Morgunblaðið - 02.03.2008, Page 32

32 SUNNUDAGUR 2. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
ákvað með sjálfri mér um vorið það ár að læra
að gera kvikmyndir. Þetta sumar í Frakklandi
sá ég bæði La Chinoise og Week End eftir
Godard. Ég varð algjörlega skák og mát. Slíkt
og þvílíkt frelsi hafði ég aldrei skynjað í miðlun
frá því dada var og hét. Mjög uppljómandi og
hafði varanleg áhrif á mig. Ekki var Godard
hippi. En hann varð fyrirmynd… þangað til
árið eftir þegar hann fór alveg út í móa.
Þá tók eitthvað annað við. Af nógu var að
taka, öll veröldin iðaði af hugmyndum en ég
veit ekki hvort það var endilega hippum að
þakka.
5. Það hippalegasta var ef til vill þegar ég
keypti mér litasprengda boli sem ég kunni nú
aldrei almennilega við, búin að henda brjósta-
höldurunum mínum og sat með krosslagða
fætur úti í heitri Miðjarðarhafsnóttinni og
hlustaði á indverska vini mína herma eftir
Ravi Shankar.
6. Ef það var eitthvað sem maður forðaðist tví-
tugur að aldri var það að reyna að ímynda sér
hvernig það væri að vera þroskaður ein-
staklingur. Ég ætlaði bara að vera flott, æð-
isleg, mögnuð, hættuleg, djörf, skapandi og
skæð. Eitt var ég viss um, að leiðin lá ekki til
Katmandou.
7. Ég reyni alltaf að minna mig á að hver stund
er full af möguleikum ef hugurinn er frjáls…
vera Dada Cool!
8. Tónlistin lifir og er síendurtekin uppgötvun
fyrir ungt fólk á öllum aldri og öllum tímum.
Hipparnir mega eiga það að þeir veltu
mörgum tabúum og ætluðu að endurhæfa
gamla heiminn og áttu með öðrum hreyfingum
stóran þátt í að opna leið fyrir nýjum við-
horfum, eins og umhverfisvernd (þó ekki hafi
borið mikið á því í Woodstock) mannúð, friði,
frjálsu kynlífi, kvenfrelsi, andstöðu gegn efn-
ishyggju og svo framvegis.
Sagt er að peningamarkaðurinn hafi ef til
vill verið mannaður í stórum stíl af gömlum
hippum og nú sé hann í óða önn að taka að sér
mál sem eru talin arfleifð hippanna. Er þá ekki
hægt að segja að endurhæfingu gamla heims-
ins sé að ljúka eða er allt bara komið enn
einn hringinn?
9. Öll völd til Dada Cool!
1. Nei, það voru engar veð-
urfarslegar forsendur til að
lifa sig inn í San Francisco
hippalíf.
Ég var í MR árið 1968 og
maður hafði enn mjög óljós-
ar hugmyndir um hvað það
snerist að vera hippi. Mað-
ur hreifst af Janis Joplin,
Dylan og Doors, var frið-
arsinni á móti Víetnamstríðinu og gömlum
hugmyndaheimi en hvaða unglingur var það
ekki? Það er sama hversu mikið ég skima þetta
ár, hvergi kem ég auga á alvöru hippa. Næstu
árin mættu einhverjir hippar frá útlöndum
með hass og LSD með sér. Það gerði engan að
betri manni.
2. Um sumarið fór ég til Frakklands. Kynntist
hópi skapandi ungmenna sem tóku þátt í maí-
óeirðunum og höfðu sagt skilið við gamla
heiminn, töluðu fyrir friði, frelsi, réttlæti og
mannúð, voru náttúruunnendur, gegn kyn-
þáttafordómum og hverskonar hömlum og
höftum. En þau hefðu hakkað menn í spað sem
hefðu borið upp á þau að þau væru hippar. Það
var reyndar í gangi hreyfing þar í landi sem
kölluð var Baba Cool og var frönsk útgáfa af
hippum. Mér fannst það mjög smart nafn og út
frá því bjó ég til mína eigin hreyfingu sem ég
kallaði Dada Cool, til heiðurs dadaistum sem
ég dýrkaði og geri enn. Þessi hreyfing mín
varð aldrei fjölmenn en varð mér hið vænsta
veganesti. Nær komst ég ekki hippum það ár-
ið.
3. Þó að hippahugsjónin hafi verið útópísk
(ekki í fyrsta skipti að það hendir menn og
varla það síðasta), þá er það í sjálfu sér íhug-
unarvert að hálf milljón manna skuli hafa upp-
götvað hvað orð eins og samhjálp, tillitssemi,
réttlæti, væru máttug orð. Þetta gerðist samt
á Woodstock, 1969. Allt á forsendum frelsis. Í
heila þrjá sólarhringa.
4. Ég hafði uppgötvað kvikmyndalistina og
Kristín Jóhannesdóttir leikstjóri,
fædd 1948
Dýrkaði dadaista – og geri enn
1. Nei, það var ég aldrei. En
ég var svo sannarlega af 68-
kynslóðinni.
Þegar talað er um hippa
þá skil ég það svo að átt sé
við þá sem höfðu sérstakan
lífsstíl, bjuggu í komm-
únum eða sambýli, stund-
um fjölmennum. Jafnvel
var talið að frjálsar ástir
hafi viðgengist innan hópsins og algengt með
hassneyslu og hvers kyns samneyslu. Flestir
sem ég þekki til sem um tíma bjuggu í komm-
únu voru bara í sambýli og hjálpuðust að með
leiguna og voru vinir og kunningjar eins og svo
algengt er hjá stúdentum í dag. En þetta form
var óvanalegt þá.
Sjálf átti ég mann og barn á þessum tíma og
var í stífu námi auk félagsstarfanna.
Tískan í kringum 68/70 var mjög afgerandi,
ég var eins og aðrar konur með slegið sítt hár
og ómáluð yfirleitt. Karlmenn á þessum tíma
voru frekar síðhærðir og með skegg. Fötin
sem við vildum ganga í voru oft með aust-
urlenskum blæ, síð pils, náttúrulegir litir og
bómullarbolum kynntist ég fyrst á þessum
tíma. Föt áttu að vera þægileg, náttúrulegir
litir og bómull/ull en gerfiefni átti ekki upp á
pallborðið hjá okkur, hvorki á börn eða full-
orðna. Ég man eftir að hafa litað og gert batik-
boli og pils með vinkonu minni á þessum tíma
og bjó sjálf til barnamat án aukaefna. Mikið
var um tónlist, bítlarnir og Bob Dylan, en ekki
síður Cornelis Vreesvijk og trúbadúrar og svo
auðvitað jazz. Ekkert lífsgæðakapphlaup var á
mér og mínu fólki en mikið lagt upp úr að vera
virkur í samfélaginu.
2. Þá var ég í námi við Háskólann í Uppsölum í
Svíþjóð, var í félagsfræði og félagsmannfræði
sem ég tók áður en ég fór yfir í sálfræðina.
Mér er mjög minnisstætt á þessu ári að hafa
horft á sjónvarpsfréttir frá stúdentauppreisn í
Frakklandi. Ljóslifandi er fyrir mér innrásin í
Tékkóslóvakíu 21. ágúst 1968. Þá sat ég heima
og horfði mjög slegin á atburðarásina í sjón-
varpinu sitjandi í hægindastól með son minn
sofandi.
3. Það sem var sérstakt við þessar hugsjónir
var áherslan á jafnrétti fólks og barátta gegn
kúgun þeirra sem valdið höfðu yfir þeim sem
voru minni máttar. Við sem vorum stúdentar
68-kynslóðarinnar skipuðum okkur í raðir
þeirra sem börðust gegn hvers kyns misrétti.
Það átti líka við um íhaldssama afstöðu í skóla-
kerfinu.
Ég get nefnt dæmi um þetta: Í Mennta-
skólanum í Reykjavík var það neyðarlegt þeg-
ar Guðni Guðmundsson enskukennari gerði
gys að okkur bekkjarsystrum í 5a bekk fyrir
að skrifa svo lélegan stíl að við ættum heima í
frystihúsunum en ekki í menntaskóla.
Við þögðum og vorum sneyptar. Í
félagsfræðitíma í Uppsölum man ég eftir svip-
aðri uppákomu þegar kennari sagði að ef nem-
endur næðu ekki betri árangri ættu þeir frek-
ar heima á verksmiðjugólfinu. Það urðu heldur
betur önnur viðbrögð af hálfu nemenda. Þeir
urðu hneykslaðir og kennarinn fékk að vita að
hann sýndi mikinn hroka þegar hann talaði
niðrandi um vinnandi fólk og gerði lítið úr því.
Hann var beðinn um að svara fyrir hvað væri
að því að starfa í verksmiðjum.
Sjálf hafði ég mestan áhuga á þessum tíma á
Víetnam-hreyfingunni en ekki síst kvennabar-
áttunni, stofnaði Grupp 8 í Uppsölum með
nokkrum konum og hélt áfram í Rauðsokka-
hreyfingunni eftir að til Íslands kom.
4. Ég man ekki eftir að hafa átt einhverjar fyr-
irmyndir í einstaklingum en dáðist að mörgum
fyrir dugnað og sköpunarkraft, ég man akk-
úrat núna eftir Mikis Theodorakis sem samdi
tónlist sem er svo falleg og gaf Grikkjum hug-
rekki og úthald á tímum herforingjastjórn-
arinnar. Þegar ég kom fyrst til Grikklands
1976 var tónlist hans bönnuð af herfor-
ingjastjórninni en hægt var að kaupa hana á
plötum með leynd.
5. Ég hef ekkert sérstakt svar við þessari
spurningu.
6. Ég vildi hafa áhrif á það hvernig samfélagið
yrði í framtíðinni, ekki síst hafði ég áhuga á
framtíð barna og sálrænni líðan fólks. Vissi að
ég vildi mennta mig á því sviði en óraði ekki
fyrir því að ég myndi vera stödd þar sem ég er
í dag, að reka eigin fyrirtæki, halda námskeið
og skrifa bækur. Sérstaklega átti ég ekki von á
að reka fyrirtæki 2008.
7. Mitt leiðarljós er að reyna að vera heilsteypt
manneskja, við fjölskylduna, vini og í starfi en
líka gagnvart sjálfri mér. Og að geta glaðst og
notið lífsins í núinu hverju sinni.
8. 68-kynslóðin hafði hugsjónir sem leiddu til
víðsýni og vakti alþjóðavitund. Hún lagði
áherslu á mannúð og vakti áhuga á sálfræði og
heimspeki, umræðu um lífsgildi og réttlæti.
Konur af þessarri kynslóð fóru í stórum stíl að
mennta sig og fara út á vinnumarkaðinn. Í
flestum löndunum í kringum okkur fæddust
því mun færri börn á fjölskyldu en áður var en
við Íslendingar eigum þó enn flest börn á fjöl-
skyldu. Í kjölfarið á 68-breytingunum fengu
börn þó of litla ramma og of óljósar línur frá
foreldrum. Það hefur fylgt uppeldi barna þess-
arar kynslóðar margt gott en líka markaleysi í
uppeldi sem er ekki til góðs fyrir börnin.
9. Ég hef þá hugsjón að vilja miðla þekkingu í
mínu fagi, skrifa og halda námskeið og vera
alltaf að læra nýtt. Í anda 68 þarf alltaf að vera
að koma með og vinna úr hugmyndum, og það
varð til dæmis mikilvægt að halda námskeið
fyrir 68-kynslóðina þegar hún fór að komast á
miðjan aldur og vildi fræðast um hvernig hægt
sé að takast á við slík tímamót. Þessi kynslóð
verður eflaust einnig með hugmyndir um
hvernig hún ætlar að hafa það þegar hún
kemst á elliárin. Hún er ekki hætt að láta í sér
heyra.
Af lífsstíl finnst mér það vera arfur frá
stúdentsárunum að vilja gjarnan halda
stór matarboð með vinum og fjöl-
skyldu, skemmtilegast er þegar allir
koma með mat og vín í púkkið.
Álfheiður Steinþórsdóttir sálfræðingur,
fædd 1949
Stofnaði kvennahreyfingu í Svíþjóð
1. Varst þú hippi kringum árið 1968?
2. Hvað varst þú að gera árið 1968 og hvað er þér minnistæðast frá því ári?
3. Hvað hreif þig mest við hugsjónir hippanna?
4. Hver var helsta fyrirmynd þín árið 1968? Af hverju?
5. Hvað er það hippalegasta, sem þú hefur gert fyrr og síðar?
6. Hvernig sást þú í stórum dráttum fyrir þér árið 1968 að líf þitt myndi þróast til dagsins í
dag og þú yrðir staddur í tilverunni árið 2008?
7. Hvaða lífsmottó vildir þú helst geta haft í hávegum?
8. Hver er arfleifð hippanna, eða 68-kynslóðarinnar?
9. Hvað lifir enn af ’68-hugsuninni og lífsstílnum hjá sjálfum þér?
vissir
þú að...
Álfheiður
Steinþórs-
dóttir í
hippamussu.
Þuríður Sigurð-
ardóttir fékk fé-
lagana í Hljómsveit
Magnúsar Ingimars-
sonar til að safna
hári árið 1968.
Kristín
Jóhannesdóttir
Kristín Jóhannesdóttir, t.h. ásamt
skólafélögum sínum í MR, f.v.
Signý Pálsdóttir, Hjörleifur Svein-
björnsson, Þórarinn Eldjárn og
Óskar Arinbjarnarson.