Morgunblaðið - 23.07.2007, Blaðsíða 26

ið væri leikstjóranum hjartans mál;
sá er sterkur sem með sannleikann að
vopni berst fyrir því að vernda auð-
lindir náttúrunnar gegn ásókn gróða-
fíkinna kaupahéðna. Þjóðníðingur var
23. leikstjórnarverkefni Baldvins hjá
Þjóðleikhúsinu og fyrsta sýningin
sem ég starfaði við hjá því sama leik-
húsi. Síðan þá hafa verk Baldvins
Halldórssonar skipað öndvegi í mín-
um huga.
Við hittumst oft á förnum vegi, ým-
ist í hverfinu okkar eða í miðbænum.
Hann hafði þann sérstaka sið að taka
virðulega ofan um leið og hann brosti
breitt. Við sóttum líka sömu baráttu-
fundina, þar sem ýmist var mótmælt
erlendri hersetu og vígbúnaðakapp-
hlaupi eða stóriðjustefnu stjórnvalda,
yfirgangi erlendra stórfyrirtækja og
skeytingarleysi þeirra gagnvart ís-
lenskri náttúru. Nú verða bæði
göngutúrarnir um miðbæinn og bar-
áttufundirnir fátæklegri er fyrr.
Baldvin Halldórsson var einhver
besti upplesari sem Ísland hefur alið.
Ógleymanlegur er flutningur hans á
ljóði Ibsens, Þorgeir í Vík, í Ríkisút-
varpinu 1978. Síðasta ljóðið sem ég
heyrði hann flytja var Þú leggst í
grasið eftir Jóhannes úr Kötlum. Það
var á baráttufundi til verndar Þjórs-
árverum í Austurbæjarbíói vorið
2002. Til allrar hamingju hefur safn
Ríkisútvarpsins varðveitt ódauðlegar
upptökur með rödd Baldvins, sem
vonandi fá að hljóma sem oftast, þótt
listamaðurinn sé horfinn á braut.
Þjóðkjörnir fulltrúar á Alþingi Ís-
lendinga hafa tök á því að heiðra
merkustu listamenn þjóðarinnar fyrir
mikilsvert ævistarf. Til þess eru heið-
urslaun Alþingis. Það voru mér sár
vonbrigði að ekki skyldi takast að
sannfæra meirihluta menntamála-
nefndar um að tímabært væri að þau
hlyti brautryðjandi í leikstjórn fyrir
leiksvið og útvarp. Í mínum huga upp-
fyllti Baldvin Halldórsson öll skilyrð-
in og miklu meira en það. En þjóðin
sjálf veit sannleikann og mun heiðra
minningu þessa ástríðufulla lista-
manns með því að kalla fram áhrifin
af verkum hans í hugskoti sínu um
ókomna tíð. Til þess þarf enga þjóð-
kjörna fulltrúa og engar opinberar
viðurkenningar heldur.
Baldvin Halldórsson er horfinn á
vit náttúrunnar sem hann unni. Andi
hans hefur sameinast heilnæmu
fjallalofti öræfanna, sindrandi dagg-
ardropum lyngmóanna, hvítum jökl-
unum á hálendi Íslands og tæru vatn-
inu, sem Stokkmann læknir barðist
fyrir í Þjóðníðingi Ibsens.
Megi góðar vættir styðja fjölskyldu
og vini í sorginni og varðveita minn-
inguna um merkan listamann.
Kolbrún Halldórsdóttir.
sig óánægja í röðum leikhúsfólks með
innlegg sömu gagnrýnenda. En þegar
kom að afhendingu lampans voru út-
valdir þó að vonum fúsir að þiggja
gripinn. Allt þar til röðin kom að
Baldvini. Þá gekk hann fram fyrir
skjöldu og hafnaði vegtyllunni. Á leik-
sviði Þjóðleikhússins. „Samvisku
minnar vegna segi ég nei, takk.“
Rammasta ofanígjöf sem íslenskir
leiklistargagnrýnendur hafa fengið í
tímans rás. Talið er að við það tæki-
færi hefðu margir viðstaddra viljað
Lilju kveðið hafa. Eftir á.
Framganga Baldvins í starfi ein-
kenndist af þeirri ástríðuþrungnu
dýpt sem jafnan prýðir þá sem skara
fram úr í skapandi listum. Nærvera
hans ein gaf fyrirheit um að eitthvað
áhugavert og spennandi væri í upp-
siglingu. Af þeim sökum varð sam-
starf við hann aldrei hvunndagslegt.
Ekki fremur en verk hans í brenni-
depli sviðsljóssins.
Baldvin kom mér ætíð fyrir sjónir
sem lífsglaður og síforvitinn stúdent á
lífið og tilveruna. Með stríðnislegt
blik í augum. Að ógleymdum snefsn-
um og meitluðum hnyttinyrðum sem
voru hans ær og kýr. Og þannig mun
Baldvin koma mér fyrir sjónir í fram-
tíðinni er ég hugsa til hans með sökn-
uði og þakklæti fyrir ómetanlegt
framlag hans til íslenskrar leiklistar
og ógleymanleg kynni.
Ég flyt hans nánustu mínar innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Gísli Rúnar Jónsson.
Meira: mbl.is/minningar
Vorið 1975 fagnaði Baldvin Hall-
dórsson 30 ára leikafmæli, í tilefni af
þeim tímamótum var honum falið að
leikstýra Þjóðníðingi Ibsens í Þjóð-
leikhúsinu, áleitnu verki, sem fjallar
um „… spillingu náttúrugæða í fjár-
plógsskyni og lýsir frati á pólitíska
spekúlanta, sem teygja á eftir sér
heiðraða kjósendur í kapphlaupi um
ímynduð lífsgæði“ svo notuð séu orð
Ólafs Jónssonar gagnrýnanda úr um-
sögn um verkið. Í því speglaði Henrik
Ibsen sinn samtíma um 1880 og Bald-
vin Halldórsson sinn, tæpum hundrað
árum síðar. Sýningin kveikti umræð-
ur um mikilvægi óspilltrar náttúru og
um græðgina, drifkraft auðvaldsins.
Framsetningin bar þess merki að efn-
Baldvin Halldórsson
26 MÁNUDAGUR 23. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝
Kveðjuathöfn um
EINAR ODD KRISTJÁNSSON
alþingismann,
sem lést laugardaginn 14. júlí, verður í
Hallgrímskirkju í Reykjavík, miðvikudaginn 25. júlí
kl. 15.00.
Útför hans verður gerð frá Flateyrarkirkju, laugar-
daginn 28. júlí kl. 14.00.
Þeim sem vilja minnast Einars Odds er góðfúslega bent á Maríusjóðinn á
Flateyri, sími 450 2560.
Sigrún Gerða Gísladóttir,
Brynhildur Einarsdóttir, Illugi Gunnarsson,
Kristján Torfi Einarsson, Dagný Arnalds,
Einar Arnalds Kristjánsson,
Teitur Björn Einarsson,
Jóhanna G. Kristjánsdóttir,
Kristján Erlingsson,
Vigdís Erlingsdóttir
og fjölskyldur.
Minningarkort
535 1825
www.hjarta.is 5351800
✝ Jón Sveinssonfæddist í Kirkju-
hvoli á Stöðvarfirði
14. febrúar 1944.
Hann lést á Land-
spítalanum við
Hringbraut 12. júlí
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Sveinn Ingólfur
Ingimundarson tré-
smiður, f. 15. janúar
1913, d. 12. febrúar
1984, og Þórey Jóns-
dóttir húsmóðir og
ljósmóðir, f. 11.
október 1913, d. 16. apríl 1973.
Systur Jóns eru Anna María, f.
1948, gift Hrafni Baldurssyni, f.
1946, og Antonía f. 1952, gift
Bjarna Sigurjónssyni, f. 1945.
Hinn 15. ágúst 1970 kvæntist Jón
Helgu Haraldsdóttur, f. 5. sept-
ember 1948. Foreldrar hennar
voru Haraldur Breiðfjörð Þor-
steinsson bifreiðastjóri, f. 29. júní
1923, d. 5. febrúar 1988, og Vilborg
Guðrún Gísladóttir húsmóðir, f. 16.
júlí 1927, d. 2. júlí 1979. Synir Jóns
og Helgu eru: 1) Sveinn Vilberg
störf á Raunvísindastofnun Háskól-
ans og starfaði hann þar til ævi-
loka. Hann hóf störf á Eðl-
isfræðistofu. Þar vann hann við
hönnun og smíði á tækjum sem not-
uð voru við flugsegulmælingar. Jón
vann einnig við rekstur og end-
urbætur á tækjabúnaði við massa-
greini. Þegar jarðskjálftamælingar
hófust við stofnunina kom Jón mik-
ið að því verkefni með smíði og
uppsetningu tækja víða um land.
Einnig tók Jón mikinn þátt í þykkt-
armælingu á jöklum og hannaði og
smíðaði ýmsan búnað sem því
tengdist. Þá hannaði Jón og setti
upp hitaveitu og rafstöð á Gríms-
fjalli eftir að boruð var hitaveitu-
hola á fjallinu. Á síðustu árum hef-
ur Jón starfað við Háloftadeild
Raunvísindastofnunar og sinnt þar
störfum við Segulmælingastöðina í
Leirvogi en þar hannaði hann og
smíðaði ýmis tæki. Jón sinnti ýms-
um trúnaðarstörfum fyrir Raunvís-
indastofnun, m.a. sem fulltrúi
starfsmanna í stjórn stofnunar-
innar og formaður starfsmanna-
félagsins. Jón var virkur félagi í
Jöklarannsóknarfélaginu, Sam-
tökum sykursjúkra og Félagi
nýrnasjúkra. Útför Jóns verður
gerð frá Fossvogskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.
kjötiðnaðarmaður, f.
1973, maki Guðný
Lilja Guðmunds-
dóttir, f. 1970. Dóttir
þeirra er Helga
María, f. 2006. Sonur
Sveins frá fyrra sam-
bandi er Jóhann
Helgi, f. 1993. 2) Har-
aldur Þór fram-
kvæmdastjóri, f.
1976, maki Helga Jó-
hanna Úlfarsdóttir, f.
1976. Sonur þeirra er
Jón Ágúst, f. 2005.
Dóttir Helgu frá
fyrra sambandi er Sunneva Björg,
f. 1999.
Jón ólst upp á Stöðvarfirði. Leið-
in lá í Alþýðuskólann á Eiðum, síð-
an í Menntaskólann á Akureyri og
varð hann stúdent þaðan 1966. Jón
starfaði á rafeindaverkstæði Bald-
urs Böðvarssonar í Neskaupstað
1966–1967, fór í Tækniskóla Ís-
lands 1967–68 og síðan til náms við
Trondheim Tekniske Skole í
Þrándheimi í Noregi 1968–71 þar
sem hann lauk prófi í rafmagns-
tæknifræði. Að námi loknu hóf Jón
Elsku pabbi.
Þær voru ekki góðar fréttirnar
sem bárust að morgni 12. júlí. Þú
hafðir ekki vaknað eftir nóttina. En
minningarnar um þig sitja eftir og
lifa með okkur. Öll ferðalögin sem við
fjölskyldan fórum á sumrin, yfirleitt
með viðkomu á Stöðvarfirði, sumar-
ferðirnar sem farnar voru á Raun og
svo haustferðirnar í Jökulheima.
Alltaf gat maður leitað til þín til að
fá aðstoð við heimanámið og skipti
ekki máli í hvaða fagi það var, þú
vissir svarið.
Þegar þú varðst svo afi, þá átti það
hug þinn allan. Þú gerðir allt fyrir
Jóa, sem var þitt fyrsta barnabarn,
og varðst snemma í miklu uppáhaldi
hjá honum, og ert en. Síðan þá eruð
þið mamma bæði búin að fá nafna og
nöfnu og voru þau bæði í miklu uppá-
haldi hjá þér ásamt henni Sunnevu.
Verst er að þau fengu ekki meiri tíma
með þér, en þau fá örugglega að
heyra margar góðar sögur um þig.
Það er sárt að þurfa að kveðja þig
svona snemma en kallið gerir svo
sannarlega ekki boð á undan sér. Þín
verður sárt saknað.
Sveinn.
Elsku afi.
Takk fyrir allar góðu minningarn-
ar. Þú varst alltaf til staðar ef mig
vantaði hjálp við námið mitt eða hvað
sem er. Þrátt fyrir mikil veikindi
gast þú alltaf haldið sterkur áfram að
vinna og gafst aldrei upp við neitt. Þú
munt lengi verða í hugum margra
sem góður og blíður maður um land
allt, norðan lands sem sunnan. Und-
anfarna daga hefur mér ekki liðið vel
þar sem ég hef þurft að vita það að ég
muni aldrei aftur geta talað við þig. Í
mínum huga munt þú verða alla ævi.
Þú varst mér ekki eingöngu góður
afi, heldur líka mjög góður vinur og
ég lofa þér því að passa vel uppá
ömmu.
Þinn vinur
Jóhann Helgi.
Góður maður er genginn.
Ég kynntist Jóni er hann varð
tengdafaðir dóttur minnar. Við
fyrstu kynni fann ég að þar fór
hjartahlýr og traustur maður. Hann
hafði þá átt við margskonar heilsu-
brest að stríða um árabil en var ætíð
æðrulaus og svaraði ávallt er að var
spurt „ég hef það gott“. Helga konan
hans var ómetanleg í umhyggju sinni
fyrir velferð hans, vakin og sofin í
orðsins fyllstu merkingu. Ég tel mig
vera ríkari af kynnum við þau hjón.
Helga, Denni og Halli, tengdadæt-
ur og barnabörn, Tona eldri og aðrir
ættingjar og vinir. Hugur minn er
hjá ykkur. Blessuð sé minning Jóns
Sveinssonar. Veri hann Guði falinn.
Helga Árnadóttir.
Jón Sveinsson var völundur í
höndunum, frjór og hæfileikaríkur –
átti ekki langt að sækja það því að
faðir hans var víðkunnur hagleiks-
maður og lét eftir sig margt fagurra
smíðisgripa.
Á 8. áratugnum kom hingað til
lands sérstakt lestæki sem breytti
venjulegu letri í upphleypt letur sem
blindur lesandi skynjaði með vísi-
fingri vinstri handar. Í hægri hendi
hélt hann á lítilli myndavél sem rennt
var yfir blaðsíðu þá sem lesin var og
var það allmikið nákvæmnisverk að
stýra vélinni þannig að mynd bók-
stafsins yrði rétt.
Vegna mikillar notkunar og þess
að tækið var tíðum flutt milli staða
fóru leiðslur í sundur og treystist
enginn rafeindavirki til þess að gera
við tækið. Þá var mér bent á Jón
Sveinsson hjá Raunvísindastofnun
og hringdi ég til hans. Brást hann hið
besta við og ekki spillti að ég hafði
matarást á systur hans og var vinur
mágs hans og þeirra hjóna beggja.
Jón kom síðan að sækja tækið,
óvenju hógvær maður og lítillátur.
Ég sýndi honum hina smágerðu víra
og bað hann lengstra orða að rífa
tækið ekki í sundur meira en þyrfti,
enda hafði mágur hans sagt mér að
það væri hans líf og yndi. Ég sagði
honum sem var að framleiðendur
væru ekki hrifnir af slíku.
Nokkrum dögum síðar kom Jón
með tækið og hafði þá endurnýjað
leiðsluna í myndavélina og gengið
mun betur frá tengingunni en fram-
leiðendurnir.
Árin liðu. Ritsjáin gekk úr sér og
var endurnýjuð. Ég hélt með hið
endurnýjaða tæki austur á Stöðvar-
fjörð til systur Jóns og mágs til þess
að svala fýsnum mínum, matarást-
inni á Önnu Maríu og vináttunni við
þau Hrafn bæði. Jón birtist skömmu
síðar ásamt Helgu og strákunum.
Eitthvað var ekki með felldu með
nýju ritsjána og reyndist rafhlaðan
ónýt. Pöntuð var í snatri ný rafhlaða
austan úr Svíþjóð og tóku þeir mág-
arnir að sér viðgerðina.
Þegar tækið var opnað varð Jón
hinn kampakátasti og sagði: „Jahhá,
þetta er þá svona! Þetta er mikil bót
frá því sem áður var.“ Síðan kom
langur fyrirlestur um það hvernig
hitt og þetta virkaði og hvernig væri
nú hægt að gera þetta öðruvísi. Þeg-
ar ég spurði hvort hann hefði séð
þetta allt áður stóð ekki á svarinu:
„Það hlýtur að vera. Mig minnir
endilega að ég hafi einhvern tíma
fengið svipað tæki frá þér til viðgerð-
ar. Auðvitað skoðar maður innvolsið
og gramsar dálítið í því í leiðinni.“
Þá vissi ég, sem ég vissi ekki áður,
að Jón var einn af fremstu vísinda-
tækjasmiðum og hönnuðum landsins
og því sjálfgert að hann skoðaði er-
lenda hönnun.
Árið 1990 var fengin hingað til
lands norsk blindraletursprentvél
handa Blindrabókasafni Íslands.
Nokkrum árum síðar tók vélin upp á
að semja sjálf, sleppti punktum hér
og þar en dritaði þeim vítt og breitt
um blaðsíðurnar. Eftir vangaveltur
við framleiðendur var niðurstaðan sú
að GSM-símar trufluðu vélina og
væri nauðsynlegt að nota ljósleiðara-
tengingar til þess að útiloka slíkar
truflanir. Þá var engum manni nema
Jóni Sveinssyni treyst til að annast
þessar endurbætur. Var það eitt af
hans síðustu verkum á þessu sviði,
enda sjúkdómurinn mjög tekinn að
herja á hann. Vann hann að endur-
byggingunni í stuttum lotum og hafði
ég þann starfa að sjá til þess að hann
hætti þegar sykurskortur sagði til
sín.
Jón var æðrulaus hetja sem bug-
aðist aldrei þótt heilsan brygðist.
Hann átti hetju og heilladís að eig-
inkonu, en Helga annaðist hann og sá
til þess að hann færi sér ekki að voða
í kæruleysi sínu og skeytingarleysi
um eigin heilsu. Hún dáðist að fram-
förum hans og styrkti hann á alla
lund. Höfðum við það stundum í
flimtingum að margur karlmaðurinn
væri löngu dauður ef konan héldi
ekki í honum líftórunni.
Glaðværðin og gæskan voru fylgj-
ur hans til hinstu stundar.
Arnþór Helgason.
Við fráfall Jóns Sveinssonar vil ég
minnast framlags hans til jöklarann-
sókna. Jón kom til starfa við könnun
á landslagi undir jöklum landsins
undir lok 8. áratugarins þegar próf.
Þorbirni Sigurgeirssyni þótti rétt að
ég fengi til samstarfs um íssjármæl-
ingar bestu tæknimenn sína, þá Mar-
tein Sverrisson og Jón Sveinsson.
Marteinn og Ævar Jóhannesson
unnu að frumsmíði tækja en Jón bjó
þannig um að tækin stóðust áföll og
veður í jöklaferðum. Með framlagi
þeirra allra sóttist verkið vel. Jón
vann að þessum rannsóknum á ann-
an áratug og réð hlutur hans úrslit-
um um árangur. Það vita allir sem
standa að rannsóknaferðum á jöklum
að þær takast ekki nema með séu
harðduglegir og úrræðagóðir menn,
sem gera við mæli- og farartæki, gef-
ast aldrei upp og vinna vikum saman
við erfiðar aðstæður. Saman unnum
við Jón að könnun á landslagi undir
Tungnaárjökli (1980), Eyjabakka-
jökli (1981), Köldukvíslarjökli (1982),
Hofsjökli (1983), Bárðarbungu
(1985), Brúarjökli (1988), Dyngju-
jökli (1989) auk margra ferða til
Grímsvatna. Með eldmóði og metn-
aði endurbætti hann stöðugt tæki
svo að auka mætti afköst. Hann kom
fyrstur loran-tækjum í vélsleða sem
skráðu samfellt legu mælilína. Sam-
an lærðum við að draga íssjána á
tveimur vélsleðum sem Eggert V.
Briem gaf okkur. Þann dag settum
við met sem mig minnir að hafi verið
samanlagt 125 km langar mælilínur.
Síðar varð álíka dagsverk metnaðar-
mál. Svo mikið var kappið að mæli-
línur voru eknar uns buldi í sprung-
um undir vélsleðunum.
Páskaleyfi 1979 notuðum við Jón
til þess að íssjármæla þrjá jökla í Sví-
þjóð, heilsuðum upp á Svíakonung og
Jón Sveinsson