Morgunblaðið - 11.12.2007, Blaðsíða 4

4 ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
FJÁRMÁLARÁÐUNEYTIÐ skal
gera ráðstafanir til að kynna stjórn-
endum ríkisstofnana þá afstöðu sína
að forstöðumenn geti ekki án sér-
stakrar lagaheimildar gert starfs-
lokasamninga við ríkisstarfsmenn.
Telji ráðuneytið sig ekki hafa vald
til þess að koma á samræmi í fram-
kvæmd ríkisins um starfslok, er
ástæða til að leita eftir afstöðu Al-
þingis. Þetta er meðal þess sem
kemur fram í áliti umboðsmanns
Alþingis um starfslokasamninga
starfsmanna ríkisins.
Sendiherrar í einn dag
Umboðsmaður tók heimildir for-
stöðumanna ríkisstofnanna til að
gera slíka samninga til athugunar
að eigin frumkvæði, og í kjölfar
mála sem hann hafði fengið til um-
fjöllunar. Í álitinu er vísað í slík
mál, m.a. hvað varðar starfsloka-
samninga við tvo sendifulltrúa,
gerða í utanríkisráðherratíð Davíðs
Oddssonar.
„[Á] árinu 2005 voru af hálfu ut-
anríkisráðuneytisins gerðir, eins og
það er orðað í gögnum frá ráðu-
neytinu, starfslokasamningar, við
tvo sendifulltrúa. Í báðum tilvikum
var um að ræða starfsmenn sem að
óbreyttu hefðu átt eftir nær fimm
og sjö ára starfstíma í ráðuneytinu
miðað við aldur þeirra. Starfsloka-
samningarnir fólu í sér að báðir
fengu sendifulltrúarnir skipun sem
sendiherrar frá 1. júní 2005 að telja
en í staðinn óskuðu báðir, með bréf-
um, dagsettum 2. júní 2005, eftir
lausn úr embætti frá og með 31.
desember 2005 sem á var fallist. Af
þessari breytingu leiddi að starfs-
mennirnir fluttust á milli launa-
flokka og lífeyrir þeirra eftir starfs-
lok varð því hærri en orðið hefði ef
þeir hefðu lokið störfum í starfi
sendifulltrúa.“
Umboðsmaður ritaði bréf til fjár-
málaráðuneytis og óskaði eftir svör-
um. Í svarinu kom fram sú afstaða
að ekki væri unnt að gera starfs-
lokasamninga án sérstakrar laga-
heimildar og forsvarsmönnum væri
ekki heimilt að taka ákvörðun um
gerð starfslokasamninga, eins og
hugtakið væri skilgreint í fyrir-
spurninni.
Þurfa lagaheimild fyrir
starfslokasamningum
Eftir Örlyg Stein Sigurjónsson
orsi@mbl.is
NÝ rannsókn á vegum Landlæknisembættisins á
notkun lyfsins metýlfenídats, en þekktasta lyfið í
þeim flokki er ritalín, sýnir að notkun lyfsins meðal
barna hér á landi hefur aukist mikið á síðustu árum.
Skýrt er frá rannsókninni í nýj-
asta hefti Læknablaðsins og eru
höfundar Helga Zoëga aðferða-
fræðingur, Gísli Baldursson,
barna- og unglingageðlæknir,
og Matthías Halldórsson að-
stoðarlandlæknir.
Þrátt fyrir aukna notkun me-
týlfenídats virðist hins vegar
sem ákveðnu jafnvægi hafi verið
náð um árið 2004 og notkunin
haldist nokkuð stöðug í kjölfar-
ið. Að sögn Helgu, sem er fyrsti höfundur grein-
arinnar, komu á markað nokkur ný metýlfenídatlyf
árið 2003 og öll eru þau langverkandi.
Hvatinn að rannsókninni var m.a. sú mikla um-
ræða sem hefur verið um ritalín og þær áleitnu
spurningar hvort börnum séu gefin þessi lyf í of
miklum mæli – eða of litlum. „Okkur fannst vanta í
umræðuna „svarthvíta“ mynd af því hvernig þessi
mál standa á Íslandi,“ bendir Helga á. „Sögusagnir
hafa verið um notkun lyfsins en tölfræði skorti.
Þessari rannsókn var ekki ætlað að svara því hvort
of mikið eða lítið væri notað af lyfinu, heldur að lýsa
myndinni hlutlægt. Næsta skref yrði að finna út
hvort lyfið er rétt notað. Við viljum sjá að rétt lyf sé
notað í réttu magni fyrir rétt börn á réttum tíma og
þetta er fyrsta skrefið í að svara mörgum spurn-
ingum.“
Markmið rannsóknarinnar var að greina algengi
og þróun metýlfenídatnotkunar meðal barna á Ís-
landi frá árinu 1989 til 2006. Notkun metýlfenídats
jókst frá 1989 til 2004 en hefur staðið í stað síðan.
Helga bendir á að aukningin sé þó meiri á hinum
Norðurlöndunum allra síðustu árin.
Greinarhöfundar komust að því að algengi
metýlfenídatnotkunar meðal barna upp að 18 ára
aldri jókst úr 0,2%0 árið 1989 í 25,1%0 árið 2006.
Notkun var að jafnaði þrisvar sinnum algengari
meðal drengja en stúlkna. Var hún algengust árið
2006 við 10 ára aldur, 77,4%0 hjá drengjum og
24,3%0 hjá stúlkum. Algengi metýlfenídatnotkunar
(%0) var skilgreint sem fjöldi einstaklinga á hverja
1000 íbúa sem innleysti eina eða fleiri lyfjaávísanir á
metýlfenídat ár hvert.
Að sögn Helgu er þörf á framhaldsrannsóknum
þar sem tengja þyrfti niðurstöður þessarar rann-
sóknar útkomubreytum, s.s. skólaárangri barna.
Mjög ört vaxandi notkun
örvandi lyfja fyrir börn
Í HNOTSKURN
»Rannsókn hópsins var lýsandi áhorfs-rannsókn sem byggir á gögnum úr
lyfjagagnagrunni Landlæknisembættisins,
tölfræðigrunni Tryggingastofnunar rík-
isins og eftirlitsgögnum Landlæknisemb-
ættisins um lyf undir sérstöku eftirliti.
»Rannsóknin er sú fyrsta sem byggir ályfjagagnagrunni Landlæknisembættis.
»Rannsóknartímabilið náði frá 1. janúar1989 til og með 31. desember 2006. Þýði
rannsóknar var íslensk börn á aldrinum 0-
18 ára á rannsóknartímabilinu.
Helga Zoëga að-
ferðafræðingur.
 Rannsókn á metýlfenídatnotkun barna  Ritalín er þekktasta lyfið í lyfjaflokknum
ICELANDAIR mun hætta flugi til
Baltimore í Bandaríkjunum eftir
áramót og jafnframt hefja reglu-
legt áætlunarflug til Toronto í
Kanada á vori komanda.
Guðjón Arngrímsson, upplýs-
ingafulltrúi Icelandair, segir að fé-
lagið sé að breyta áherslum í flug-
inu vestur um haf. Afkoman af
flugleiðinni til Baltimore hafi ver-
ið þannig að ekki hafi verið talið
rétt að halda áfram. Jafnframt
hafi verið ákveðið að leggja meiri
áherslu á flug til Kanada og opna
nýja flugleið til Toronto.
Fram kemur einnig í frétta-
tilkynningu af þessu tilefni að
morgunflugi til Boston og New
York, sem tekið var upp á síðasta
sumri, verður haldið áfram í sum-
ar. Þá verður lítillega bætt við
framboð til London á árinu og
flogið þangað tvisvar á dag alla
daga vikunnar, auk þess sem
áfram verður flogið til Manchester
og Glasgow í Bretlandi. Þá verður
framboð til Kaupmannahafnar
svipað og áður.
Hefja áætl-
unarflug
til Toronto
þessum málum. Hann segir að sam-
ráðshópurinn muni fara yfir ýmis
mál tengd mansali. Skoðað verði
hvernig hægt sé að efla aðila sem
tengist málaflokknum, svo sem
heilsugæsluna, lögregluna, toll-
gæsluna og fleiri, til þess að bera
kennsl á þolendur mansals. „Annar
þáttur og sennilega sá viðamesti er
að skoða hvernig eigi að aðstoða
AÐGERÐAÁÆTLUN gegn mansali
verður unnin á næstunni en rík-
isstjórnin hefur samþykkt tillögu
félags- og dómsmálaráðherra þess
efnis. Um er að
ræða fyrstu áætl-
unina af þessu
tagi hér á landi,
en hin Norð-
urlöndin hafa öll
útbúið slíkar
áætlanir. Að
sögn Hrannars
B. Arnarssonar,
aðstoðarmanns
Jóhönnu Sigurð-
ardóttur félags-
málaráðherra, sér sérstakur sam-
ráðshópur um gerð áætlunarinnar,
en gert er ráð fyrir að hún verði
tilbúin í apríl í vor. Félagsmála-
ráðuneytið muni halda utan um
málaflokkinn sem hafi verið hjá
dómsmálaráðuneytinu undanfarið.
Þar hafi verið unnið að því að yf-
irfara lög og alþjóðlega samninga
sem Ísland eigi aðild að og tengjast
þolendur mansals,“ segir Hrannar
Björn. Hjálpa verði þeim svo þeir
treysti sér út úr þeim vítahring sem
mansal sé, hvort sem viðkomandi
óskar eftir því að setjast að hér á
landi eða snúa aftur heim.
Fulltrúar 16 daga átaks gegn
kynbundnu ofbeldi, sem lauk í gær,
afhentu félags- og dómsmálaráð-
herra tillögur sem hópurinn hefur
sett fram gegn mansali og undir-
skriftir um 1.700 manna, þar sem
farið er fram á að aðgerðaáætlun
verði gerð. Guðrún Dögg Guð-
mundsdóttir, framkvæmdastjóri
Mannréttindaskrifstofu Íslands,
segir aðstandendur átaksins mjög
ánægða með að ráðast eigi í gerð
áætlunarinnar. „Við höfum kallað
eftir þessu lengi,“ segir hún.
Þolendur
mansals
fái hjálp
Ríkisstjórnin hefur samþykkt að láta gera aðgerðaráætlun gegn mansali
Jóhanna
Sigurðardóttir
Fékk blóm Sandra Lyngdorf hjá Mannréttindaskrifstofu, Jóhanna K. Eyjólfsdóttir, framkvæmdastjóri Íslands-
deildar Amnesty, Sigþrúður Guðmundsdóttir, framkvæmdastýra Kvennaathvarfs, og Guðrún Dögg Guðmunds-
dóttir afhentu Birni Bjarnasyni dómsmálaráðherra blóm og undirskriftir í gær.
Morgunblaðið/Ómar
EKKERT lát er á jarðskjálftahrin-
unni við Upptyppinga, norðan Vatna-
jökuls, og frá gærmorgni til kvölds
höfðu á annað hundrað skjálftar
mælst. Páll Einarsson, jarðeðlisfræð-
ingur, segir að möguleiki á eldgosi sé
fyrir hendi en mestar líkur eru á að
hrinan hætti bara. „En eins og virkn-
in er núna, þá er ekkert sem bendir til
að þetta sé að hætta, og við verðum að
reikna með þeim möguleika að kviku-
hreyfingar haldi áfram og komi upp á
yfirborð.“
Verði af gosi segir Páll að um nýja
tegund að aðraganda sé að ræða, en
um er að ræða hegðun sem ekkert
hefur sést hér á landi áður. „Þetta
kemur í undirhrinum og hver hrina
virðist vera á nýjum stað. Þessi hrina
er þannig austar en áður.“
Sprækara en nokkru sinni
Skjálftahrinan við Upptyppinga
hefur verið viðvarandi frá því í lok
febrúar. Páll segir atburðarrásina
mjög áhugaverða en ekki hafi sést
mikil virkni í neðri hluta jarðskorp-
unnar. Hrinan nú er sú stærsta hing-
að til. „Það var talsvert í júlí og ágúst,
en svo hægði um. Núna er þetta
sprækara en nokkru sinni fyrr.“
Ekkert lát á
jarðskjálftum