Morgunblaðið - 11.12.2007, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
RÖKSTUDDAR UPPSAGNIR
Krafa verkalýðshreyfingarinn-ar um að uppsagnir séu skrif-legar og rökstuddar er ósköp
skiljanleg. Þetta er í sjálfu sér krafa
um að almenn kurteisi ríki í sam-
skiptum launþega og vinnuveitanda.
Ef til uppsagnar kemur er eðlilegt að
starfsmanni sé sagt hvers vegna og
telja má víst að almennt þyki það
sjálfsagt í fyrirtækjum nú á dögum.
Stundum stendur starfsmaður sig
ekki í starfi og þá er eðlilegt að hon-
um sé sagt það. Stundum eru upp-
sagnir óhjákvæmilegar vegna
breyttrar markaðsstöðu fyrirtækis
og þá er sjálfsagt að útskýra það fyrir
þeim, sem sagt er upp. Auðvitað get-
ur komið upp sú staða á vinnustað að
starfsmanni sé sagt upp vegna örð-
ugleika í samskiptum og þá er sjálf-
sagt að skýra honum frá því.
Það er heldur ekkert athugavert
við að ástæður, hverjar sem þær eru,
séu gefnar upp skriflega. Þó kann að
vera í sumum tilvikum að starfsmað-
ur sjálfur hafi ekki áhuga á því að
ástæða uppsagnar sé gefin upp skrif-
lega og eðlilegt að hann eigi það val.
Í raun og veru kemur á óvart að
verkalýðshreyfingin skuli telja nauð-
synlegt að semja um svo sjálfsagða
hluti í kjarasamningum. Þetta snýst
um almenna kurteisi í samskiptum
fólks í milli.
Hins vegar kann vel að vera að
verkalýðshreyfingin hafi þá reynslu
af einhverjum atvinnurekendum að
nauðsynlegt sé að öll samskipti við þá
séu skrifleg. Ef svo er verður krafa
verkalýðshreyfingarinnar að þessu
leyti skiljanlegri.
Það er engin spurning um að sam-
skipti vinnuveitenda og launþega
hafa gjörbreytzt á nokkrum áratug-
um. Fyrir hálfri öld sáu yfirmenn
ekki endilega ástæðu til að segja
starfsmönnum frá því, hvers vegna
þeir óskuðu eftir að þetta eða hitt
yrði gert. Í hinu upplýsta þekking-
arsamfélagi okkar daga er nánast
óhugsandi að yfirmenn umgangist
starfsmenn með þeim hætti.
Fyrir hálfri öld voru fjölmörg at-
riði í rekstri fyrirtækja talin leynd-
armál, sem starfsmönnum þeirra
kæmi ekki við. Nú er beinlínis erfitt
að reka fyrirtæki án þess að gera
starfsmönnum grein fyrir því, sem
áður voru talin ógurleg leyndarmál í
rekstri.
Ef starfsmönnum er sagt upp
vegna erfiðleika í rekstri er sjálfsagt
að segja þeim það, svo að dæmi sé
tekið.
Hins vegar mega samskiptareglur
af þessu tagi ekki koma í veg fyrir að
fyrirtæki geti fækkað starfsfólki, ef
þörf er á. Þá væri fjandinn laus í at-
vinnulífinu. Það hefur verið talið
bandarískum fyrirtækjum til fram-
dráttar að þau geti nánast samstund-
is fækkað fólki. En jafnframt hefur
það verið talið draga úr samkeppn-
ishæfni fyrirtækja í Evrópu að þau
hafa ekki möguleika á að vera jafn
snögg og hin bandarísku í þessum
efnum. Hinn gullni meðalvegur ligg-
ur einhvers staðar þarna á milli.
MENNINGARSLYSI AFSTÝRT
Undarleg óvirðing og skilnings-leysi virðist ríkja víða á Íslandi
fyrir fortíðinni og öllu því, sem gam-
alt er. Allt, sem komið er til ára
sinna, skal út og nýtt koma í staðinn.
Á Seyðisfirði varð næstum því menn-
ingarslys í gær, en árvökulum bæj-
arbúum tókst að koma í veg fyrir það
á elleftu stundu.
Í Vínbúðinni á Seyðisfirði eru 100
ára gamlar innréttingar. Í gær birt-
ust verkamenn á vegum Áfengis- og
tóbaksverslunar ríkisins og hófust
handa við að rífa innréttingarnar.
Árvökulir bæjarbúar undir forustu
Péturs Kristjánssonar, forstöðu-
manns Tækniminjasafnsins á staðn-
um, ákváðu að stöðva niðurrifið og
gripu til aðgerða. Í fyrstu fengust
þau svör hjá ÁTVR og fjármálaráðu-
neytinu að ákvörðuninni um að rífa
innréttingarnar yrði ekki haggað.
Almennir borgarar á Seyðisfirði
komu sér þá fyrir í búðinni til að
hindra að verkamennirnir gætu bor-
ið innréttingarnar út. Seyðisfjarðar-
kaupstaður fór fram á lögbann á nið-
urrifinu og virtist hafa tekist að
stöðva það.
Innréttingarnar voru settar upp í
Konráðsverslun í Mjóafirði 1897 og
fluttar í krambúð Thorvalds Ims-
lands eða Imslandsverslun á Seyð-
isfirði 1918 og hafa staðið þar
óbreyttar síðan.
Á Íslandi er ekki mikið um bygg-
ingarsögulegar minjar og það þarf
að vinna markvisst að því að vernda
það sem enn stendur. Það á ekki að-
eins við um heilar byggingar heldur
einnig innréttingar og frágang.
Ekki er langt síðan allar innrétt-
ingar voru rifnar út úr Naustinu við
Vesturgötu. Naustið var rótgróinn
veitingastaður í Reykjavík og inn-
réttingarnar settu sérstakan svip á
staðinn. Ekkert var gert til að varð-
veita þær. Fyrir utan gamla Naustið
standa nú kínverskar súlur.
Mörgum brá í brún þegar forláta
hringdyr á Hótel Borg voru látnar
víkja fyrir rafknúnum glerdyrum.
Þessar gömlu viðarhringdyr töluðu
ef til vill ekki upphátt, en í þeim var
engu að síður með einhverjum hætti
saga allra þeirra, sem búið hafa á
Borginni fyrr og síðar. Dyrnar voru
ef til vill aðeins lítill hluti af bygging-
unni allri en engu að síður stórsér á
henni eftir breytinguna. Síðan er það
annar kapítuli hvernig umhorfs er í
veitingasal Borgarinnar um þessar
mundir.
Aðgerðir bæjarbúa á Seyðisfirði í
gær eru til fyrirmyndar en engu að
síður vaknar enn einu sinni sú spurn-
ing hvers vegna ekki er borin meiri
virðing fyrir sögulegum minjum á Ís-
landi. ÁTVR er ekki fyrirtæki án
sögu og hefur rekið áfengisverslun á
Seyðisfirði frá 1922. Innan stofnun-
arinnar virðist hins vegar ekkert
vera til sem heitir sögulegt minni.
Það er slæmt.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Niðurstaða nýrrar PISA-könnunar kemur skólafólki ekki á óvart. Þannig
Bjarkar Huldudóttur á að flótti hafi verið úr kennarastétt að undanförnu s
stórefla þurfi rannsóknir á skólastarfinu og kennarastarfið fái ekki þá virð
Kemur engum á óva
„AUÐVITAÐ á maður alltaf að taka allar
svona athuganir alvarlega og velta fyrir sér
niðurstöðunum, en maður má samt ekki fara á
taugum þó að niðurstaðan
sé ekki eins og menn hefðu
óskað eftir,“ segir Eiríkur
Jónsson, formaður Kenn-
arasambands Íslands, um
nýju PISA-könnunina um
námsárangur 15 ára ung-
linga í löndum OECD sem
kynnt var fyrir skemmstu.
Samkvæmt könnuninni
hefur frammistöðu ís-
lenskra grunnskólanema í
lestri hrakað frá árinu 2000. Almennt reyndist
Ísland undir meðaltali í rannsókninni.
Í samtali við Morgunblaðið segir Eiríkur
marga samverkandi þætti hafa áhrif á þró-
unina hérlendis. „Ég held að það sem ráði ef
til vill úrslitum sé agaleysið í samfélaginu, því
skólarnir eru að takast á við gífurlegan aga-
vanda. Ég held jafnframt að virðingarleysið í
samfélaginu í garð skólanna hafi neikvæð
áhrif,“ segir Eiríkur og bendir á að víða er-
lendis einkennist viðhorf samfélagsins til
skólakerfisins af miklu meiri virðingu.
Að mati Eiríks þarf, þegar leitað er skýr-
inga á frammistöðu grunnskólanemenda í
PISA-könnuninni, að skoða hvaða breytingar
átt hafi sér stað í skólakerfinu sjálfu. „Það
liggur fyrir að frá árinu 2000, frá þeim tíma er
árangrinum byrjar að hraka, hefur ríkt bull-
andi óánægja meðal starfsfólks grunnskólans.
Það leiðir af sjálfu sér að ef meirihluti starfs-
manna er hundóánægður þá hlýtur það að
koma fram með einhverjum hætti og bitna á
starfinu,“ segir Eiríkur og bendir á að
óánægja kennara snúi ekki aðeins að launa-
kjörum sínum heldur einnig vinnutíma. „Vert
er að minnast þess að í árslok 2000 var gerð
grundvallarbreyting á vinnutímaskilgreiningu
grunnskólakennara. Sá vinnutími sem þá var
tekinn upp hefur verið mjög umdeildur meðal
kennara.“
Eiríkur veltir upp þeirri spurningu hvort
það að skora hátt í PISA-könnuninni sé stað-
festing á því að skólastarf í viðkomandi landi
sé gott eða betra en í öðru landi. „Í um-
ræðunni að undanförnu hefur mikið verið
horft til Finnlands. Það er hins vegar ekki
hægt að fullyrða að nemendur sem koma út úr
grunnskólakerfinu í Finnlandi muni pluma sig
betur í lífinu heldur en nemendurnir sem
komi út úr íslenska skólakerfinu. Hins vegar
er öruggt mál að efling og bæting á kenn-
aramenntuninni mun skila sér í því að þeir
sem útskrifast með slíka menntun eru líklegri
til þess að geta tekið á öllum þeim málum sem
upp koma í skólum, bæði faglegum sem og fé-
lagslegum. Með því að efla grunn hvers og
eins kennara verða þeir betur í stakk búnir til
að takast á við það sem efst er á baugi á hverj-
um tíma.“
Óánægja
með kjör
hefur áhrif
Eiríkur Jónsson
lega e
verke
góða
til.“
Í sa
hættu
málam
PISA
hérlen
oftúlk
grípi
styðji
að ger
saka s
skapl
að efl
og ef
unum
mynd
það þ
áður e
„AUÐVITAÐ væri skemmtilegra ef við skor-
uðum hærra en við gerum í könnuninni, en ég
vil ekki líta á þetta sem neitt stóráfall. Ég
held að íslenskir skólar séu ekki slæmir,
langt frá því. Ég held að þeir séu að mörgu
leyti mjög góðir. En þeir geta verið betri,“
segir Ólafur Proppé, rektor Kennaraháskóla
Íslands, og varar við því að fólk dragi of ein-
hliða ályktanir. „Þetta er auðvitað mjög flókið
samspil margra hluta bæði innan skólans og
utan, þ.e. í samfélaginu,“ segir Ólafur og
bendir á að í könnun PISA felist líka mæling
á samfélaginu.
„Við erum alltaf að reyna að bæta skóla-
kerfið og skólastarfið,“ segir Ólafur og tekur
fram að hann telji nýtt frumvarp mennta-
málaráðherra geta orðið þar til bóta. Ekki
síst sé mikilvægt að lengja kennaranámið.
„Við höfum hér í KHÍ lengi talið að það væri
meiri en full ástæða til að lengja og bæta
kennaranámið á Íslandi, en það er með því
stysta sem gerist í þeim löndum sem við vilj-
um bera okkur saman við, þ.e. aðeins 3 ár,“
segir Ólafur og bendir á að Finnar, sem komu
best út úr PISA-könnuninni, hafi árið 1979
verið fyrstir Evrópuþjóða til að gera form-
lega kröfu um meistarapróf fyrir kennara.
Ólafur bendir á að lenging kennaranámsins
ein og sér sé ekki nóg, því auk þess þurfi að
stórauka rannsóknir á skólastarfi og bæta
kjör kennara. „Þeir sem stunda þessi störf
þurfa að finna að samfélaginu sé ekki sama
Skortur á virði
Ólafur
bæði k
skólan
efnum
hverja
komið
að bre
við eru
vanda
starfsm
isskor
hérlen
sem en
grunn
skólum
„Ein
aði. Þa
stofna
án þes
Margr
grunn
legt og
myndi
En
um of
könnu
ákveðn
ekki v
lífsham
börn b
árangr
inni í l
vegar
„ÞAÐ þarf engum að koma á óvart að árangur
sé á niðurleið og við dölum, því allt skólakerfið
hefur verið í öldudal árum saman á meðan
góðærið hefur ríkt,“ segir
Margrét Pála Ólafsdóttir,
leikskólastjóri og höfundur
Hjallastefnunnar, um nýj-
ustu PISA-könnunina.
Bendir hún á að ákveðinn
atgervisflótti hafi verið úr
kennarastörfum á síðustu
misserum, sem skýrist af
slökum kjörum, virðing-
arleysi fyrir kennarastarf-
inu og skorti á sjálfstæði
skóla og athafnafrelsi.
Bendir hún á að samfélagið búi við það að æ
færri vilji sinna grunnverkefnum stofnana og
ýmist mennti eða starfsframi sig burt frá fólki.
„PISA-könnunin styður það sem allt skóla-
fólk veit. Við verðum að ná samlegðaráhrifum
í uppeldi og menntun allt frá yngstu börn-
unum og upp úr,“ segir Margrét Pála og bend-
ir á að lenging kennaranámsins, sem mikið
hefur verið til umræðu að undanförnu, muni
ekki ein og sér skila betri skólum. „Við þurfum
að draga úr miðstýringu skólanna, stórauka
frelsi opinberu skólanna, fá miklu fleiri sjálf-
stæða skóla sem fara nýjar leiðir, gera
kennslu og skólastarf að spennandi við-
skiptatækifæri, stórefla þróunarstarf, bæta
kjör kennara, auka bjargráð innan skólanna,
Skólakerfið í öl
Margrét Pála
Ólafsdóttir