Morgunblaðið - 09.02.2008, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. FEBRÚAR 2008 35
inn ásamt Jóhannesi skáldi úr Kötl-
um. Haustið 1959 urðu Húnavatns-
sýslur, Skagafjörður og Siglufjörður
að einu kjördæmi, Norðurlandi
vestra, og var þá Haukur í öðru sæti
á lista Alþýðubandalagsins en Gunn-
ar Jóhannsson, verkalýðsleiðtogi frá
Siglufirði, í því fyrsta. Þegar svo
Gunnar hætti þingmennsku í lok
þess kjörtímabils kom að sjálfsögðu
til álita að Haukur veldist í efsta
sætið í komandi kosningum sumarið
1963. Haukur taldi þó heppilegra að
Siglfirðingar gerðu tillögu um vænt-
anlegan frambjóðanda í forystusæt-
ið. Siglufjörður var þá langfjölmenn-
asta byggðin í kjördæminu, t.d.
tvöfalt mannfleiri byggð en Sauðár-
krókur og meðal Siglfirðinga naut
Alþýðubandalagið stuðnings þriðja
hvers kjósanda. Í víðlendum land-
búnaðarkjördæmum Skagafjarðar
og Húnaþings var hins vegar sú
staða áratugum saman að oddvitar
sjálfstæðis- og framsóknarmanna
háðu tvísýn einvígi sín í milli og
skyggðu á frambjóðendur annarra
flokka.
Á þessum tíma voru engar sam-
göngur á landi við Siglufjörð frá
vetrarbyrjun og fram í maí. Þar var
iðandi mannlíf að sumrinu í kringum
bræðslu og söltun síldar en að vetr-
inum var þar atvinnuleysi og ein-
angrun. Sigling úr Skagafirði eða
Eyjafirði tók hálfan dag. Tillaga
Siglfirðinga til kjördæmisþings var
að fá ungan mann sem óbundinn
væri af öðru veraldarvafstri til að
setjast að í Siglufirði og plægja hinn
pólitíska akur í kjördæminu öllu.
Það er skemmst frá að segja að
Haukur tók mér opnum örmum og
var sjálfur í öðru sæti listans í
þrennum kosningum. Haukur var
því samfellt í rúma tvo áratugi í
fremstu víglínu stjórnmálabarátt-
unnar fyrir norðan og sat um skeið á
Alþingi sem varaþingmaður.
Það var gott að koma til þeirra
Hauks og Áslaugar í Vík og hjá þeim
var ég oft daglegur gestur á ferða-
lögum um kjördæmið, á árunum áð-
ur en við Hallveig settumst að í
Varmahlíð 1970 og tókum þar við
skólastjórn. Áslaug gerði okkur þá
þann mikla greiða að annast heima-
vist skólans. Hún var mikill happa-
fengur fyrir skólastarfið og sam-
skipti okkar við þau hjónin urðu
nánari en nokkru sinni fyrr. Við
Hallveig minnumst Hauks og Ás-
laugar með söknuði og þakklæti og
sendum afkomendum þeirra og öðr-
um aðstandendum samúðarkveðjur.
Ragnar Arnalds.
Það var glæsilegur skagfirskur
baráttumaður sem tók til máls á Al-
þingi 6. apríl 1972. Viðreisnarstjórn-
in var fallin og ríkisstjórn Ólafs Jó-
hannessonar og Lúðvíks
Jósefssonar tekin við:
„Sú stjórn sem hér tók við völdum
á sl. sumri hefur heitið þjóðinni nýrri
stefnu. Nú skal taka upp sjálfstæða
utanríkispólitík og efnahagsmála-
pólitík, endurskoða varnarsamning-
inn og herinn látinn fara úr landi á
kjörtímabilinu. Landhelgin verði
færð út 1. sept á þessu ári. Í staðinn
fyrir stóriðjuáætlanir viðreisnar-
stjórnar er að hefjast stórfelld um-
bylting í íslensku atvinnulífi. Allt eru
þetta verkefni sem þjóðin er
reiðubúin til að styðja og vinna að.
Þetta er stefna sem þjóðin vill sam-
einast um.“
Hér talar Haukur Hafstað frá Vík
í Skagafirði, kominn á þing sem
varamaður Ragnars Arnalds. Þótt
Haukur skipaði aldrei 1. sæti á fram-
boðslista til Alþingis var hann um
áratugi hinn sókndjarfi og vígfimi
leiðtogi vinstrimanna í Skagafirði.
Fór hann í framboð fyrir Sósíalista-
flokkinn árið 1949, þá í 2. sætið á eft-
ir Jóhannesi úr Kötlum og skipaði
síðan það sæti til 1971 er hann gaf
Siglfirðingum það eftir. Við kosning-
arnar 1974 skipaði hann heiðursæti
listans.
Haukur sóttist ekki eftir persónu-
legum metorðum en lagði sjálfan sig
í sölurnar fyrir málstað sem hann
unni. Naut hann mikillar virðingar
samtíðarmanna bæði í héraði og á
landsvísu.
Samtvinnuð pólitískri sýn Hauks
var umhyggja hans fyrir náttúru-
vernd og mannkærleik. Hann var
framkvæmdastjóri Landverndar um
áratug frá 1972. Bóndinn frá Vík í
Skagafirði var uppalinn í „faðmi
blárra fjalla“ við eina mestu náttúru-
fegurð landsins og fjölskrúðugt líf-
ríki á votlendi Héraðsvatna fyrir fót-
um.
Haukur var svo sannarlega kjör-
inn til að leiða hin ungu landssamtök
náttúrverndarfólks fram til nýrra
tíma. Skagfirsku friðlöndin, lundur-
inn í Hávík, skógræktin á Hólum og í
Reykjarhólnum bera grænum fingr-
um hans í heimahéraði ævarandi
vitni. Hið merka hús Villa Nova á
Sauðárkróki á mikið honum að
þakka. Fyrst og síðast er það þó
heimili þeirra Hauks og Áslaugar
sem okkur er efst í huga. Gestrisnin
og einlæg hlýjan sem var þeim svo
eðlileg yljar okkur enn heitar en áð-
ur, núna þegar þau heiðurshjón eru
horfin á braut. Það er eins og tónar
móðurbróður hans, Péturs Sigurðs-
sonar tónskálds og ljóðlínur Friðriks
Hansens fylgi okkur er þau veifa til
gesta sinna af hlaðinu í Hávík:
Ég vildi geta vafið öllum
vorylnum að hjarta þínu.
Við hjónin þökkum þeim Hauki og
Áslaugu fyrir vináttu og góðar
stundir á liðnum árum. Haukur var
gleðigjafi og hrókur alls fagnaðar
hvar sem hann fór. Hann var leiðtog-
inn sem hreif aðra með sér jafnt í
leik, söng, trjáplöntun eða fjall-
göngu. Víst er að Hauki Hafstað
verður vel fagnað á iðagrænum völl-
um handan móðunnar miklu. Við
heyrum í fjarska óminn af söng og
gleði við kæra endurfundi:
Og svo dönsum við dátt þá er gaman
meðan dagur í austrinu rís,
og svo leiðumst við syngjandi saman
út í sumarsins paradís.
(Magnús Gíslason.)
Blessuð sé minning Hauks Haf-
stað.
Ingibjörg S. Kolka og Jón
Bjarnason.
Genginn er náinn vinur og sam-
starfsmaður til fjölda ára, Haukur
Hafstað, fyrrum bóndi í Vík í Skaga-
firði og síðar framkvæmdastjóri
Landgræðslu- og náttúruverndar-
samtakanna Landverndar. Fráfall
Hauks kom ekki með öllu á óvart;
hann var kominn langt á níræðisald-
ur og hafði orðið fyrir ýmsum lík-
amlegum skakkaföllum á síðari ár-
um. Aldur og elli eru að vísu afstæð
hugtök og langt fram á aldur hélt
hann sér ótrúlega vel til orðs og æðis
og lét sem aldurshugtakið kæmi sér
ekki við; hafði einstaklega létta og
glaða lund og var kvikur í hreyfing-
um.
En svo brast þráður í lífi hans
þegar Áslaug kona hans lést árið
2005. Eftir það var eins og hann væri
í biðstöðu, og hann var eflaust albú-
inn til farar þegar kallið kom.
Haukur skilaði af sér miklu og
góðu ævistarfi. Hann var bóndi á
stórbýlinu Vík fram yfir 1970, en þá
ákvað hann að hætta búskap og lét
jörðina í hendur dóttur og tengda-
sonar. Um svipað leyti vildi svo til að
laus var staða framkvæmdastjóra
Landverndar sem hafði verið stofn-
uð tveimur til þremur árum áður.
Hauki var boðið starfið, ekki síst í
ljósi þess að hann hafði verið bóndi,
tekið virkan þátt í landgræðslu- og
skógræktarstarfi heima í héraði og
alla tíð verið áhugasamur og virkur í
félagsmálum. Eftir nokkrar vanga-
veltur afréð Haukur að taka starfið
að sér og flytja suður til Reykjavík-
ur.
Þetta var stór ákvörðun og mikið
heillaspor bæði fyrir Landvernd og
fyrir þau Hauk og Áslaugu, fyrrum
Reykjavíkurmærina. Fyrir tiltölu-
lega nýstofnuð, félítil áhugamanna-
samtök, sem byggðu tilvist sína á
velvilja almennings og frjálsum fjár-
framlögum, var afar mikilvægt að
skipa í stöðuna mann með reynslu
Hauks. Hann bjó yfir þeim eiginleik-
um að eiga auðvelt með að ná til
fólks og stjórnvalda með ljúfmann-
legri og jákvæðri framkomu.
Í starfi sínu lagði Haukur mikla
áherslu á beina þátttöku almennings
í uppgræðslu á vegum Landverndar,
og verður gagnsemi þeirrar vinnu
ekki aðeins metin í flatarmáli þeirra
auðna sem græddar voru upp heldur
einnig – og ekki síður – í þeim fjölda
fólks á öllum aldri sem tók þátt og
hefur síðan stutt málstað land-
græðslu og gróðurverndar.
Haukur sinnti stöðu fram-
kvæmdastjóra Landverndar um
fjórtán ára skeið. Á þeim tíma ferð-
aðist hann um landið þvert og endi-
langt og boðaði erindi og markmið
Landverndar um gróðursælla, vist-
vænna og betra Ísland. Honum varð
mikið ágengt í þeirri viðleitni sinni
og hann lagði ómældan grunn að til-
vist Landverndar sem í dag stendur
öruggum fótum. Þessa þáttar í ævi-
starfi Hauks verður lengi minnst.
Við, sem þessar línur skrifum,
nutum þeirra forréttinda að geta tal-
ið þau hjónin Áslaugu og Hauk með-
al nánustu vina okkar um áratuga
skeið. Við áttum saman ógleyman-
legar stundir í starfi, á ferðalögum
og á heimilum hvert annars. Þau eru
svo samtengd í huga okkar að ann-
ars verður nánast ekki minnst án
hins. Við kveðjum Hauk og söknum
hans en gleðjumst samtímis yfir
endurfundum þeirra.
Ættingjum þeirra hjóna sendum
við innilegar samúðarkveðjur.
Inga Lára og Ingvi Þorsteinsson.
Þá er Haukur frændi í Vík fallinn
frá. Hann var mér reyndar miklu
meira en bara frændi. Þegar ég var
að alast upp var faðir minn langtím-
um á sjó og mál æxluðust þannig að
Haukur var sá fullorðni maður sem
ég umgekkst mest. Ég kom fyrst
norður í Vík til Hauks og Áslaugar
þegar ég var fjögurra ára sumarið
1954. Svo hélt ég áfram að koma
þangað á sumrin til 1965. Því hef ég
getað litið á Hauk frænda sem eins
konar fósturföður. Það var gott að
dvelja hjá fólkinu í Vík. Ég hef heyrt
það síðar á ævinni að ekki hafi allir
góða reynslu af vist í sveit. Ég hef
undrast það því mér fannst frábært
að vera í Vík. Í minningunni finnst
mér Haukur alltaf hafa verið léttur í
lund og honum var einstaklega lagið
að umgangast börn. Eitt vorið er ég
kom fann hann að því að ég væri orð-
inn stærri en hann. Ég sagði honum
að ég myndi samt halda áfram að líta
upp til hans. Hann virtist ánægður
með það. Haukur predikaði ekkert
yfir okkur en af umgengni við hann
lærði ég að elska og virða landið okk-
ar og íslenska tungu. Og svo kenndi
hann okkur fjölda af vísum. Ég man
enn fyrstu vísuna sem ég lærði hjá
honum, sem var reyndar fremur
óhefðbundin, en mér finnst hún lýsa
ágætlega þeim grallaraskap sem
hann átti oft erfitt með að bæla nið-
ur. „Vísan“ var svona:
Hundrað þúsund svertingjar unnu af mikl-
um móð,
og kolareykur svartur steig upp til him-
inblárra fjalla.
Þessu stjórnar risinn ægilegi.
Enginn honum rura kann
frá settu marki.
Ég er afar þakklátur fyrir þann
tíma sem ég dvaldi í Vík hjá þeim
Hauki og Áslaugu og þaðan á ég
minar bestu æskuminningar. Hvíl í
friði frændi sæll og blessuð sé minn-
ingin um góðan „fósturföður“.
Árni Indriðason.
Með nokkrum orðum langar mig
að minnast öndvegismanns, sem nú
er fallinn frá eftir langa og farsæla
ævi.
Þegar ég var strákur var ég eins
og margir krakkar sendur í sveit.
Atvikin höguðu því þannig að í fjög-
ur sumur fram til ársins 1960 dvaldi
ég í Vík í Skagafirði hjá þeim sæmd-
arhjónum Áslaugu og Hauki. Í Vík
var á þessum árum rekið barnaheim-
ili þar sem við aðkomukrakkarnir
dvöldum í rúma tvo mánuði á sumri
og fengum að spreyta okkur við ýmis
léttari bústörf. Ég er nú efins um að
við höfum nýst mikið til verka, en
gott var að kynnast sveitinni og
þessi reynsla var dýrmætt innlegg í
uppeldi til framtíðar.
Hjá Hauki og Áslaugu leið mér
einstaklega vel og þar kynntist ég
líka þeirra eigin börnum, frænd-
systkinum og mörgu venslafólki sem
oft kom í heimsókn. Alltaf er indælt
að hitta þetta góða fólk á förnum
vegi og rifja upp skemmtilegar
minningar. Í Vík var líf og fjör og
margt brallað. Á laugardögum var
rússajeppinn fylltur af krökkum og
Haukur keyrði í kaupstað og skellti
sér svo með krakkaskarann í sund-
laugina á Króknum.
Á þessum sumrum vann systir
Hauks, Erla Hafstað, á heimilinu og
var hún einstaklega elskuleg og um-
hyggjusöm við okkur krakkana. Hún
átti í okkur hvert bein og var eins og
mamma okkar allra.
Löngu síðar, á níunda áratugnum,
lágu leiðir okkar Hauks saman á ný.
Þá skrifaði ég blaðagreinar um nátt-
úruvernd og gekk í smiðju til Hauks,
sem þá var forstöðumaður Land-
verndar. Báðum þótti okkur gott að
hittast að nýju og ræða hugðarefni
okkar.
Á síðari árum var gaman að koma
í heimsókn til þeirra hjóna í Hávík,
yndislegt athvarf sem þau höfðu
reist sér vestan þjóðvegarins gegnt
þeirra fyrra heimili. Ekki þykir mér
minna um vert að hafa nú í desem-
ber heimsótt Hauk þar sem hann bjó
á hjúkrunarheimilinu við Heilbrigð-
isstofnunina á Sauðárkróki. Þar átt-
um við góða stund saman og er mér
eftirminnilegt svar Hauks við spurn-
ingu minni um hvernig það hafi sam-
ræmst bústörfunum að hafa óstýr-
láta krakkagemsa í kring um sig
meira og minna um háannatímann.
„Þið voruð ungir og sjálfstæðir ein-
staklingar, mörg svo skynug og
skemmtileg að það var alveg óborg-
anlegt. Það voru mín verðlaun.“
Ég þakka af hlýhug fyrir þær
góðu og dýrmætu minningar sem ég
á af kynnum við Hauk og Áslaugu.
Blessuð sé minning þeirra.
Björn Rúriksson.
Sennilega lágu leiðir okkar Hauks
Hafstað saman á vettvangi Alþýðu-
bandalagsins á sjöunda áratug síð-
ustu aldar, en hann var alla tíð
vinstrimaður í stjórnmálum og í for-
svari fyrir Sósíalistaflokk og síðar
Alþýðubandalag í heimasveit sinni,
Skagafirði. Það var þó fyrst í árdaga
frjálsra náttúruverndarfélaga upp
úr 1970 sem við kynntumst að ráði,
en þá hafði Haukur flutt suður og
gerst framkvæmdastjóri Land-
verndar. Oft leit ég við á kontórnum
hjá honum á Skólavörðustíg 25, bæði
til að fá fréttir og ræða náttúru-
verndarmál. Það var hlýlegt um-
hverfi á þessari skrifstofu og húsráð-
andinn fyllti hana af glaðværð sinni
og eðlislægri reisn. Hákon Guð-
mundsson var þá formaður félagsins
og þeir náðu vel saman, skagfirski
bóndinn og ritari Hæstaréttar.
Á þessum árum eins og löngum
síðar einbeitti Landvernd sér að
fræðslustarfi fyrir almenning með
ráðstefnum og útgáfu rita. Þrjú þau
fyrstu báru heitin Mengun, Gróður-
vernd og Landnýting þar sem marg-
ir brautryðjendur miðluðu sinni sýn
á mál. Verkefni Hauks í samráði við
félagsstjórnina var að leiða þessa
krafta saman og sjá um fundi og út-
gáfu. Þetta tókst honum vel þótt bú-
skaparbasl hafi verið hlutskipti hans
lengst af. Vegarnesti úr Flensborg-
arskóla kom sér eflaust vel og sú
þjálfun sem fæst af félagsmálastörf-
um.
Þá var Eysteinn Jónsson formað-
ur Náttúruverndarráðs og kunni vel
til verka. Í árlegar sumarferðir ráðs-
ins sem farnar voru til að kynnast
verkefnum víða um land var oft boð-
ið áhugamönnum. Ég minnist sam-
fylgdar Hauks í nokkrum þessara
ferða og þar var líka í liði systir hans
Sigríður, húsfreyja á Tjörn, en eig-
inmaður hennar, Hjörtur Eldjárn,
átti þá sæti í ráðinu. Ættfræði er
ekki mín sterkasta hlið en smám
saman varð mér ljós skyldleikinn
með frændgarðinum frá Vík og
Tjörn með óvenjusterku ívafi af rétt-
lætiskennd og glettni sem auðveldar
glímuna við hversdaginn.
Náttúruvernd kveikti elda í hug-
um margra á öldinni sem leið. Land-
græðsla og skógrækt fór þar fyrir,
studd af ungmennafélögum og heil-
brigðum metnaði þjóðar í sókn. Síð-
ar breikkaði sviðið með náttúru- og
umhverfisvernd sem smám saman
er að öðlast þann sess sem hæfir
stærstu viðfangsefnum samtímans.
Á þessu sviði stóð Haukur Hafstað í
fjölradda kór og lagði sitt af mörkum
á meðan kraftar entust. Fráfall hans
minnir á góðan málstað og hugsjónir
sem nú eiga erindi til okkar sem
aldrei fyrr.
Hjörleifur Guttormsson
Hjörleifur Guttormsson
Minningarkort
535 1825
www.hjarta.is 5351800
✝
Elskuleg móðir mín og tengdamamma, amma og
langamma,
BRYNDÍS JÓNSDÓTTIR
frá Siglufirði,
lést á Heilbrigðisstofnuninni á Siglufirði miðviku-
daginn 30. janúar.
Útför hennar fer fram frá Siglufjarðarkirkju laugar-
daginn 9. febrúar kl. 14.00.
Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Halldóra Jónasdóttir,
Edda Rósa Gunnarsdóttir, David Jarron,
Bettý Gunnarsdóttir, Óðinn Gústavsson,
Adam Jarron, Andri Jarron,
Arna Mjöll Óðinsdóttir, Freyja Óðinsdóttir,
Embla Óðinsdóttir.
✝
Ástkær eiginkona mín, móðir, tengdamóðir, amma
og langamma,
FJÓLA BJARNADÓTTIR,
Hlíðarhúsum 3,
áður Grundarvegi 17,
Ytri-Njarðvík,
lést á St. Jósefsspítala, Hafnarfirði, 3. febrúar sl.
Útför hennar fer fram frá Ytri-Njarðvíkurkirkju
mánudaginn 11. febrúar kl. 14.00.
Fyrir hönd aðstandenda,
Oddbergur Eiríksson,
Kolbrún Oddbergsdóttir,
Guðmundur Oddbergsson.