Fréttablaðið - 04.04.2009, Side 20

20 4. apríl 2009 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Á meðan flest þróuð ríki keppast við að lækka stýrivexti niður
að núll prósentum til að blása lífi
í efnahagslífið heldur Seðlabanki
Íslands stýrivöxtum í sautján pró-
sentustigum.
Rök Seðlabankans fyrir háum
vöxtum eru helst þau að það verji
gengi krónunnar. Nánar tiltekið
telur bankinn að ávöxtun á íslensk-
um markaði þurfi að vera ásættan-
leg miðað við áhættu þegar gjald-
eyrishöftunum verður aflétt til að
sporna við útflæði gjaldeyris. Með
öðrum orðum verða Íslendingar að
borga háa vexti til að erlendir aðil-
ar skipti ekki út íslenskum verð-
bréfum fyrir erlenda mynt þegar
gjaldeyrishöftunum verður aflétt.
Í fyrsta lagi eru vextir undan-
þegnir gjaldeyrishöftum og því má
skipta vaxtagreiðslum beint yfir
í erlenda mynt miðað við núver-
andi reglur. Samkvæmt heimildum
Seðlabankans eiga erlendir aðil-
ar ríkisverðbréf að upphæð 400
milljörðum og þar af má ætla að
um 150-200 milljarðar séu á fljót-
andi vöxtum. Samkvæmt munn-
legum heimildum markaðsaðila
nýta þessir aðilar sér reglulega
að skipta vaxtagreiðslum fyrir
erlendan gjaldeyri. Hærri vextir
valda því meira útflæði gjaldeyr-
is. Meira útflæði gjaldeyris veik-
ir krónuna. Til að setja hlutina í
samhengi mun hvert prósentu-
stig minnka útflæði vegna fljót-
andi vaxta um 1,5 til 2 milljarða
á ársgrunni. Tveggja prósentu-
stiga lækkun þýðir því sparnað
fyrir ríkið sem samvarar áætl-
uðum tekjum af hátekjuskatti.
Heildarvaxtagjöld miðað við 17%
vexti og 150-200 milljarða skuld
eru 26-34 milljarðar á ári sem
aftur má skipta í gjaldeyri. Þetta
útflæði samsvarar nettó gjaldeyris-
áhrifum af þorskveiði núverandi
fiskveiðiárs. Lægri vextir munu
því draga markvert úr útstreymi
gjaldeyris við núverandi aðstæður.
Í öðru lagi endurspeglar
íslenska krónan íslenskt efnahags-
líf. Fyrirtæki og heimili eru nú í
sárum eftir bankahrunið, gengis-
fall, tilheyrandi verðbólguskot,
almennan samdrátt, eignatap og
tapað lánstraust erlendis. Á sama
tíma og spáð er 10% samdrætti í
landsframleiðslu, áður óþekktu
atvinnuleysi og tímabilum verð-
hjöðnunar er fráleitt að ætla að
efnahagslífið geti staðið undir
vöxtum nálægt 20%. Lægri vextir
munu aftur á móti styrkja efna-
hagslífið og hvetja til fjárfestinga
með tilheyrandi atvinnusköpun.
Slíkur raunverulegur stuðningur
við efnahagslífið eykur síðan aftur
tiltrú á gjaldmiðlinum sem endur-
speglar grundvallar efnahags-
aðstæður.
Í þriðja lagi virðist Seðlabankinn
byggja á forsendunni um að það
verði hægt að aflétta gjaldeyris-
höftunum í náinni framtíð og því
sé þess virði að borga háa vexti
í skamman tíma með von um að
fljótlega verði hægt að lækka þá
þegar tiltrú erlendra aðila á hag-
kerfinu hefur aukist. Þessi for-
senda verður að teljast veik því
líklegt er að höft verði til staðar í
marga mánuði og jafnvel ár til við-
bótar til að verja gengi krónunn-
ar. Fyrir þessu eru ýmsar ástæð-
ur. Miðað við gengi krónunnar
utan Íslands er hæpið að hægt sé
að aflétta höftunum í bráð án þess
að fjármagn flæði úr landi þar til
jafnvægi næst á gengi krónunnar.
Erlent fjármagn, sem bundið er í
íslenskum skuldabréfum (sem er
bein afleiðing hávaxtastefnu Seðla-
bankans undanfarin ár), er svo
mikið að það er ekki raunhæft að
gefa kost á því að það fari í gegn-
um gjaldeyrismarkaðinn án þess
að valda umtalsverðri veikingu
krónunnar. Eins og áður hefur
komið fram eiga erlendir aðilar
ríkisverðbréf að upphæð 400 millj-
arðar. Þessi upphæð er mjög há
samkvæmt öllum mælikvörðum.
400 milljarðar eru 1,6 sinnum
heildarvelta á gjaldeyrismarkaði á
ársgrunni (miðað við veltu síðustu
fimm mánuði), 400 milljarðar eru
þrisvar sinnum byggingarkostnað-
ur Kárahnjúkavirkjunar, 400 millj-
arðar eru nokkru hærri en gjald-
eyrisvaraforði Seðlabanka Íslands
(341 milljarðar) og jafngilda
erlendum eignum allra íslenskra
lífeyrissjóða (424 milljarðar). 400
milljarðar samsvara nettó inn-
streymi gjaldeyris vegna veiða
á 2 milljónum tonna af þorski!
Af þessu leiðir að það er næstum
óhugsandi að höftunum verði aflétt
án þess að semja sérstaklega við
erlenda kröfuhafa (og viðhalda
þar með ákveðnum höftum) og
því verður núverandi vaxtastefna
fyrst og fremst að byggja á þeirri
forsendu.
Rök fyrir því að Seðlabankinn
heldur vöxtum háum til að styrkja
gengi krónunnar þola illa nánari
skoðun. Þvert á móti eru sterk
rök fyrir hinu gagnstæða. Rök-
rétt væri því að horfast í augu við
þá staðreynd að ef markmiðið er
að halda gengi krónunnar sterku
þurfa gjaldeyrishöftin að vera til
staðar í einhvern tíma í viðbót og
því er eðlilegt að miða vaxtastefn-
una fyrst og fremst við núverandi
ástand efnahagsmála í landinu líkt
og gert er í öðrum löndum.
Jón Helgi er verkfræðingur. Kári
er með doktorspróf í fjármálum
og gegnir lektorsstöðu við Háskól-
ann í Reykjavík.
Háir vextir veikja krónuna
JÓN HELGI EGILSSON OG KÁRI SIGURÐSSON
Í DAG | Stýrivextir
UMRÆÐAN
Kjartan Magnússon
skrifar um barna- og
unglingastarf.
Í pistli í Fréttablaðinu
sl. föstudag fjallar Sóley
Tómasdóttir, fulltrúi
Vinstri grænna í íþrótta-
og tómstundaráði (ÍTR),
um tvö atriði, sem varða
barna- og unglingastarf á vegum
borgarinnar og fullyrðir að þau
séu í uppnámi. Annars vegar nefn-
ir hún svokallaða félagsmiðstöðvar-
hópa fyrir unglinga í sumar og hins
vegar viðbótarþjónustu á frístunda-
heimilum fyrir hádegi þá daga sem
frí er gefið í skólum. Sóley veit að
bæði þessi mál eru til sérstakrar
skoðunar hjá starfsmönnum ÍTR
þar sem reynt er að finna á þeim
farsæla lausn fyrir alla aðila.
Það liggur fyrir að frístunda-
heimili veita börnum umrædda
viðbótar þjónustu út yfir-
standandi skólaár og bind
ég vonir við að svo verði
einnig á næsta skólaári.
Mun það m.a. ráðast af við-
ræðum, sem standa nú yfir
á milli Starfsmannafélags
borgar innar og borgaryfir-
valda um vinnufyrirkomu-
lag starfsmanna á þessum
dögum. Skilja má grein Sól-
eyjar þannig að til standi
að loka frístundaheimilum
alveg á umræddum frídögum en
sá skilningur er alrangur. Aldrei
hefur verið hvikað frá því að hafa
frístundaheimilin opin með eðli-
legum hætti umrædda daga, það
er einungis viðbótarþjónustan fyrir
hádegi sem er til skoðunar.
Þá er stefnt að því að á næsta
fundi ÍTR verði lögð fram tillaga,
sem tryggja mun starfrækslu
umræddra félagsmiðstöðvarhópa í
sumar og að hún muni síðan leiða
af sér stórbætt starf fyrir 10-12 ára
börn næsta vetur.
Þannig er unnið hörðum hönd-
um að því við erfiðar aðstæður að
finna farsæla lausn á þeim málum
sem Sóley nefnir. Hefði ég talið far-
sælla að kjörnir fulltrúar biðu með
stóryrði og yfirlýsingar um skerta
þjónustu og uppnám í barna- og
unglingastarfi á meðan sú vinna
stendur yfir. Mikilvægt er að
starfsmenn borgarinnar fái vinnu-
frið til góðra verka í stað þess að
reynt sé að setja mál í uppnám og
valda óvissu meðal notenda þjónust-
unnar og þeirra sem veita hana.
Starfsmenn ÍTR hafa lagt fram
fjölda tillagna um hagræðingu í
rekstri sviðsins og eru nú að vinna
stórvirki með því að hrinda mörg-
um þeirra í framkvæmd. Fyrir það
vil ég þakka sérstaklega og heiti á
alla kjörna fulltrúa að taka þátt í
þeirri vinnu í stað þess að reyna að
valda uppnámi með ótímabærum
og illa ígrunduðum yfirlýsingum.
Höfundur er formaður íþrótta- og
tómstundaráðs Reykjavíkur.
Forgangsraðað í þágu barna
KJARTAN
MAGNÚSSON
Þrotabú Gólfefna og hurða hf., sem rak
verslanir Egils Árnasonar í Reykjavík og á
Akureyri, auglýsir eft ir tilboðum í eignir
þrotabúsins, þ.m.t. lager og rekstur
verslana félagsins.
Áhugasamir kaupendur hafi samband við skiptastjóra
þrotabúsins, Grím Sigurðsson, hrl., eigi síðar en
þriðjudaginn 7. apríl nk. kl. 18:00.
Grímur Sigurðsson, hrl., skiptastjóri.
Köllunarklettsvegi 2
104 Reykjavík
s. 520 2900
grimur@landslog.is
Bless-listinn
L-listinn hefur dregið framboð sitt
til baka og ekki skortir ástæðurnar
ef marka má tilkynninguna frá
listanum. Ólýðræðislegar aðstæður,
þaulseta Alþingis fram undir kosning-
ar, fimm prósenta múrinn, krafa um
126 frambjóðendur í sex kjördæm-
um og síðast en ekki síst
fjölmiðlar sem verða ekki
við kröfum um jafnræði í
umfjöllun.

Framboð og
eftirspurn
Fjölmiðlamaðurinn
Friðrik Þór Guð-
mundsson sem
liðsinnt hefur
Borgarahreyfing-
unni segir á bloggsíðu sinni: „Útlitið
er gott hvað Borgarahreyfinguna
varðar. Meðmælendur hrannast inn
og frambjóðendur eru að fylla alla
lista og boðið verður fram í öllum
kjördæmum.” Einhverra hluta vegna
virðist fimm prósenta múrinn, fjöl-
miðlar, 126 frambjóðenda reglan og
þaulseta Alþingis ekki vera hreyfing-
unni sami fjötur um fót. Þetta eru
kannski minni vandræði þegar
eftirspurnin er til staðar.
Kostnaðurinn við
Davíð
Guðlaugur Þór
Þórðarson fjallar
um það á vefsíðu
sinni hversu
dýrt ætlar að
reynast Íslendingum að reka Davíð
Oddsson úr stóli Seðlabankastjóra.
Hann bendir á að á þeim rúma
mánuði sem liðinn er síðan Davíð
yfirgaf bankann hafi gengi íslensku
krónunnar fallið um heil tólf prósent.
Guðlaugur leggur til að norska
Verkamannaflokknum verði sendur
reikningur fyrir ósköpunum.
Aðrir benda hins vegar á að
á þeim tíma sem Davíð sat í
Seðlabankanum lækkaði gengi
krónunnar um tæp 87 prósent.
„Guðlaugur? Á ég að
senda reikninginn beint
til þín eða upp í Val-
höll?“ spyr bloggari
á vefnum Grettir.net.
jse@frettabladid.is
stigur@frettabladid.isF
atan sem sett var undir gjaldeyrishaftalekann fyrr í vik-
unni er frekar sú fyrsta en síðasta. Traustið á krónunni
féll enn frekar þegar bannað var að eiga í útflutnings-
viðskiptum í íslenskum krónum. Héldu margir þó að
traustið á gjaldmiðlinum gæti ekki orðið minna. Næsta
skref í minnkandi trausti á krónunni er ef fyrirtæki og almenn-
ingur fara að gera samninga sín á milli í erlendum gjaldmiðli.
Það skref hefði mjög líklega þegar verið tekið ef ekki væri fyrir
verðtrygginguna.
Þegar gjaldeyrishöftin voru sett á var þáverandi forsætis-
ráðherra, Geir H. Haarde, vongóður um að hægt yrði að slaka
á þeim innan þriggja mánaða, en þá átti að endurskoða lögin.
Sannleikurinn er líklega sá að Ísland þarf að búa við einhvers
konar gjaldeyrishöft um komandi tíð.
Í komandi kosningum verða stjórnmálaflokkarnir, eins og áður
hefur verið ítrekað, að útskýra hvernig skorið verður niður á
fjárlögum. Í því munu koma fram hugmyndir um hvernig nýtt
Ísland verður og hvert hlutverk ríkisins verður í uppbyggingunni.
Hitt atriðið sem verður að koma fram er hlutverk gjaldmiðilsins
í uppbyggingunni. Stöðugleiki efnahagslífsins verður aldrei að
veruleika með gjaldmiðli eins og íslensku krónunni. Það hafa
flestir viðurkennt. Fæstir hafa hins vegar komið með lausnir í
því máli.
Stefna Samfylkingarinnar er ljós þegar kemur að íslensku
krónunni. Hún hefur lengi verið að sækja um aðild að Evrópusam-
bandinu og taka upp evru. Sú stefna var reyndar mjög svo gagn-
rýnd þegar krónan var sterk, fyrir það að vera að tala krónuna
niður. Það hjálpar krónunni ekki að tala um hana sem ónýta. En
það er ekki raunhæft heldur að tala eins og hún eigi sér lífsvon.
Hugmyndin um að taka upp svissneska frankann virðist dauð,
en ungir sjálfstæðismenn lífguðu í gær við hugmyndina um að
taka upp bandaríska dollarann. Í umræðu leiðtoga flokkanna í
gær nefndu tveir flokkar einhliða upptöku annars gjaldmiðils.
Nokkuð ljóst virðist að sá gjaldmiðill verður ekki evra.
Ef valið stendur milli evru og dollara þarf að skoða það í víðu
samhengi. Skoða þarf hvar utanríkisviðskipti Íslands liggja.
Einnig þarf að skoða hvort upptaka dollarans leiði til þess að
hægt sé að leggja af gjaldeyrishöft, eða hvort halda þurfi í höftin
til að allir dollarar landsins leki ekki út. Þá þarf einnig að hafa
það í huga hvert þjóðin vilji stefna, í vestur til Bandaríkjanna
eða til Evrópu. Þrátt fyrir vinsældir Obama, núverandi forseta
Bandaríkjanna, er ólíklegt að meirihluti Íslendinga líti frekar á
sig sem Ameríku- en Evrópubúa.
Hvernig sem gjaldmiðlaumræðan fer eru engar töfralausnir í
boði. Ísland fer í gegnum djúpa kreppu sem mun lenda á öllum.
Til framtíðar gæti krónan og trú á henni eitthvað styrkst. Jafnvel
er fræðilegur möguleiki á að hægt sé að sigla út úr gjaldeyris-
höftum. Reynsla okkar af krónunni ætti hins vegar að vera búin
að kenna okkur að hún mun ekki verða forsenda stöðugleika eða
öruggs hagvaxtar. Til þess verður að líta annað.
Gjaldeyrishöft hverfa ekki af sjálfu sér.
Stefna eða
stefnuleysi
SVANBORG SIGMARSDÓTTIR SKRIFAR