Morgunblaðið - 02.01.2007, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 2. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SAGA jólasveinsins er makalaust
fyrirbrygði. Þjóðir heimsins eiga
flestar einhvern bakgrunn eða frum-
jólasvein, eins og ég hef stunum kall-
að það. En í upphafi er jólasveinninn
ættaður frá Evrópu eða litlu Asíu,
þar sem nú er Tyrkland. Fyrirmynd
jólasveinsins er biskup sem hét Niku-
lás og var uppi í lok þriðju aldar og
byrjun þeirrar fjórðu. Nikulás biskup
gekk alltaf í kufli og þaðan kemur
klæðnaður jólasveinsins sem við
þekkjum. En það má finna tengingu
um hann til Íslands. Því Goðdalir í
Vesturdal er talið meðal höfuðbóla
frá fornu fari og kirkjan þar var helg-
uð Guði og heilögum Nikulási. Hann
er verndari sjómanna og ungra
barna. Tákn hans eru akkeri, tvö eða
þrjú brauð, þrjár gullstangir og kal-
eikur með þremur
börnum. Dagur hans
var 6. desember,
þjóðhátíðardagur
Finna, þar kemur
tengingin við jólasvein-
inn í Korvatunturi,
stóriðju í norður Finn-
landi .
Sankti Kláus, betur
þekktur sem jóla-
sveinninn, er amerísk
afbökun af heilögum
Nikulási, eða Sankti
Nikulási, gjafmilda
biskupsins frá Mýru.
Sagnir af íslenska jólasveininum og
Grýlu má finna allt aftur til 15. aldar.
En eins og flestir vita hefur karakter-
inn breyst talsvert, þó mest eftir að
ameríski „coca cola“-jólasveinninn
kom fram um 1963. En upphafið að
þeim jólasveini má rekja aftur til
1822 þegar bandarískur
guðfræðingur, Clement
Clarke Moore að nafni,
var á leið heim til New
York í sleða sínum eftir
að hafa sótt markað utan
borgarinnar fyrir jólin. Á
leiðinni dundaði hann sér
við að semja ljóð sem
ætlunin var að gefa
börnum hans sex í jóla-
gjöf. Og í því ljóði, þarna
á sleðanum í snjókom-
unni, varð Santa Claus
til. Það var svo ekki fyrr
en 1844 að ljóðið birtist
með nafni höfundarins og þá undir
titlinum „The Night before Christ-
mas“. Það varð strax vinsælt og festi
sig fljótlega í sessi sem sígilt jólaljóð,
dæmigert fyrir viktoríanska jóla-
stemmingu.
Í dag er jólasveinninn „maskott“
jólanna allstaðar í heiminum. En hvert
land hefur sinn sið. Hins vegar finnst
hvergi í heiminum nema á Íslandi heil
jólasveina fjölskylda. Annarsstaðar er
hann yfirleitt óskilgetinn einbúi. Hann
er gjafmildur, góður, laginn og yf-
irleitt söngelskur en algerlega húm-
orslaus. Nema sá íslenski. Ég tel það
vera vegna þess að fyrr á öldum yf-
irfærðum við íslendingar evrópska
trúðinn á jólasveininn. Á Ísland er
hefðin fyrir leikhúsi mjög ung og nán-
ast engin fyrir götuleikhúsi eða trúð-
um. Nema í gegnum jólasveininn. Ég
tel því íslenska jólasveinninn blöndu af
hinum heilaga Nikulási, evrópska
trúðnum en ekki hvað síst íslenskum
tröllum. Ég er sannfærður um það að
ef ríkistjórn þessa lands legði pening í
að gera Ísland að landi jólasveinsins,
trölla og álfa með stórkostlegri út-
færslu og með miklum peningum í al-
vöru uppbyggingu jólastaða og æv-
intýrasvæða víðsvegar um landi yrði
það meiri, öflugri og arðbærari stór-
iðja en nokkur önnur stóriðja sem
reyst hefur verið á landinu. Allar stór-
stjörnur heimsins, íþrótta-, tónlistar-,
og leiklistarstjörnur flykkjast til Kor-
vatunturi í Finnlandi. Þýski ferðaiðn-
aðurinn um jólin er gífurlega stór og
Japanir og Kínverjar, sem ferðast
mikið, sækja allan ársins hring í æv-
intýri í norðri. Jólasveinninn, tröll og
álfar auk norðurljósanna og miðnæt-
ursólarinnar er án efa það sem drægi
einhver prósent af þessum risastóra
markhópi til landsins. Engin stóriðja
sem ríkisvaldið hefur staðið fyrir á Ís-
landi getur nokkurn tímann átt
möguleika á þeim arði og líftíma sem
þessi hugmynd getur gefið af sér.
Einhvern veginn svona sagði Laxnes
„Til að vera alþjóðlegur, þarf fyrst og
fremst að vera þjóðlegur“.
Saga jólasveinsins, trölla
og álfa stóriðja Íslands
Stefán Sturla Sigurjónsson
fjallar um jólasveininn
» Jólasveinninn, tröllog álfar auk norður-
ljósanna og miðnæt-
ursólarinnar er án efa
það sem drægi einhver
prósent af þessum risa-
stóra markhópi til
landsins.
Stefán Sturla
Sigurjónsson
Höfundur er leikari og leikstjóri
og fyrrverandi markaðs- og
verkefnastjóri Broadway.
SUNDABRAUT hefur verið á dag-
skrá í nær 2 áratugi. Í frétt Morg-
unblaðsins frá 3. mars 1992 er sagt
frá því að 20. febrúar það ár, hafi ver-
ið samþykkt breyting á aðalskipulagi
Reykjavíkurborgar fyrir 1990–2010.
Þar er gert ráð fyrir íbúðabyggð á
Geldinganesi og umfangsmikilli
byggð í Borgarholtshverfum. Ljóst
væri að Höfðabakkabrú og Gullinbrú
anni ekki umferð til þessara hverfa og
því væri nauðsyn að bæta úr.
Í þessu sama skipu-
lagi er gert ráð fyrir
mikilli umferðaræð sem
fengið hefur vinnuheitið
Sundabraut. Hún er
skilgreind sem þjóð-
braut í þéttbýli og
framkvæmdin falli því
undir vegaáætlun og
þar með háð fjár-
framlögum úr rík-
issjóði.
Í framangreindri
frétt Morgunblaðsins
segir enn fremur: „Gert
er ráð fyrir því að
Sundabraut liggi áfram í austurátt
framhjá Sorpu og Áburðarverksmiðj-
unni í Gufunesi, tengist síðan vegi
sem lagður verður yfir eiðið að Geld-
inganesi, haldi áfram þvert yfir Leiru-
vog, taki land á utanverðu Gunnunesi,
liggi áfram til Álfsness, haldi áfram
yfir Kollafjörð og tengist þar Vest-
urlandsvegi. Þessi braut stytti vega-
lengdina að sorpurðunarstöðinni í
Álfsnesi um allt að fimm km.“
Því miður hefur nánast engu fjár-
magni verið varið til þessarar brautar
í 15 ár! Samgöngubætur hafa allar
miðast við að lappa upp á aðrar leiðir
en ekki að leggja neina rækt við að
byggja til framtíðar. Hönnunarvinna
virðist hafa verið nánast engin.
Spurning hvort umhverfismat sé þeg-
ar hafið.
Sparnaður af Sundabraut:
Talið er að um 5.000 bílar aki gegn-
um Rörið (Hvalfjarðargöng) á sólar-
hring. Nú er ekki unnt að fullyrða
hversu mikil stytting verði á aksturs-
leið meðalbílsins. Stytting er talin
geta numið allt að 10 km frá Kjal-
arnesi í miðsvæði Reykjavíkur. Nú
skulum við auðvelda og einfalda út-
reikning og gera því skóna að hver
bíll þurfi að meðaltali 10 lítra elds-
neytis fyrir hverja 100 ekna km og að
hver lítri kosti nákvæmlega 100 krón-
ur. Þá lítur reikningsdæmið svona út:
5000 x 10/100 x 100.
Útkoman er 50.000 krónur fyrir
hvern ekinn km sem Sundabraut gæti
stytt leiðina á hverjum degi. Þetta er
sparnaður upp á 18,25 milljónir fyrir
hvern sparaðan kílómetra yfir árið,
sennilega um eða yfir
200 milljónir ef ekki
töluvert meira því ekki
er reiknað með sparn-
aði þeirra sem geta nýtt
sér styttingu leiða
vegna Sundabrautar.
Hér er um einhverja
hagkvæmustu fjárfest-
ingu í samgöngumálum
á Íslandi í dag.
Núna 23. nóvember
2006 er frétt í Morg-
unblaðinu þess efnis að
Orkuveita Reykjavíkur
hyggist leggja gasleiðslu nokkurn
veginn sömu leið og fyrirhuguð
Sundabraut. Talið er að kostnaður við
lagningu gasleiðslu um 10 km leið
verði um 100 milljónir. Eigi fer nein-
um sögum um hvort þessi fram-
kvæmd sé háð kynningu eða um-
hverfismati.
Mér finnst þetta nokkuð skondin
framkvæmd í ljósi þess að með lagn-
ingu gasleiðslu verður bygging
Sundabrautar hvorki gerð auðveldari
né ódýrari, öðru nær. Spurning hvort
ekki væri hagkvæmara að hætta við
þessa framkvæmd og leggja áherslu
fyrst á vegalagninguna. Öllu hag-
kvæmara væri að koma upp gasstöð
sem næst þeim stað sem það verður
til. Þá er spurning um endingartíma
gaslindarinnar á öskuhaugunum.
Mér finnst vera mikið glapræði að
lögð verði gasleiðsla áður en loka-
ákvörðun liggur fyrir hvar Sunda-
brautin á að vera nákvæmlega lögð.
Ég vona að stjórnendur Orkuveitu
Reykjavíkur hafi ekki tekið þessa
ákvörðun í fljótræði. Bygging Sunda-
brautar þolir hins vegar enga bið og
ekki má leggja fleiri steina í götu
einnar brýnustu og mikilvægustu
vegalagningar á Íslandi.
Ég legg eindregið til að við mynd-
un næstu ríkisstjórnar verði nýr sam-
gönguráðherra valinn úr röðum þing-
manna höfuðborgarsvæðisins til þess
að tryggja megi nauðsynleg fjár-
framlög til Sundabrautar.
Sundabraut
gasleiðsla?
Guðjón Jensson fjallar um
skipulagsmál og Sundabraut »Ég legg eindregið tilað við myndun
næstu ríkisstjórnar
verði nýr samgöngu-
ráðherra valinn úr röð-
um þingmanna höf-
uðborgarsvæðisins til
þess að tryggja megi
nauðsynleg fjárframlög
til Sundabrautar.
Guðjón Jensson
Höfundur er bókasafnsfræðingur og
áhugamaður um betra umhverfi.
ÞAÐ ER óneitanlega sérstakt
hve mikið af listsýningum, tón-
leikum og öðrum listviðburðum Ís-
lendingar hér í Berlín koma að.
Auðvitað er rétt að
miða við höfðatölu, en
samt verður að segj-
ast eins og er að land-
inn er duglegur og
það ber á honum.
Borgin nýtur enda
umtalsverðra vin-
sælda meðal íslenskra
listamanna, sem
dveljast hér títt yfir
lengri eða skemmri
tíma. Við Íslendingar
erum og kröftug þjóð
sem framkvæmir
hlutina í stað þess að
tala um þá, líkt og
manni
finnst um margt vera raunin hjá
vinum okkar hér í Þýskalandi.Við
erum enda víkingar o.s.frv.
Eins og kunnugt er erum við
Frónbúar ekki fjölmenn þjóð. Við
erum smáþjóð, smáþorp á heims-
vísu. Og líkt og raunin er með
þorp vitum við hvað um er að vera
í bakgarði nágrannans. Bæði það
sem hann vill að við vitum og hitt
sem hann vill síður bera á torg.
Að sama skapi erum við okkur
vel meðvitandi um uppruna okkar,
þannig að í velflestum samræðum
við „útlendinga“ ber land og þjóð
og veðurfarið iðulega á góma. Auð-
vitað stafar það einnig út frá for-
vitni þeirra útlendu, en engu að
síður þykir okkur ekki leiðinlegt
að fá tækifæri til þess að tala um
þessa hluti. Enda erum við flest
ákaflega stolt, hvort sem við við-
urkennum það eður ei, af því að
vera frá þessari
skrýtnu eyju lengst í
norðri. Við vitum og
mikið um land okkar
og það fólk sem það
byggir. Þorpslega
mikið. Inn í samræð-
ur sem þessar bland-
ast oftlega einnig
hugmyndir um hina
skapandi og list-
hneigðu þjóð sem við
ku vera.
Þegar þetta fer
saman er ekki að
undra að þegar ein-
hver landinn ástund-
ar eitthvert listrænt atferlið í ná-
grenni við mann frétti maður af
því og það sem meira er eru mikl-
ar líkur á að maður mæti á stað-
inn. Við styðjum enda ætíð við
bakið á okkar fólki. Hér í borg er
það til að mynda nokkuð algeng
lenska að auglýsa það sem land-
inn tekur sér fyrir hendur á
heimasíðu Íslendingafélagsins
(FÍBer:www.island-berlin.de),
þannig að Íslendingar í grennd-
inni fari ekki varhluta af. Sé tekið
mið af þessu gæti verið að fregnir
af stórsigrum okkar erlendis séu
eitthvað ýktar.
Þessum skrifum er þó því fjarri
ætlað gera lítið úr okkar afrekum.
Það er einvörðungu gaman að
hugsa til þess hve auðvelt það er
að halda utan um afrek okkar,
sakir þessara þátta. Slíkt væri til
dæmis eitthvað meiri vand-
kvæðum bundið kæmi maður til
að mynda frá Kína. Ekki nema
haldið sé úti héraðssíðu Kínverja
frá Xinjiang Uighur, sem nota
bene líta á sig sem sjálfstæða
þjóð. En svona er þetta bara. Ís-
lendingur sem stendur fyrir ein-
hverju fær um það umfjöllun og
landar hans vita hvað hann er að
bardúsa.
Nú hefir undiritaður ekki gert
könnun á því hvernig þessum mál-
um er háttað hjá okkur stærð-
arlega skyldum þjóðum, sem finna
mætti samnefnara í orðinu smá-
þjóðaleikarnir. Hann leyfir sér þó
að efast um að þær séu jafnvel á
tánum hvað þessi mál varðar og
við. Óneitanlega sérstakt.
Sérstakt þorp í heimsþorpinu
Ólafur Guðsteinn Kristjánsson
fjallar um Íslendinga í Berlín » Að sama skapi erumvið okkur vel með-
vitandi um uppruna
okkar, þannig að í vel-
flestum samræðum við
„útlendinga“ ber land
og þjóð og veðurfarið
iðulega á góma.
Ólafur Guðsteinn
Kristjánsson
Höfundur er bókmenntafræðingur.
GJALDMIÐILL-
INN er verkfæri í
viðskiptum og hag-
stjórn. Íslenska krón-
an er ekki lengur
dugandi verkfæri og
þess vegna hefur við-
skiptalífið afskrifað
hana fyrir evruna. Ís-
land á meiri viðskipti
við Evrópusambandið
heldur en sum sjálfra
Evrópusambandsríkj-
anna. Fá, ef nokkur
ríki í heiminum, eiga
eins mikil alþjóðaviðskipti og Ís-
land sem hlutfall af þjóðarfram-
leiðslu. Frjáls fjármagnsflutningur
og alþjóðavæðing atvinnulífsins
kallar á upptöku evru og því leng-
ur sem beðið er, því meiri verður
kostnaðurinn fyrir almenning og
fyrirtækin í landinu.
Sú ákvörðun Straums-Burðaráss
fjárfestingarbanka að gera upp í
evrum í stað íslensku krónunnar
hefur að vonum vakið
mikla athygli. Segja
má að þessi ákvörðun
sé enn einn naglinn í
líkkistu íslensku krón-
unnar og hlýtur að
vekja íslensk stjórn-
völd af værum Þyrni-
rósarsvefni varðandi
stöðu gjaldmiðilsins.
Ný skýrsla Hag-
fræðistofnunar Há-
skóla Íslands er af
sama meiði og er áfell-
isdómur yfir hags-
tjórninni hér á landi.
Árni Oddur Þórðarson, fram-
kvæmdastjóri Eyris Investment,
sem meðal annars á stóran hlut í
Marel og Össuri, spáði því í haust
á fundi hjá Viðskiptaráði að allir
íslensku bankarnir myndu hætta
að gera upp í krónum. Nú er sá
spádómur að byrja að rætast og
verður örugglega ekki langt að
bíða að hinir bankarnir fylgi í kjöl-
farið. Hvað gera íslensk stjórnvöld
þegar til dæmis Kaupþing banki,
með hinn gríðarstóra efnahags-
reikning sinn, ákveður að kveðja
krónuna?
Viðbrögðin úr yfirstjórn Seðla-
bankans voru fyrirsjáanleg en um
leið einkennileg. Hvernig dettur
mönnum í hug að hægt sé að setja
lög sem ekki eiga við stóra aðila á
markaðinum eins og bankana? Hér
eiga að sjálfsögðu að ríkja ein lög
fyrir alla. Viðbrögð stjórnvalda
Krónan er ónýtt verkfæri
Andrés Pétursson fjallar um ís-
lensku krónuna, efnahagsmál
og Evrópusamstarf
Andrés Pétursson
» Íslensk stjórnvöldeiga því án tafar að
hefja aðlögun að Maas-
tricht-reglunum um
hámark skulda hins
opinbera, lágt vaxtastig
og stöðugt gengi.