Morgunblaðið - 11.12.2007, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 2007 19
VERÐ, GÆÐI OG
PERSÓNULEG
ÞJÓNUSTA
Vinnufatabúðin
Laugavegi s: 551 5425
Á UMRÆDDUM tónleikum var
mikill glæsileiki í fyrirrúmi, stundin
þar sem margar flottar jólatónlist-
argjafir voru teknar upp við frábær-
ar undirtektir þéttsetinnar Íþrótta-
hallarinnar í viðhafnarbúningi. Í
samræmi við sjónvarpsauglýsinguna
um að jólin séu þegar komin í nokkr-
ar stórverslanir. Mér fannst ekki
viðeigandi að allir helstu jólasálm-
arnir hljómuðu í hátölurum á meðan
áheyrendur voru að koma sér fyrir í
sætunum.
Þau voru einstök hvort á sínu sviði
Garðar Thór og Lára Sóley. Það er
ekki viðeigandi að raða tónlistarfólki
á heimslistann, eins og hverjum öðr-
um stökkvurum. Garðar Thór er ein-
stakur og hreif mann með glæsilegri
framgöngu og hrífandi söng. Það
komu þó stundum fyrir tæpir tónar,
ekki lausir við þreytu. „Ingimisco“
úr Sálumessu Verdis söng Garðar á
heimsvísu og ekki síður „Panis An-
gelicus“ sem aukalag. Lára Sóley og
hljómsveit mögnuðu upp veturinn í
samnefndum þætti úr árstíðum Vi-
valdis. Hljómsveitarverk Respighi
byggt á gamla laginu „Kom þú Imm-
anuel …“ hæfði vel stund og stað og
gerði ítrekun sama lags flutt af við-
bættum kórnum áhrifin enn magn-
aðri.
Glæsileg útsetning Óskars á am-
erískum jólalögum naut sín ágæt-
lega, sem og nýjar og eldri útsetn-
ingar stjórnandans.
Hljómsveit og kór skiluðu sínu
hlutverki yfirleitt með prýði, mér
fannst þó stundum að stjórnandi
keyrði um of upp hraða og styrk á
kostnað gæða.
Þetta var mjög áhrifarík stund
sem vonandi eykur áhuga á að sækja
sinfóníska tónleika.
Aðventutónleikar Sinfóníu-
hljómsveitar Norðurlands
Tónleikar
Íþróttahöllin á Akureyri
Sinfóníuhljómsveit Norðurlands, Söng-
félagið Sálubót, Garðar Thór Cortes, Lára
Sóley Jóhannsdóttir og fleiri fluttu tónlist
eftir Leroy Anderson, Jórunni Viðar, Frið-
rik Bjarnason, Jón Sigurðsson, Sigvalda
Kaldalóns, Vivaldi, Mozart og fleiri. Guð-
mundur Óli Gunnarsson stjórnaði.
Laugardaginn 8.12. 2007 kl. 18.
Aðventutónleikar
 Jón Hlöðver Áskelsson
VINIR og lesendur Guðjóns
Sveinssonar standa fyrir útgáfu
þessari. Tabúlan fyllir fimm síður.
Helgi Hallgrímsson skrifar eins
konar eftirmála þar
sem hann minnir á
hversu erfiðlega
Austfirðingum hafi
gengið að halda í
skáld sín og fræði-
menn. Um orsakir
þess er Helgi fáorður.
En skýringarinnar er
vafalaust að leita í fá-
menni, höfuðstað-
arleysi og fjarlægð
frá fjölmiðlum. Þar
sem andlit Guðjóns
birtist ekki oft á
skjánum og ætla má
að hann sé sjaldséður
í síðdegisdrykkjum
elítunnar í hundrað og eitt Reykja-
vík liggur í hlutarins eðli að bók-
menntasamfélagið hefur verið
tregt til að meðtaka hann í sinn
hóp. Allir vita af þessum vinsæla
höfundi þarna fyrir austan. En
hann er of langt í burtu. Hann er
ekki sýnilegur.
Eitt leikrit, ellefu smásögur og
fjögur ljóð hafa verið tekin upp í
bók þessa. Þar sem Guðjón er
fyrst og fremst skáldsagnahöf-
undur – aðallega barnabóka – má
að sönnu kalla þetta fábreytt sýn-
ishorn. Allt um það gefa þau, eink-
um smásögurnar, allgóða mynd af
stíl Guðjóns en einkum af um-
hverfi því sem hann lifir og hrær-
ist í og þar með af viðfangsefnum
hans og ævistarfi. Sjávarþorpið er
staðurinn. Lífsbaráttan er mest-
megnis sjónum háð. Sægarpar og
aflamenn – æðrulausir frammi fyr-
ir hvers konar háska – verða
hetjur strákanna. Aðalsöguhetjan
er gjarnan barn eða unglingur sem
horfir til fyrirmynd-
anna, karlanna, reynir
að líkja eftir þeim og
standa sig. Þar með
getur hann borið sig
mannalega í viðurvist
jafnaldra sem stefna
að sama marki og hafa
sams konar sjónhring
fyrir augum.
Lífið í þorpinu var
löngum einfalt en eng-
an veginn fábreytt
innan sinna þröngu
marka. Koma strand-
ferðaskips hristi upp í
hversdagsleikanum
svo dæmi sé tekið.
Hafskipabryggja var engin. Allt
kvikt og dautt varð því að flytja að
og frá skipi með bátum. Það jók
erfiði þorpsbúa en spennuna með
strákunum.
Þegar upp er staðið með afmæl-
isrit þetta í höndum getur Guðjón
Sveinsson verið sáttur við hlut-
skipti sitt og velt fyrir sér með
orðum Cesars hvort eftirsókn-
arverðara sé að vera næstæðsti
maður í Róm eða æðsti maður í
þorpi þessu.
Við saltan mar
BÆKUR
Afmælisrit
Tileinkað Guðjóni Sveinssyni sjötugum.
Mánabergsútgáfan. Breiðdalsvík, 2007.
SALTKEIMUR
Erlendur Jónsson
Guðjón Sveinsson
VAXANDI nánd eru stuttir prós-
ar þar sem verið er að fikra sig
áfram í heimi skáldskapar og stig-
ið er varlega til jarðar. Þetta er
tilraun í efnistökum og staðsetn-
ingu ljóðmælanda, sem er ýmist
kona, karl, stúlka, drengur og oft-
ar en ekki barn. Stef úr veru-
leikanum birtast, ofin úr skáld-
skap. Í sumum prósanna skapast
fallegt andrúmsloft sem svipar til
og vísar jafnvel óbeint í skáldskap
Gyrðis Elíassonar, þar má nefna
prósana „Bráðum eyðidalur“,
„Nálgun“ og „Næturvaka“. Ljóð-
mælandi stendur í fjarlægð frá
efninu, fylgist með og skrásetur.
Fuglar maula mylsnu, vekj-
araklukka tifar, ekkja spilar á pí-
anó í nóttinni og ferðataskan er
full af sorgum, svo dæmi séu tek-
in. Stíllinn er vandaður en efnið
nær ekki nægjanlegu dýpi og
verður dauflegt fyrir vikið. Styrk-
ur bókarinnar felst í nostri við
einfaldleika og smáatriði en helsti
galli er sundurleitni prósanna og
skortur á stefnu í skrifunum. Í
þessu samansafni orðhviða hefði
mátt vinna betur úr einstaka brot-
um og sleppa öðrum. Fallegur tit-
illinn býr yfir aðdráttarafli, en
ljóðmælandi heldur lesandanum
hins vegar í fjarlægð frá vaxandi
nánd við skáldskapinn.
Fyrsta tilraun Guðmundar Ósk-
arssonar er falleg og virðing-
arverð þar sem vandað er til stíls,
en að þessu sinni markar sú til-
raun ekki nægilega sterk spor í
vitund lesanda.
Óljósar útlínur
BÆKUR
Prósar
Vaxandi nánd, orðhviður eftir Guðmund
Óskarsson. Nykur, 2007, 135 bls.
Vaxandi nánd, orðhviður
Soffía Bjarnadóttir
DAVÍÐ Stefánsson
var þjóðskáld, hvað
sem það merkti. Hann
talaði rödd kynslóðar
sinnar og var elskaður
og dáður. Ljóðlist
hans var sprottin upp
úr íslenskri þjóð-
kvæðahefð. Menn
hafa skilgreint ljóð
hans sem nýróm-
antísk en ég hygg að
þau hafi fyrst og
fremst verið frels-
issöngur þjóðar sem
var að losna úr álög-
um og áttaði sig á því
að í henni blunduðu
tilfinningar og þrár sem bældar
höfðu verið niður öldum saman.
Það er því löngu tímabært að ævi-
saga hans skuli skráð. Snert hörpu
mína, ævisaga Davíðs Stefánssonar
sem Friðrik G. Olgeirsson hefur tek-
ið saman, er vandað rit. Friðriki er
augljóslega skáldið og skáldskapur
þess afar kær. Eigi að síður sér hann
ekki bara ljómann af skáldinu mikla
heldur einnig manninn Davíð með
kostum hans og göllum. Þetta er
heiðarlegt rit og það er styrkur þess.
Það hefur líka sína veikleika en þeir
rýra ekki það sem vel er gert.
Umfjöllun Friðriks er hefðbundin
hvað varðar byggingu, efnisval og
efnistök. Hann rekur æviferil
skáldsins frá því að Davíð var ungur
drengur, fjallar um frændgarð hans
og líf í æsku. Við fylgjumst með mót-
unarárum skáldsins, hvernig það
slær í gegn og kemur sér fyrir á Ak-
ureyri. Í ritinu er nákvæm útgáfu-
saga og móttökusaga verka Davíðs,
víða eru rakin tilefni ljóða skáldsins
og svona mætti lengi telja. Þá er
fjallað um tilfinningamál hans, ást úr
fjarlægð til huldukonunnar í ævi
hans og samband hans
við tvær aðrar konur.
Það er stígandi í frá-
sögninni og hún heldur
lesanda föngnum fram í
miðja bók. En eftir það
dvínar áhuginn á bók-
inni. Einkum er því um
að kenna að höfundur
tekur til við að rekja
þær ófáu veislur sem
skáldinu er boðið til og
tíunda hverjir mættu í
þær. Þetta er miður því
margt annað er gott í
sögunni.
Minna rými er því
fyrir skáldskapinn sjálf-
an sem ætti að vera að-
alveisla bókarinnar. Ef til vill er
þetta ósanngjörn gagnrýni. Höf-
undur er varfærinn sagnfræðingur
en ekki túlkandi bókmenntafræð-
ingur. Hann fjallar að vísu um skáld-
skapinn og birtir umsagnir fjölda
gagnrýnenda um verk Davíðs. En
hann túlkar ekki líf hans í ljósi
skáldskaparins nema að takmörk-
uðu leyti, hvað þá að hann leggi fram
heildstæða sýn á hann. Þetta finnst
mér bitna einkum og sér í lagi á síð-
ari hluta bókarinnar. Í honum lýsir
Friðrik frekar döprum og einmana
manni sem á við áfengisvandamál að
stríða og lítið fer fyrir glæsileik-
anum milli veislnanna. Vissulega er
hér heiðarlega sagt frá en hvað
hugsaði skáldið og hvað hafði það
fram að færa sem gerði það mik-
ilvægt? Mér finnst vanta í svarið við
þeirri spurningu.
Mikil vinna er á bak við þetta
verk. M.a. hefur Friðrik komist yfir
áður óbirt bréf Davíðs til Önnu Z.
Osterman, vinkonu skáldsins, og
sankað að sér fjölda erlendra heim-
ilda sem innlendra. Öll heim-
ildavinna sýnist mér vönduð að öðru
leyti en því að mér þykja tilvitnanir í
bréf og greinar stundum fulllangar.
Í heild sinni er Snert hörpu mína
góð bók. Veikleikar hennar rýra
ekki gildi þess sem vel er gert. Með
henni höfum við eignast gott yfirlit
yfir æviferil Davíðs Stefánssonar frá
Fagraskógi.
Harpa skáldsins
BÆKUR
Ævisaga
Eftir Friðrik G. Olgeirsson,
Forlagið JPV, 512 bls.
Snert hörpu mína. Ævisaga Davíðs
Stefánssonar frá Fagraskógi
Skafti Þ. Halldórsson
Friðrik G. Olgeirsson
ÉG undrast æ meir áhuga Íslend-
inga á sakamálum og saka-
málasögum. Ætla mætti miðað við
hann að hér væru morðingjar á
annarri hverri þúfu. Það er því ekki
að undra þótt menn fjalli einnig um
raunverulegar morðsögur. Líkt og
nú þóttu morð stórtíðindi á Íslandi
fyrir 40 árum en þau voru sjaldgæf
og kunnátta löggæslumanna og
réttarkerfis til að takast á við þau
kannski ekki upp á marga fiska
miðað við þær kröfur sem menn
gera í amerískum glæparannsókn-
arþáttum í sjónvarpi. Eigi að síður
eru flest morð á Íslandi upplýst og
morðingjarnir dæmdir.
Í bók sinni Morðið á Laugalæk
fjallar Þorsteinn B. Einarsson um
morð sem framið var 1968 þegar
Gunnar Tryggvason leigubílstjóri
var myrtur í bíl sínum við Lauga-
læk. Aldrei hefur fengist niðurstaða
í því máli og sá eini, sem borinn var
sökum, sýknaður. Þorsteinn fjallar
ítarlega um framgang málsins á
vettvangi og um yfirheyrslur og
dóm. Hann er vandvirkur, ræðir um
rannsóknaraðferð og ýmislegt ann-
að varðandi rannsóknina, persónur
sem koma við sögu og morðvopnið
sjálft. Hann telur hins vegar að að-
stæður allar hafi verið erfiðar lög-
reglunni, vettvangur og sönn-
unargögn verið eyðilögð og
lögreglan og saksóknari því í raun
og veru aldrei haft fullgildar sann-
anir. Hann telur ýmis mistök hafa
verið gerð, jafnt í rannsókn málsins
sem í dómsmeðferð. Sjálfur hefur
hann mjög sterkar skoðanir í mál-
inu og telur nokkuð augljóst hver
glæpinn framdi.
Vandi Þorsteins líkt og þeirra sem
um málið fjölluðu á sínum tíma er
hins vegar sá að allt of lítið er til af
handföstum sönnunargögnum í
þessu sakamáli. Því er mikið um
endurteknar fullyrðingar í bókinni
um þennan skort á sönnunum og
hversu óljóst málið var allt í reynd-
inni. Ég velti því þess vegna fyrir
mér hvort Þorsteinn hafi í raun og
veru haft nægilegt efni í höndunum
til að smíða úr því heila bók.
Hvað sem því líður er hér vandað
til verks og bókin er lipurlega skrif-
uð.
Morðsaga
BÆKUR
Frásögn
Eftir Þorstein B. Einarsson. Skrudda
2007 – 156 bls.
Morðið á Laugalæk
Skafti Þ. Halldórsson