Morgunblaðið - 13.01.2007, Page 28

Morgunblaðið - 13.01.2007, Page 28
28 LAUGARDAGUR 13. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ UMRÆÐAN Orðatiltækið vera eins ogúlfur í/undir sauð-argæru á rætur sínar íBiblíunni en þar (Matt. 7, 15) segir: Varist falsspámenn. Þeir koma til yðar í sauðaklæðum, en innra eru þeir gráðugir vargar. Ragnar Arnalds leggur út af þessu ef svo má að orði komast en hann skrifar: [kennarar] telja sig hafna yfir gagnrýni og virðast ímynda sér að þeim leyfist óáreittir [óá- reittum] að halda uppi villandi málflutningi sem stjórnmálamenn í fræðimannsklæðum (1.12.06). Hér er eftirminnilega að orði kom- ist. - Í orðasambandinu á bak við e-ð hefur stofnorðið bak misst eigin merkingu og fengið það sem kalla má hlutverksmerkingu. Þetta má m.a. sjá af því að fs. á er oft felld brott og þá stendur einungis bak við e-ð eftir. Breytingin er frá 16. öld. Liðinn (á) bak við e-ð má nota í ýmsum samböndum, t.d. fara á bak við e-n (með e-ð), standa á bak við e-ð (samsæri) og skýla sér á bak við e-ð og er merkingin jafnan skýr. Liðurinn að baki (e-u) hefur allt aðra merkingu, hann getur m.a. vísað til þess sem er liðið, t.d. erf- iðleikarnir eru að baki, eða þess sem liggur að baki (manni), t.d. brenna/brjóta allar brýr að baki sér (‘koma sér í þá stöðu með framferði sínu að ekki verður aftur snúið’). Liðirnir á bak við e-ð og að baki (e-u) eru ólíkrar merkingar og þeim má ekki rugla saman eins og gert er í eftirfarandi dæmum: Knattspyrnustjóri með góðan feril á bak við sig [þ.e. að baki] (14.12.06); segir Jón … standa að baki [þ.e. á bak við] uppsögn henn- ar (2.12.06) og Þegar ég fór að kynna mér efnið að baki mynd- anna [þ.e. á bak við myndirnar] komst ég að því (24.12.06). Í huga umsjónarmanns er skýr munur á forsetningunum á bak við og fyrir aftan, t.d. fela sig á bak við runna og standa fyrir aftan bíl- inn. Í samræmi við það finnst hon- um eðlilegt að tala um bílastæði á bak við Háskólann en ankannalegt að segja bílastæði fyrir aftan Há- skólann. Ekki er víst að allir séu þessu sammála um þetta. Eiður Guðnason fylgist grannt með notkun íslensku í fjölmiðlum og sendir umsjónarmanni ambö- gulista, skýringar og athugasemd- ir. Nokkur dæma Eiðs eru eftirfar- andi: Með hliðsjón af verðbólgu og leiðréttingu sem gerð var á laun- um ASÍ, leikskólakennara, þroska- þjálfa, bankamanna og æðstu ráðamanna þjóðarinnar þykir okk- ur full ástæða til að laun okkar [kennara] verði leiðrétt í samræmi við aðra (15.11.06), þ.e. ‘til samræmis við aðra’. Hún segist þekkja dæmi þess að stúlkur vakni upp minn- islausar og timbraðar eftir gleðskap án þess að rekja minni til þess að hafa neytt vímu- efna í óhófi (16.11.06), þ.e. ‘án þess að þær (þf.) reki minni til’ eða ‘Hún sagði sig ekki reka minni til’. Stjórn VLFA óttast um öryggi þeirra sem búa í iðnaðarhús- næðum (21.11.06), þ.e. ‘búa í iðn- aðarhúsnæði’. Tveir voru stöðvaðir í umferð- inni í gær og á þeim fundust smá- ræði af fíkniefnum (24.11.06), þ.e. ‘á þeim fannst smáræði’. [á fundi] í janúar verði tekin bein afstaða til einkafram- kvæmdar. Þar verður væntanlega gefið upp með þann möguleika að við förum í farveg einkafram- kvæmdar (4.12.06). Eiði finnst óþarft að nota lo. beinn með no. af- staða og orðsambandið gefa upp með telur hann bull. Eiður sendir einnig fjölmörg dæmi úr smáauglýsingum í Fréttablaðinu (30.11.06). Hér skulu þrjú tilgreind með skýr- ingum innan hornklofa: Vaknar úthvíld/(ur) og tekur [þ.e. tekst] brosandi á við daginn; Tilboðið gildir á [þ.e. á við um] öll- um nýjum bílum og Fáðu fæturnar mjúkar [fæturna mjúka] og fínar [fína] með. Umsjónarmaður þakkar Eiði Guðnasyni kærlega fyrir ágætar ábendingar. Orðasambandið gera grein fyrir e-u er algengt í íslensku. Í þol- mynd sambeygist lýsingarhátt- urinn þolfallinu grein, þ.e. gerð var grein fyrir e-u. Það er hins vegar furðu algengt að þessa sé ekki gætt í nútímamáli heldur not- uð hvorugkynsmyndin gert, t.d.: Hann vildi ekki tjá sig um hvort ásakanir á hendur NN sem gert var grein fyrir í fréttaskýr- ingaþættinum … hafi haft skaðleg áhrif á vistmenn (30.12.06). Þessi málnotkun samræmist hvorki reglum málsins né styðst hún við hefð. Úr handraðanum Frá árinu 1990 hefur þátturinn Kryddsíld verið sýndur á gaml- ársdag á Stöð tvö. Eins og flestir munu vita er formönnum stjórn- málaflokka boðið í þennan þátt og fréttamenn spyrja þá spjörunum úr um landsins gagn og nauðsynj- ar. En hvernig skyldi standa á því að þátturinn er nefndur Krydd- síld? Það á sér eftirfarandi sögu. Á fyrsta forsetaári sínu var Vig- dísi Finnbogadóttur boðið til Dan- merkur. Í tilefni heimsóknarinnar boðaði Margrét Þórhildur, Dana- drottning, til blaðamannafundar þar sem þjóðhöfðingjarnir voru spurðir ýmissa spurninga, þeir lentu í ‘krydsild’ danskra blaða- manna eins og sagt er á dönsku. Frá þessu var sagt í íslensku dag- blaði og jafnframt greint frá því að boðið hefði verið upp á kryddsíld á blaðamannafundinum, þ.e. upp kom það sem kalla má þýðing- arvillu, danska kryds-ild varð krydd-síld. Þessi spaugilegi mis- skilningur mun hafa höfðað svo mjög til skopskyns manna á Stöð tvö að ákveðið var að þátturinn á gamlársdag skyldi heita Kryddsíld og jafnframt skyldi kryddsíld vera á borðum. Nú eru liðin 17 ár frá því Kryddsíld Stöðvar tvö hóf göngu sína og því kann að hafa fyrnst yfir uppruna heitisins. Því er þessi saga rifjuð upp hér. Í orðasam- bandinu á bak við e-ð hefur stofnorðið bak misst eigin merkingu og fengið það sem kalla má hlut- verksmerkingu. jonf@rhi.hi.is ÍSLENSKT MÁL Jón G. Friðjónsson 94. þáttur. LÓÐIN að Miðskógum 8 á Álfta- nesi hefur undanfarið verið til um- fjöllunar í fjölmiðlum landsins. Mál- efnið er okkur skylt, þar sem við erum fyrrverandi eigendur að lóð- inni. Það er framganga frænda okk- ar, Kristjáns Sveinbjörnssonar, sem fær okkur systkinin til að tjá okkur opinberlega í þessu máli. Það hefur vissulega ekki verið háttur niðja Auðbjargar og Klemenzar frá Vestri-Skógtjörn, ömmu og afa okk- ar Kristjáns, að troða illsakir hvert við annað. Kristján hefur brotið þessa hefð freklega með háttsemi sinni gagnvart okkur systkinunum undanfarin misseri. Nú tekur stein- inn úr þegar hann ítrekað sakar okkur, frændsystkini sín, beinlínis um þjófnað („sjálftöku“) á lóðinni. Þessi ummæli eru Kristjáni ekki til sóma. Það vita allir í stórfjölskyldunni, sem kynnt hafa sér málið, að þessi lóð, Miðskógar 8, og engin önnur kom í hlut föður okkar þegar hann og systkini hans skiptu landi for- eldra sinna. Þrátt fyrir þessa stað- reynd höfðaði Kristján endurtekið mál á hendur okkur systkinunum, bæði fyrir héraðsdómi og Hæsta- rétti, þar sem hann dró í efa lög- mætan eignarrétt okkar á lóðinni. Þessum málum tapaði hann fyrir dómstólunum. Það er alveg ljóst, að Kristján hefur aldrei átt eitt einasta strá á þessari lóð, þrátt fyrir fráleit- ar yfirlýsingar hans um hið gagn- stæða. En Kristján lætur ekki segj- ast, og heldur áfram að brjótast um og berjast gegn því að byggt sé á lóðinni. Til þess hefur núverandi eigandi fullan rétt, þar sem bygg- ingarlóðin Miðskógar 8 hefur vissu- lega til fjölda ára verið á löglega samþykktu deiliskipulagi. Það blasir við að það er ekki ein- göngu af umhyggju frænda okkar fyrir fuglalífinu og fjörunni sem hann er á móti því að byggt sé á þessari lóð. Persónulegir hagsmunir ráða hér ferð, því útsýni yfir á Keili frá hans eigin húsi skerðist þegar byggt verður á lóðinni. MARGRÉT JÓNA, HALLGRÍMUR og GUÐNÝ VÉDÍS GUÐJÓNSBÖRN, fyrrverandi eigendur að einni fal- legustu sjávarlóðinni á Álftanesi. Um lóð á Álftanesi Frá Margréti Jónu Guðjónsdóttur, Hallgrími Guðjónssyni og Guðnýju Védísi Guðjónsdóttur: Bréf til blaðsins Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is Á ALLRA síðustu árum hefur umræðan um hagsmunamál aldraðra færst frá smádálka- greinum dagblaðanna yfir í stuðningsgreinar á forsíðum, leiðurum helstu dagblaðanna og að lokum orðið eitt af aðal- málum Alþingis. Fyrir jól greiddu 29 af 61 viðstöddum þingmönnum jáyrði við veruleg- um úrbótum á hag aldraðra. Með málefnalegum umræðum án hroka og öfgamæla hafa aldr- aðir náð mun meiri stuðningi en áður. Í leiðara Morgunblaðsins 22. desember sl. er bent á að aðrir hópar sem ekki njóta samningsréttar, t.d. aldraðir og öryrkjar, hljóti að velta fyrir sér hvort það sé réttmætt að þing- menn og embættismenn njóti launaskriðsins sem verður í samfélaginu en ekki þeir sjálfir. Í leiðaranum er ennfremur bent á að bætur hafi dregist aftur úr almennri launaþróun, jafnvel þó að kaupmáttur aukist. Með þessu hafi bilið milli þeirra sem lifa á bótum og annarra í sam- félaginu auðvitað aukist. Rík- isstjórnin skilur því til hlítar kjarnann í kröfum samnings- nefndar aldraðra við fulltrúa ríkisins sumarið sem leið, en náðist ekki fram. Ráð skal fá hjá reyndum vin er málsháttur eða stutt setning sprottin af langri reynslu. Ég legg til að stjórnarliðar hugleiði þessi ráð vel og vandlega fyrir kosningar í vor. Fyrir ráðaleysið ratar margur skaða. Ólafur Ólafsson Ráð skal fá hjá reyndum vin Höfundur er formaður Lands- sambands eldri borgara. EINN þeirra spámanna sem ný- verið er vitað um er Donald Rums- feld, fyrrverandi varn- armálaráðherra Bandaríkjanna. Spá- maðurinn Rumsfeld sagði fyrir um fyrri árásina á tvíbur- aturnana í New York tveimur mínútum áður en árásin var gerð (Fa- yetteville Observer dags. 16.9. ’01). Einnig sagði hann fyrir um árásina á Pentagon- bygginguna einni mín- útu áður en það gerðist (Telegraph dags. 16.12. ’01). Spámaðurinn Rumsfeld gerði ná- kvæmlega ekkert nema að tilkynna opinberanirnar rétt áður, þannig að ekkert gat stöðvað árásirnar. Það kom öllum á óvart að fjórar herflug- æfingar höfðu verið í gangi þennan sama dag, og vöknuðu margar spurningar um hvort einhver tengsl hefðu verið milli þeirra og árásanna. Vitað er um aðra spámenn sem ekki vilja láta nafns síns getið, en þeir sögðu mörgum háttsettum embættismönnum Pentagon að af- bóka flug næsta dag, hinn 11. sept- ember (Newsweek dags. 24.9. ’01) og einnig mun Wille Brown, borg- arstjóra San Francisco-borgar, hafa verið sagt að afbóka flug vegna hættu á hryðjuverkarárás (SF Chronicle dags. 12.9. ’01). Við fréttum síðan af enn einum spámanninum, Rudy Giuliani, sem kom með þær opinberanir að fyrri tvíburaturninn eða fyrri stálbyggingin ætti eftir að hrynja, en þessi fyrrverandi borg- arstjóri hefur ekki vilj- að segja hver sagði honum þessar opinber- anir (ABC News, dags. 11.9. ’01). Aldrei hefur stálbygging hrunið af völdum eldsvoða fyrir 11. september 2001 né eftir þennan dag, en skv. eðlisfræðibókum er hitastigið sem myndast við bens- íneld ekki hærra en 815°C, en þarf að vera allt að því 1.500–1.535°C til þess að stál taki að bráðna. Í tíma- ritinu Fire Engineering frá því í janúar 2002 segir WiIliam A. Manning verkfræðingur, að höggið við árás- irnar á byggingarnar og bensíneld- urinn hafi ekki verið það mikill að byggingarnar færu niður og undir þetta taka fleiri. Þó að Giuliani hafi alls ekki viljað taka undir eða styðja framburð margra slökkviliðs- og lögreglumanna, auk fjölda sjón- arvotta, um að sprengjur hafi sprungið í báðum byggingunum, gat hann sagt fyrir um að byggingarnar myndu hrynja. Þegar hann fékk þessar opinberanir reyndi hann ekk- ert að tilkynna það öllum eða óska eftir að tvíburabyggingarnar yrðu rýmdar. Giuliani hafði vit á að koma öllum sönnunargögnum í burt til annarra landa sem allra fyrst, auk þess sem hann bannaði alla kvik- og ljósmyndara á svæðinu (Boston Globe 26.9. ’01). Barðist síðan gegn því að málið væri rannsakað, auk þess sem Giuliani hefur heldur ekki viljað svara því, hvers vegna hann óskaði eftir að málið væri þaggað niður í 25 ár? (911independ- entcommission.org.) Þrátt fyrir að- gerðir Giulianis við að koma sönn- unargögnum í burtu tókst prófessornum Steven E. Jones að ná myndum og mörgum sönn- unargögnum eins og t.d. bræddu stáli af stálbitum er staðfestir að sprengiefnið thermate hafi verið notað. Einnig náði bandaríska jarð- raunvísindastofnunin gervi- hnattamyndum er sýna undarlega heita reiti á þessu svæði. Bush for- seti, rétt eins Giuliani, barðist gegn rannsókn í 14 mánuði, en Jeb Bush, ríkisstjóri í Flórída, var eins og spá- maður, því hinn 7. september var Florida National Guard gert viðvart um að hjálpa fólki sem yrði fyrir væntanlegri hryðjuverkaárás (MyFlorid.com dags. 07.9. ’01). Dr. Condoleezza Rice sagði: það voru engar aðvaranir, en hún mun hafa fengið eina frá Bretlandi 6. ágúst, er sagði fyrir um að al-Qaeda ætlaði á næstu vikum að gera árás á Banda- ríkin og nota flugvélar. Pútín Rúss- landsforseti hafði oft látið vita og bent á að um 25 menn væri að ræða og skotmörk þeirra væru mik- ilvægar byggingar og Pentagon. Alls munu bandarísk yfirvöld hafa fengið aðvaranir frá 11 þjóðum. Eitt er víst að sumir vissu meira en aðrir, því hlutabréfaviðskipti með hlutabréf í Morgan Stanley Dean Witter (sem var í öðrum tvíbur- aturninum) og þessum tveimur flug- félögum United og American Airl- ines (en flugvélar frá þeim voru notaðar við árásirnar) jukust sam- tals alls um 1.200% á þremur dögum fyrir 11. september. Og viðskipti í gegnum tvíburaturnana milli klukk- an 7.30 og 9.05 hinn 11. september voru um 100 milljónir dollara (The New Pearl Harbour, bls. 71 og 201), en sem Bush-stjórnin hefur ekkert viljað upplýsa um, ekki frekar en annað, eins og t.d. þær myndaupp- tökur úr 87 öryggismyndavélum í kringum Pentagon er ættu örugg- lega að hafa myndað flugvél AA77 þennan dag. Í stað þess að sýna þær upptökur finna menn upp því að sýna fimm valda ramma er sýna enga flugvél. Í stað þess að rann- saka allt þetta mál var allt gert til að koma í veg fyrir það. Ástæðan sem Bush-stjórnin hafði verið að leita að var komin, en stjórnin var þegar í júlí 2001 ákveðin í að fara inn í Afg- anistan og „um miðjan október í síð- asta lagi“ (The New Pearl Harbor, bls. 200). Hinn 7. okt. var farið af stað í Afganistan og ástæðan stríð gegn hryðjuverkum. Síðan fann Bush-stjórnin upp eitt bragðið í við- bót, að tengja al-Qaeda saman við Saddam Hussein og gjöreyðing- arsprengjur, og aftur var farið í stríð við Írak, sem íslenska rík- isstjórnin studdi, en ekkert af þess- um ásökunum reyndist rétt. Spámenn okkar tíma? Þorsteinn Scheving Thorsteinsson fjallar um at- burðina í Bandaríkjunum 11. september 2001 » Ástæðan sem Bush-stjórnin hafði verið að leita að var komin, en stjórnin var þegar í júlí 2001 ákveðin í að fara inn í Afganistan … Þorsteinn Scheving Thorsteinsson Höfundur er formaður Samstarfs- nefndar trúfélaga fyrir heimsfriði.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.