva-
málum:
Veistu, ef þú vin átt
þanns þú vel trúir,
ok vill þú honum gott geta,
geði skaltu við þann blanda
ok gjöfum skipta
fara og finna oft.
Við þökkum Hjalta fyrir sam-
fylgdina og óskum honum farar-
heilla.
Þorvaldur Friðriksson
og Elísabet Brekkan.
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. NÓVEMBER 2006 37
✝ Anna Finn-bogadóttir
fæddist í Skarfanesi
í Landsveit í Rang-
árvallasýslu 11. júlí
1911. Hún lést á
hjúkrunarheimilinu
Droplaugarstöðum
14. nóvember síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru hjónin
Elísabet Þórð-
ardóttir, f. á Gröf í
Hrunamannahreppi
1.12. 1877, d. í
Reykjavík 16.11.
1958 og Finnbogi Höskuldsson, f.
í Stóra Klofa, Landmannahreppi
9.10. 1870, d. í Reykjavík 20.4.
1950 Systkini Önnu voru Magnús
Víglundur menntaskólakennari,
f. 23.10. 1902, d. 4.1. 1994, Arndís,
f. 6.8. 1904, d. 22.8. 1904, Þórður
rafvirkjameistari, f. 5.6. 1906, d.
5.1. 1991, Dagbjört hárgreiðslu-
meistari, f. 21.3. 1908, d. 17.8.
1999, Þóra húsfreyja, f. 28.4.
1910, d. 16.6. 2001, Arndís hús-
freyja, f. 21.8. 1912, d. 24.4. 1987,
Óskar Höskuldur sóknarprestur,
f. 13.9. 1913, d. 24.2. 1976, Valdi-
mar verslunarmaður, f. 16.10.
1915, d. 4.9. 1985, Guðmundur
Karl málarameistari, síðar bíl-
stjóri, f. 13.9. 1917, d. 21.1. 1997,
og Þóra Laufey hárgreiðslukona,
f. 3.10. 1919, d. 14.7. 1957.
Fyrri maður Önnu var Guðmar
Ingi Guðmundsson bílstjóri í
Reykjavík, f. 4.8.
1908, d. 26.3. 1993.
Börn þeirra eru: 1)
Finnbogi, f. 1939,
kvæntur Mettu
Kwanthong. Börn
Finnboga eru Anna,
María, og Guðmar
Ingi. 2) Erna, f.
1940, gift Steinþóri
Sigurðssyni mynd-
listarmanni. Börn
þeirra eru Orri og
Anna Þóra. 3) Örn,
f. 1943, kvæntur Jó-
hönnu Vilhjálms-
dóttur, börn Arnar eru Sigrún,
Bjartur, Fríða, Höskuldur og
Gunnar Ingi.
Seinni maður Önnu var Ágúst
Halldórsson, sjómaður frá Pat-
reksfirði, f. 30.8. 1907, d. 21.3.
1973. Dóttir þeirra er Elín, f.
1953, gift José Ramos, þau eru bú-
sett á Kanaríeyjum.
Anna ólst upp í Skarfanesi til
ársins 1930. Þá flutti hún til
Reykjavíkur og lærði kjólasaum í
Iðnskólanum. Eftir það vann hún
á saumastofum og opnaði síðan
sjálf saumastofu 1937. Anna vann
alla tíð við saumaskap og eftir að
börnin fæddust saumaði hún
heima. Anna fékk meistarabréf í
kjólasaum 1948. Anna bjó lengst
af á Langholtsvegi 50 í Reykjavík.
Útför Önnu verður gerð frá
Fossvogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.
Tengdamóðir mín Anna Finn-
bogadóttir var hjartahlý og hæglát
kona sem vann stöðugt á við okkar
löngu kynni. Þau hófust þegar
Anna bjó í Álfheimum 64 ásamt
seinni manni sínum Ágústi Hall-
dórssyni og fjölskyldu. Anna var
útlærð saumakona bæði flink og
eftirsótt og vann hún við sauma-
skap svo lengi sem heilsan leyfði.
Anna var ákaflega barngóð og
greiðvikin og nutum við þess þar
sem hún var ætíð boðin og búin að
líta eftir barnabörnunum. Síðast-
liðin fjögur ár naut hún góðrar
umönnunar á Droplaugarstöðum
og bestu stundir hennar voru þeg-
ar rifjaðar voru upp minningar um
fyrri tíð.
Hún átti sitt „Draumaland“
æsku og uppvaxtarára sem er
Skarfanes í Landsveit. Hún hvarf
auðveldlega þangað á fund mann-
lífs í tíma sem horfinn er, en er ef
til vill samtvinnuð því á ný.
Ég þakka þér samfylgdina og
góð kynni, kæra tengdamamma.
Steinþór Sigurðsson.
Elsku amma mín, alltaf var
heimili þitt opið fyrir mig, hvenær
sem mér datt í hug að koma til
Reykjavíkur. Seinna þegar ég svo
flutti sjálf var ég tíður gestur hjá
þér á Langholtsveginum. Það var
svo gaman að hlusta á þig segja
frá æsku þinni í sveitinni og bæj-
arlífinu í Skarfanesi. Svo sagðir þú
mér líka frá saumastofunni þinni
og stelpunum sem unnu hjá þér og
þú seinna útskrifaðir og hvernig
þú þurftir að berjast fyrir að fá
meistarabréfið þitt í kjólasaum
gefið út. Þú varst mikil handa-
vinnukona, saumaðir, prjónaðir og
fannst þinn eigin stíl. Þú varst líka
svo sanngjörn, hreinskilin og afar
réttlát. Þú lést alveg heyra í þér ef
þér líkaði ekki eitthvað sem var
gert á hlut annarra. Ég hlustaði
stundum á þig spila á orgelið þitt
og fannst merkilegt að sjá þig
spila eftir nótum.
Það var alltaf gott að vera ná-
lægt þér, elsku amma. Hvíl í friði.
Anna Finnbogadóttir.
Amma passaði mig oft þegar ég
var lítil og stundum rifjuðum við
það upp þegar ég var hjá henni í
tvær vikur aðeins fjögurra ára
gömul þegar mamma og pabbi fóru
til Bahama-eyja. Einu sinni stalst
ég í burtu. Hafði nælt mér í tóma
kókflösku og ætlaði með hana út í
sjoppu til að kaupa nammi. Svo
datt ég á leiðinni úr innkeyrslunni,
glerið brotnaði og í sömu mund
kom amma hlaupandi að leita að
mér. Ég var grátandi og amma var
í miklu uppnámi en skammaði mig
ekki. Eftir þetta varð ég að láta
mér það lynda að hreyfa mig
hvergi án þess að amma héldi fast
í höndina á mér. Hún gætti mín
eins og sjáaldurs auga síns og ég
sem var í miðri sjálfstæðisbaráttu.
Amma kenndi mér að prjóna.
Þolinmóð lagaði hún hvert lykkju-
fallið á fætur öðru á prjónunum
mínum þar til ég náði sjálf tökum
á þessu. Lengi vel prjónaði hún
látlaust lopapeysur, vettlinga og
húfur á okkur barnabörnin og það
var sannarlega góðs viti að fá
mjúkan pakka frá henni á jólunum.
Hún naut þess að sjá okkur í flík-
unum sem hún hafði gert og í
minningunni var okkur aldrei kalt í
„loppunum“ frá ömmu.
Bestu minningarnar um ömmu
eru frá því hún bjó á Langholts-
veginum.
Ég tók oft strætó til hennar og
hélt á tímabili að leið 5 hefði verið
hönnuð með það í huga að ferja
mig úr Litla-Skerjó beina leið til
hennar ömmu á Langholtsvegin-
um.
Það var svo notalegt að koma til
hennar og setjast í eldhúskrókinn
og fá kleinu og gos. Þar var maður
alltaf umvafinn hlýju hennar og
gæsku. Við spjölluðum þá um dag-
inn og veginn og oft sagði hún mér
frá æsku sinni í Skarfanesi, hvern-
ig foreldrar hennar komu þeim
systkinunum til manns og mennta
og stundum talaði hún um „kisa
sinn“ sem hlýjaði henni á fótunum
á veturna. Hún spilaði á orgelið og
söng og svo fengum við krakkarnir
að glamra svolítið á það líka.
Á unglingsárum mínum breyttist
geymslan hennar ömmu í fjár-
sjóðskistu. Á þessum árum var
fatastíllinn heldur sérstakur og
amma skemmti sér vel yfir því að
sjá gamla frakka, buxur, húfur og
hatta fá nýtt líf en mér þótti þetta
mikill fengur. Amma var gjafmild
og gaf okkur börnunum flest það
sem við báðum um.
Amma átti myndarlegt safn af
ljósmyndum í mörgum albúmum
sem við skoðuðum aftur og aftur
og úrklippubók með blaðagreinum
um sína nánustu. Manni leiddist
aldrei í heimsókn hjá ömmu.
Hún tók okkur barnabörnunum
alltaf opnum örmum og við munum
öll sakna þess umburðarlyndis og
hlýju sem hún geislaði ávallt af.
Anna Þóra Steinþórsdóttir.
Anna Finnbogadóttir