Morgunblaðið - 07.10.2007, Qupperneq 42

42 SUNNUDAGUR 7. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
9. október 1977: „Hafin er
bygging framtíðarborgarleik-
húss í nýja miðbænum í sam-
vinnu við Leikfélag Reykja-
víkur. Meginhluti byggingar-
kostnaðar, eða yfir 90%, koma
í hlut borgarinnar. – Mynd-
listarhúsið á Kjarvalsstöðum,
sem starfrækt hefur verið um
árabil, er tvímælalaust full-
komnasta myndlistarhús hér-
lendis. Því er ætlað að kynna
verk meistara Kjarvals og
gefa sem flestum íslenzkum
myndlistarmönnum tækifæri
til að koma verkum sínum á
framfæri. – Listahátíð í
Reykjavík hefur tvíþættan til-
gang. Annars vegar að kynna
landsmönnum listir og list-
túlkendur, sem hátt ber í
heimsmenningu, til uppbygg-
ingar og örvunar hér heima.
Hins vegar að kynna það
bezta og ferskasta í íslenzkri
list á hverjum tíma. – Reykja-
víkurborg hefur greitt rúm-
lega 20% af rekstrarhalla Sin-
fóníuhljómsveitar Íslands, en
ríkissjóður og ríkisútvarp eft-
irstöðvar. Önnur sveitarfélög
hafa enn ekki lagt fram fjár-
magn til þessarar menning-
arstofnunar, hvorki sveit-
arfélög á höfuðborgar-
svæðinu né í öðrum lands-
hlutum.“
. . . . . . . . . .
11. október 1987: „Þótt Sov-
étmenn hafi lítið gert annað
en að gangast inn á gamlar og
nýjar tillögur Bandaríkja-
manna og Vesturlanda frá
fundinum í Reykjavík, er sú
mynd gjarnan dregin upp,
jafnvel af utanríkisráðherra
Íslands, að Sovétmenn hafi
betur í áróðursstríðinu. Slái
menn lengi og oft á þessar
nótur sannfærast þeir sjálfir
að lokum og jafnvel fleiri.
Sovétmenn töpuðu áróð-
ursstríðinu um meðaldrægu
eldflaugarnar á sínum tíma.
Þeir vinna það ekki, þegar
rætt er um fækkun flaug-
anna, nema forvígismenn
Vesturlanda haldi illa á mál-
um.“
. . . . . . . . . .
12. október 1997: „Í um-
ræðum á Alþingi sl. fimmtu-
dag varpaði Guðný Guð-
björnsdóttir, þingmaður
Kvennalista, fram hug-
myndum um leigu á veiði-
heimildum til útlendinga. Í
Morgunblaðinu í gær skýrði
þingmaðurinn þessar hug-
myndir nánar og sagði: „Það
skiptir meginmáli, að arð-
urinn renni til þjóðarinnar,
sem á auðlindina, og gæti
jafnvel verið skárra að leigja
einum og einum útlendingi
einhvern hluta auðlindarinnar
heldur en að láta sægreifana
fá hana fría á silfurfati. . .ef
það væri ákveðið að leigja út
afla frá ári til árs kæmi það
allt eins til greina að leigja þá
útlendingum, ef afrakstur
auðlindarinnar skilaði sér
þannig betur til þjóð-
arinnar.““
Úr gömlum l e iðurum
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
LEIÐ TIL LAUSNAR
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmssonborgarstjóri opnaði leið tillausnar á hinni hörðu deilu,
sem staðið hefur yfir síðustu daga í
borgarstjórnarflokki sjálfstæðis-
manna, í viðtali við Morgunblaðið í
gær. Borgarstjóri segir í samtalinu
að „hann sé tilbúinn að ræða þá
stefnumörkun hvort OR eigi að draga
sig út úr útrásinni og láta aðra sjá um
hana.“
Þetta er lausnin. Orkuveita
Reykjavíkur á að einbeita sér að því
verki sem var meginverkefni þeirra
veitufyrirtækja, sem voru undanfari
Orkuveitunnar, þ.e. að sjá Reykvík-
ingum og íbúum nokkurra nágranna-
byggðarlaga fyrir rafmagni og heitu
og köldu vatni.
Þjónustufyrirtæki í almannaeigu
eiga að einbeita sér að slíkum verk-
efnum en ekki blanda sér í aðra starf-
semi sem snertir á engan hátt helztu
hagsmuni eigendanna eins og að
byggja jarðvarmaveitur í löndum á
borð við Filippseyjar og Indónesíu.
Þar er um mikinn áhætturekstur að
ræða og ekkert sjálfgefið hver nið-
urstaðan verður.
Slík útrás í orkugeiranum er verð-
ugt verkefni eins og Morgunblaðið
hefur vikið að og möguleikarnir í því
séu miklir en það á ekki að vera hlut-
verk opinbers þjónustufyrirtækis hér
að taka þátt í því. Full ástæða er til að
ætla að það verði auðvelt að selja hlut
Orkuveitunnar í hinu sameinaða
útrásarfyrirtæki. Borgarstjórn
Reykjavíkur á ekki að draga þá
ákvörðun heldur ganga strax til þess
verks að selja hlutinn.
Talið er að mestu jarðhitasvæðin í
heiminum sé m.a. að finna í Banda-
ríkjunum, Indónesíu og á Filippseyj-
um. Í Bandaríkjunum má gera ráð
fyrir að jarðvarmavirkjanir sem þar
verði byggðar á næstu árum selji
orku inn á hið almenna kerfi. Öðru
máli gegnir á Filippseyjum og í
Indónesíu. Þar má búast við að orkan
frá jarðvarmavirkjunum verði m.a.
seld til stóriðju. Stjórnarfarið í
tveimur síðastnefndu löndunum er
ótryggt. Ein af ástæðunum fyrir því
að álfyrirtæki sækjast svo mjög eftir
að byggja álver hér er hið stöðuga
stjórnarfar sem við búum við.
Hið sameinaða útrásarfyrirtæki
sem nú er að verða til hér á m.a. eftir
að kljást við þá áhættu sem fylgir
ótryggu stjórnarfari í sumum þeirra
landa sem athygli fyrirtækisins mun
beinast að. Það er ekkert vit í því að
þjónustufyrirtæki í almannaeigu hér
á Íslandi sem á að sjá fólki hér fyrir
ákveðnum grunnþörfum taki slíka
áhættu.
Það á heldur ekki við að slíkt þjón-
ustufyrirtæki blandist inn í umræður
um kauprétti af því tagi sem upp hafa
komið síðustu daga og engar full-
nægjandi skýringar liggja fyrir um.
Það ber að fagna þeirri yfirlýsingu
borgarstjórans í Reykjavík sem nú
liggur fyrir um vilja hans til að draga
Orkuveitu Reykjavíkur út úr hinu
sameinaða útrásarfyrirtæki. Jafn-
framt ber að fagna afdráttarlausri yf-
irlýsingu hans um að ekki komi til
greina að einkavæða Orkuveitu
Reykjavíkur. Um það segir Vilhjálm-
ur Þ. Vilhjálmsson í samtali við
Morgunblaðið í gær:
„En Orkuveita Reykjavíkur verður
ekki einkavædd og hún á að vera í
eigu okkar Reykvíkinga. Hún fram-
leiðir vöru sem er svo mikilvæg fyrir
okkur og varðar öryggi okkar og lífs-
skilyrði og á að vera í okkar eigu.“
Þegar þetta tvennt liggur fyrir;
vilji borgarstjóra til að Orkuveitan
hverfi frá aðild að útrásarfyrirtækinu
nýja og afdráttarlaus afstaða gegn
einkavæðingu verður auðvelt fyrir
borgarstjórnarflokk sjálfstæðis-
manna að sameinast á ný um grund-
vallarafstöðu til þeirrar þjónustu við
borgarbúa sem Orkuveitan veitir.
Útrásin er spennandi verkefni og
fjármagn mun koma úr öðrum áttum.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
B
ill Clinton hefur verið líkt við rokk-
stjörnu þegar hann fer um heim-
inn, slíkar eru móttökurnar. Fær-
eyjar voru á mánudag á valdi
Clintons. Þegar forsetinn fyrrver-
andi kom til eyjanna beið hans
hópur fólks hjá flugvellinum og hann gaf sér tíma
til að tala við það og veita eiginhandaráritanir.
Fyrir utan Hótel Færeyjar beið einnig hópur;
blaðamenn, nokkrir leikskólakrakkar í pollagöll-
um, grunnskólabekkur sem æfði sig á ensku að
segja: Velkominn til Færeyja, herra forseti, og
ung stúlka með rautt litað hár klædd í þunnan,
hnésíðan bláan kjól í nepjunni. Einhverjir blaða-
menn nefndu nafn Monicu Lewinsky og veltu fyrir
sér hvort blái kjóllinn væri tilvitnun í atburða-
rásina, sem næstum varð Clinton að falli þegar
hann sat á stóli forseta, en aðrir töldu ákaflega
hæpið að þessi unga stúlka hefði pólitískt minni til
að átta sig á því að flíkina mætti túlka sem skila-
boð.
Þegar bílalest Clintons kemur að hótelinu legg-
ur hún beint fyrir framan innganginn en nokkuð
frá staðnum þar sem hópnum hefur verið leyft að
standa. Clinton gefur sér hins vegar tíma til að
rölta í rólegheitum til fólksins, sem hefur beðið í
rigningunni, svara nokkrum spurningum og taka í
hendur barna og fullorðinna.
Fyrir fimmtán árum átti bréfritari þess kost í
tvígang að fylgjast með Clinton á kosningafund-
um. Í fyrra skiptið stóðu forkosningar yfir og allir
frambjóðendur demókrata komu fram á Plaza-
hótelinu í Boston til að sýna sig kjósendum. Við-
staddir sátu við hringlaga borð og í miðjum sal
hafði nokkrum myndatökuvélum verið komið fyrir
á palli. Clinton átti í vandræðum í kosningabarátt-
unni þegar fundurinn átti sér stað. Kona að nafni
Gennifer Flowers hafði greint frá því að hún hefði
átt í ástarsambandi við ríkisstjórann í Arkansas
og lagt fram upptökur því til sönnunar. Reyndar
dró úr trúverðugleika hennar að hún hafði fengið
greitt fyrir framburð sinn en engu að síður voru
þessi mál alls staðar í fréttum. Hins vegar var ekki
að merkja að frambjóðandinn ætti á brattann að
sækja þegar hann steig í pontu og bar hann af hin-
um frambjóðendunum. Þegar hann hafði lokið
máli sínu tóku allir myndatökumennirnir nema
einn niður myndavélarnar sínar og héldu í humátt
á eftir Clinton. Jerry Brown, fyrrverandi ríkis-
stjóri í Kaliforníu, var næstur í ræðustól og byrj-
aði á að skamma fulltrúa fréttastofanna fyrir að
sýna ekki öllum frambjóðendum sömu virðingu og
grafa þar með undan lýðræðinu. Framboð Browns
var andvana fætt og það sást á þessum fundi. Á
meðan Brown talaði mátti sjá Clinton á hliðarlín-
unni umkringdan myndavélum. Spurningarnar
snerust ekki um stefnumál hans, heldur fyrr-
nefnda Flowers.
Clinton tókst hins vegar að standa af sér þessa
orrahríð og nokkrum mánuðum seinna var hann
aftur kominn til Boston, búinn að tryggja sér út-
nefningu demókrata til forsetaframboðs af hálfu
flokksins og kosningabaráttan við George H.W.
Bush, föður núverandi forseta, í algleymingi. Í
þetta sinn var umgjörðin allt önnur en á hótelinu,
fundurinn fór fram undir berum himni og blöðrur
og borðar úti um allt. Clinton náði vel til við-
staddra, en því má ekki gleyma að Massachusetts
er eitt af höfuðvígjum demókrata í Bandaríkjun-
um og þess því ekki að vænta að áheyrendur yrðu
erfiðir. Eftir ræðuna dembdi frambjóðandinn sér
út í þvöguna fyrir framan sviðið til að hitta tilvon-
andi kjósendur sína í eigin persónu og var augljóst
að hann naut sín í þessari umgjörð, virtist sækja
kraft og næringu úr hverju handabandi, hverju
augnaráði frá fólkinu, hin fullkomna pólitíska
vera.
Clinton var allt annar að sjá nú en árið 1992.
Hárið er silfurgrátt, andlitið teknara en hann er
einnig grennri og jafnvel léttari á fæti. Það er
kannski ekki að furða að hann hafi látið á sjá eftir
átta stormasöm ár í Hvíta húsinu. En aðdrátt-
araflið er enn til staðar. Á gönguferð í miðbæ
Þórshafnar nam hann staðar hjá móður með barn í
fanginu og tók hana tali. Eftir nokkrar sekúndur
teygði barnið fram hendurnar og vildi komast í
fangið á honum.
Áhyggjur af mannfjölgun
og loftslagsmálum
C
linton kom til Færeyja fyrir atbeina
færeyska vinnuveitendasam-
bandsins og átti Jóhan Páll Joen-
sen, formaður þess, frumkvæði að
því að fá hann. Von hans er að
Færeyingar verði stórhuga við að
fá Clinton í heimsókn.
Clinton var í það minnsta fljótur að ná salnum á
sitt band þegar hann tók til máls í Norðurlanda-
húsinu í Þórshöfn. Hann byrjaði á að fjalla um
færeyskan búfénað og vatt sér síðan yfir í torfþök-
in sem víða má sjá á færeyskum húsum. „Ég
horfði á grasþökin með gamla laginu og hugsaði
um hvað þið væruð nú þegar langt á undan okk-
ur,“ sagði hann. „Um öll Bandaríkin keppast
menn nú hver um annan þveran um að setja gróð-
ur á húsþökin hjá okkur til að draga úr rafmagns-
kostnaði og útblæstri koltvíildis.“ Hann sagði að
Færeyingar yrðu að gera sér grein fyrir því að ör-
lög þeirra væru samtvinnuð örlögum heimsins og
áhrif hækkandi olíuverðs hefðu ekki síður áhrif á
þá en aðra. Nú væri hann hins vegar orðinn óform-
legur sendiherra Færeyja. Í ávarpi sínu gerði
Clinton mikið úr því að ógerningur væri að leiða
hjá sér vandamál annarra þjóða. Yfirleitt væri
orðið hnattvæðing notað til að lýsa stöðu heimsins
í dag en hann vildi fremur tala um að þjóðir heims
væru innbyrðis háðar hver annarri. Hætturnar
væru margar. Loftslagsbreytingar gætu valdið
því að byggð á láglendi væri stefnt í hættu, ekki
yrði hægt að ganga að sjávarfangi vísu og Golf-
straumurinn gæti stöðvast. Hann rakti hvernig
maðurinn væri að ganga á náttúrulegar auðlindir,
hvort sem það væri vatn, fiskur, plöntur eða dýr,
sem væri áhyggjuefni hvað hyrfu hratt.
Fólksfjölgunin í heiminum var honum sérstakt
áhyggjuefni: Frá því að fyrsti maðurinn kom fram
fyrir 15 þúsund árum til þessa dags hefði mann-
inum fjölgað í sex og hálfan milljarð. Nú væri því
spáð að árið 2050 yrðu jarðarbúar níu milljarðar
og mest yrði fjölgunin í löndum sem þegar væru í
vandræðum. Hann sagði að þau innflytjenda-
vandamál sem heimurinn ætti nú við að stríða
væru ekkert miðað við það sem koma skyldi, yrði
ekkert að gert. Það hefði verið synd að frumvarpið
um ný innflytjendalög í Bandaríkjunum hefðu ver-
ið felld. Það hefði verið eitt af fáum málum sem
hann hefði stutt Bush í. Hins vegar hefðu útlend-
ingafælnir hægrimenn og vinstrimenn með
áhyggjur af lífskjörum og launum snúið bökum
saman um að fella lögin sem hefði verið misráðið.
Að mati Clintons er ein leið til þess að hægja á
fjölguninni að leggja áherslu á að gefa börnum um
allan heim kost á að ganga í skóla. Ef það tækist
og sérstaklega væri hægt að koma stúlkum á
skólabekk myndu þær eiganst börn síðar og það
gæti haft gríðarleg áhrif.
Clinton sagði að einnig þyrfti að fara rækilegar
yfir það hvernig fé væri varið til þess að skapa
jafnvægi í heiminum. Stríðið í Írak kostaði Banda-
ríkjamenn nú 12 milljarða dollara á mánuði. Ef
Bandaríkjamenn myndu axla sinn hlut af árþús-
undamarkmiðunum, sem Sameinuðu þjóðirnar
settu í framkvæmdastjóratíð Kofis Annans, þyrftu
þeir að láta 40 milljarða af hendi rakna á ári og
myndu hafa áhrif á líf tveggja milljarða manna.
Clinton sagði að stríð væri dýrasti kosturinn og
bætti við að ekki væri hægt að drepa alla sem
gætu viljað gera okkur mein.
Mikilvægi góðgerðarmála
C
linton hefur beitt sér mikið í góð-
gerðarmálum á undanförnum ár-
um og sagði í ræðu sinni að ein-
staklingurinn hefði aldrei verið
betur í stakk búinn til þess að láta
gott af sér leiða en á okkar dögum.
Fyrr á þessu ári gaf hann út bókina Að gefa eða
Giving. „Í öllum krókum og kimum Bandaríkjanna
og heimsins alls er gáfum og krafti deilt jafnt nið-
ur en það sama á ekki við um möguleika, fjárfest-
ingar og skilvirkt skipulag,“ skrifar hann í bók-
inni. „Afleiðingarnar eru að á hverju ári er
milljörðum manna neitað um að fá það út úr lífinu
sem þeir hafa burði til og milljónir láta lífið að
þarflausu.“
Hann segir að við getum ekki leitt vandamál
annarra hjá okkur: „Það er vaxandi viðbragð gegn
hinu hnattvædda efnahagslífi bæði í ríku og fá-
tæku löndunum þar sem hagvöxturinn sem því
hefur fylgt hefur aðeins lent í vösum hinna fáu.
Um helmingurinn af íbúum jarðar lifir enn af
minna en tveimur dollurum á dag. Í Bandaríkj-
unum hefur verið hagvöxtur í fimm ár, framleiðni
eykst og undanfarin 40 ár hafa fyrirtæki okkar
verið rekin með hagnaði en meðallaunin eru
óbreytt og fleiri manneskjur eru án heilsutrygg-
ingar. Alltumlykjandi verktaka á framleiðslu og
þjónustu hefur skerpt óvissuna. Meginhlutinn af
efnahagslegum ábata undanfarinna tíu ára hefur
farið til þeirra tíu prósenta sem hafa hæstar
tekjur. Og mitt í ríkidæmi okkar eru manneskjur
sem svelta, eru heimilislausar, atvinnulausar,
veikar, fatlaðar, örvæntingarfullar, einangraðar
og sniðgengnar. Það eru börn með drauma sem
munu deyja geri enginn neitt.“
Clinton segir að stærsta verkefni nýrrar aldar
sé að skapa þjóðfélag þar sem allir eru þátttak-
Laugardagur 6. október
Reykjavíkur