Morgunblaðið - 02.07.2007, Side 13

E
skja á Eskifirði hefur löngum verið
aðalvinnuveitandi staðarins. Að-
alsteinn Jónsson stofnaði forvera
Eskju, Hraðfrystihús Eskifjarðar,
og rak áratugum saman. Fyr-
irtækið ræður yfir 4.600 þorsk-
ígildistonnum en megnið af veiðiheimildum
sínum hefur það í uppsjávarfiski, kolmunna,
loðnu og síld, á milli sjö og átta þúsund þorsk-
ígildistonn. Eskja fær á milli 70 og 80% af
tekjum sínum af uppsjávarveiðum og vinnslu.
Haukur Björnsson, framkvæmdastjóri
Eskju á Eskifirði, segir að hugsunin á bak við
fyrirhugaða sölu á bolfiskhluta Eskju sé sú að
fá inn nýja aðila sem ætli sér að reka fyr-
irtækið á Eskifirði.
„Þau Björk Aðalsteinsdóttir og Þorsteinn
Jónsson keyptu þennan hlut af Kristni Að-
alsteinssyni og þau þurfa einhvern veginn að
fjármagna þau kaup. Meginhugsunin er sú að
skipta fyrirtækinu upp þannig að bolfisk-
vinnslan verði sérfyrirtæki í eigu annarra,
með eða án þátttöku okkar, og auðvitað er
reynt eftir megni að finna kaupendur sem
vilja vera hér í rekstri. Að mörgu leyti er mjög
hagkvæmt að gera út héðan og hér er útflutn-
ingshöfn og fullkomið frystihús. Hinn hlutinn,
uppsjávarhlutinn, yrði þá áfram í eigu og
rekstri Þorsteins og Bjarkar og yrði þannig
séð áfram Eskja. Honum fylgja tvö skip og
bræðslan,“ segir Haukur.
Vill að Eskja eflist
Haukur segir að ef þau áform sem nú eru á
teikniborðinu gangi upp þá myndi bolfisk-
vinnslan á Eskifirði eflast því þeir hjá Eskju
geri sér vonir um að kaupendur kæmu með
ákveðinn bolfiskkvóta með sér.
Um 120 manns starfa hjá Eskju, um 60
manns á sjó og hinir í landi. Um 40 manns
starfa í frystihúsinu, um helmingur Pólverjar.
„Af þeim útlendingum sem vinna hjá okkur
í frystihúsinu er nokkur hópur sem hefur búið
hér árum saman, fjölskyldufólk með börn sem
er í raun sest hér að. Það er ekki nema um 10
til 15 manns sem búa í verbúð á okkar veg-
um,“ segir Haukur.
Haukur segir að tilkoma álversins í Reyð-
arfirði hafi breytt gífurlega miklu fyrir þetta
svæði. Þótt menn hafi áhyggjur af kvótanið-
urskurði sé ekki mikil umræða á Eskifirði.
„Umræðan í dag er ótrúlega lítil um þessi
mál. Ef þetta fer að óskum, að nýir aðilar
kaupi bolfiskhlutann og veiðar og vinnsla
verði áfram hér, þá hefur ekkert breyst. Að-
alhættan er auðvitað sú ef að þessi hluti fyr-
irtækisins er keyptur og kvótinn fer af staðn-
um þá myndi vinnslan detta niður og þá myndi
ugglaust verða um málið mikil umræða þótt
ég eigi alls ekki von á því að staðan hjá okkur
yrði neitt í líkingu við það sem gerðist hjá
þeim á Flateyri.
Ungt fólk vill ekki vinna í fiski
Staðreyndin er líka sú að fólkið hefur ekki
sömu áhyggjurnar í dag og það hafði áður. Ef
við hefðum staðið í sömu sporum og þeir á
Flateyri, þar sem er ekkert annað að hafa, þá
væri hljóðið annað í strokknum hér fyrir aust-
an, það er alveg öruggt. Svo er það líka stað-
reynd að Íslendingar sækja ekkert í fisk-
vinnslu lengur. Henni er að megninu til haldið
uppi af útlendingum. Ungt fólk sækir ekki
lengur um vinnu í frystihúsi. Það eru bara
breyttir tímar hér á landi, hvort sem mönnum
líkar betur eða verr.“
EKKI SÖMU ÁHYGGJUR Í DAG OG ÁÐUR
Eskja F.v.: Haukur Björnsson, framkvæmdastjóri Eskju, og fiskverkunarfólk að störfum í Eskju, þau Marcin Peta, Konný Bjargey Benediktsdóttir og Jórunn Bjarnadóttir verkstjóri.
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 2. JÚLÍ 2007 13
héðan og þetta væri auðvitað gríð-
arlegt áfall fyrir sjómennina á þeim
sem og útgerðina.
Það hjálpar okkur að vísu heil-
mikið að það eru mun fleiri egg í
uppsjávarfiskkörfu okkar en í bol-
fiskkörfunni.
Auðvitað erum við hér fyrir aust-
an að horfa upp á allt annað sam-
félag með tilkomu álversins í Reyð-
arfirði, sem er bara jákvætt og
ánægjulegt. En það breytir ekki því
að við rekum hér geysilega öflugt og
gott sjávarútvegsfyrirtæki. Aust-
firðir eru mjög vel í sveit settir til
veiða og vinnslu. Sjávarútvegur
verður áfram þýðingarmesta at-
vinnugreinin á svæðinu. Um það er
ég sannfærður.“
Gunnþór segir að mikil tækniþró-
un í sjávarútvegi og fiskvinnslu
samfara minnkandi veiðiheimildum
hafi leitt til þess að atvinnugreinin
þyrfti ekki á öllu því fólki að halda í
veiðar og vinnslu sem áður gerðist.
Hann segir að mikilvægt sé að
þessi helstu útgerðarfyrirtæki á
Austurlandi fái að starfa í þokka-
legum friði. „Það er ljóst að þessar
björgunaraðgerðir stjórnvalda, að
taka kvóta í allskonar aukapotta,
grafa undan þeim fyrirtækjum sem
fyrir eru í greininni. Ég held að með
sértækum aðgerðum stjórnvalda í
þessa aukapotta hafi um 200 tonn
horfið frá Síldarvinnslunni,“ segir
Gunnþór.
Áður en Gunnþór er kvaddur sýn-
ir hann blaðamanni myndir sem
segja mikla sögu um þá gríðarlegu
hagræðingu sem orðið hefur í grein-
inni á einum aldarfjórðungi. Ein
myndin er úr frystihúsi frá árinu
1982 og sýnir dagsverk 70 manns að
vinna úr 20 tonnum. Önnur er úr
frystihúsi frá 2004 sem sýnir 35
manns vinna jafnmikið magn, 20
tonn. Þriðja myndin er frá 1986 úr
loðnu/síldarbræðslu. Dagsverk 28
manns þá var vinnsla á 70 tonnum
og síðasta myndin sem hann sýnir
er frá árinu 2005 og sýnir dagsverk
12 manna sem frystu 400 tonn af
loðnu.
Forstjóri Gunnþór Ingvason segir geysilega hagræðingu orðna í sjávar-
útvegi og fiskvinnslu vegna mjög örrar tækniþróunar.
»Það er ljóst að þessar björgunaraðgerðir stjórnvalda,
að taka kvóta í allskonar aukapotta,
grafa undan þeim fyrirtækjum
sem fyrir eru í greininni.
T
ómas Hjaltason, trillukarl á Eskifirði,
gjarnan kallaður Tommi, er eldhress þeg-
ar blaðamaður hittir hann þar sem hann
er að dytta að fimm tonna trillu sinni,
Mána, í Eskifjarðarhöfn. Tómas gerir
Mána ýmist út á línu, handfæri eða net en
Tómas hefur einungis yfir grásleppukvóta að ráða,
annað þarf hann að leigja. „Það gengur ekkert að
reka bát um þessar mundir og það er ekkert upp úr
þessu að hafa. Við leigjum þorskkvótann á um 160
krónur kílóið og seljum svo á markaði fyrir 180 til
200 krónur kílóið. Þetta þýðir bara tap upp á 20 til
30 þúsund krónur í róðri og því er ég ekkert að róa
núna. En sem betur fer koma glætur,“ segir Tómas.
„Það versta við þetta kerfi okkar er það að leigu-
markaðurinn er orðinn að hreinum og klárum
braskmarkaði. Það var aldrei ætlunin að þetta yrði
að einhverju allsherjar braski,“ segir Tómas.
Tómas telur að skoða mætti það hér á landi hvort
taka ætti upp svipað kerfi og tíðkast í Noregi þar
sem hann segir að fiskverð á mörkuðum tengist
leiguverði á kvótum. Fari kvótaleiga upp hækki
fiskverðið og lækki kvótaleigan lækki fiskverðið.
„Við sjómenn og útgerðarmenn vitum það auðvit-
að að við eigum ekkert kvótann. Það er þjóðin sem á
hann. Það nær auðvitað engri átt hvernig þróunin
hefur orðið í þessu kvótakerfi sem upphaflega var
sett á til þess að friða þorskinn og koma í veg fyrir
ofveiði. Síðan það var hafa stjórnvöld leyft sér það
að kvótasetja allar fisktegundir í sjónum. Það stóð
aldrei til þegar verið var að greiða atkvæði um þetta
á Alþingi á sínum tíma,“ segir Tómas.
Aðspurður hvort hann telji að fiskveiðistjórn-
unarkerfinu verði breytt segir Tómas: „Nei, ég hef
enga trú á öðru en þetta verði áfram svona. Alla
vega verð ég farinn í gröfina þegar kerfið breytist.“
Tómas kann Morgunblaðinu litlar þakkir fyrir að
hafa hætt að gefa út fylgiblaðið Úr verinu einu sinni
í viku en hann telur að miklar uppsagnir hafi orðið í
sjávarplássum landsins við þá breytingu á útgáfu
blaðsins. „Bara hér á Eskifirði held ég að 13 eða 14
uppsagnir hafi komið í kjölfar þessara breytinga og
ég ætti nú að vita það,“ segir Tómas og glottir, „því
ég bar nú út Moggann hér á Eskifirði ýmist einn eða
í samstarfi við dætur mínar í 40 ár og hætti ekki fyrr
en um síðustu áramót.“
LEIGUMARKAÐ-
URINN BRASK-
MARKAÐUR
Trillukarl Tómas Hjaltason segir ekkert upp úr
þessu að hafa. En stundum komi glætur. F
riðrik Rósmundsson rekur
Fiskmarkað Austurlands á
Eskifirði. Hann segir að 3.600
tonn hafi farið um Fisk-
markað Austurlands í fyrra
og að árið 2006 hafi verið
besta árið frá stofnun markaðarins.
„Það sem af er þessu ári hefur meira
magn farið um markaðinn hjá okkur en
á sama tíma í fyrra þannig að horfurnar
eru ágætar,“ segir Friðrik þegar ég lít
inn á skrifstofu hans.
Fiskurinn sem fer um Fiskmarkað
Austurlands er keyptur og seldur í
gegnum tölvusamskipti og síðan keyrð-
ur til vinnslu frá löndunarstöðum. Frið-
rik segir að fiskvinnslurnar fyrir sunnan
eins og Toppfiskur og Nýfiskur og fyrir
norðan t.d. á Dalvík kaupi mest fisk á
Fiskmarkaði Austurlands og minnst af
honum fari til vinnslu á Austurlandi.
„Menn eru auðvitað að ræða það hér
hvað gerist ef bolfiskhluti Eskju verður
seldur öðrum. Það hefur auðvitað rosa-
lega mikið að segja fyrir þetta byggð-
arlag ef yfir 4.000 tonna kvóti fer burt
úr Eskifirði en auðvitað vonast menn
eftir því að fiskurinn verði unninn hér
áfram þótt sá hluti fyrirtækisins skipti
um eigendur,“ segir Friðrik. „Það er
stór spurning hvort þeir sem ætla að
selja geta haft nokkuð um það að segja
hvar þorskurinn verður unninn eftir að
búið er að selja á annað borð. Það hefur
nú sýnt sig víða um land að orð eru eitt í
þessum efnum og efndir annað.“
Friðrik segir að ef þorskkvóti Eskju
verður seldur burt úr byggðarlaginu og
hann veiddur og unninn annars staðar
sé það alvarlegt mál en þó verði það að
segjast eins og er að afleiðingarnar yrðu
ekki jafnmiklar og skelfilegar og þær
hefðu orðið fyrir örfáum árum. Nú sé
einfaldlega aðra vinnu að hafa á þessu
svæði og af því viti íbúar þess.
ALVARLEGT
EF 4.000
TONN ERU
SELD BURT Fiskmarkaðurinn Friðrik Rósmunds-
son segir orð eitt og efndir annað.