Morgunblaðið - 10.03.2008, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 10. MARS 2008 15
MENNING
ÍSLANDSDEILD Amnesty
International stendur fyrir
sýningu tveggja heim-
ildakvikmynda annað kvöld,
þriðjudagskvöld, klukkan 20.00
í Hinu húsinu við Austurstræti.
Sýningin er í tengslum við Al-
þjóðlegan baráttudag kvenna.
Sýndar verða kvikmynd-
irnar Ekki bara orðin tóm og
Verndum konur, verndum rétt-
indi. Fyrri myndin fjallar um
heimilisofbeldi á Spáni og sú síðari varpar ljósi á
störf mannréttindafrömuða í fimm löndum, meðal
annars í Kongó og Gvatemala. Myndirnar eru um
klukkustund að lengd og eftir sýningu verða um-
ræður. Aðgangur er ókeypis.
Kvikmyndir
Heimilisofbeldi
og mannréttindi
Komið er við í
Gvatemala.
OPNUNARTÓNLEIKAR
nýrrar tónleikaraðar, Klassík á
Kjarvalsstöðum, verða á mið-
vikudagskvöldið klukan 20.00.
Tónleikaröðin er nýtt sam-
starfsverkefni Listasafns
Reykjavíkur og Félags ís-
lenskra tónlistarmanna. Á
árinu verða haldnir fernir tón-
leikar undir þessari yfirskrift.
Á þessum fyrstu tónleikum
verður flutt tónlist eftir Svein-
björn Sveinbjörnsson (1847-1927). Flytjendur eru
Hamrahlíðarkórinn, Nína Margrét Grímsdóttir,
Signý Sæmundsdóttir, Þóra Fríða Sæmunds-
dóttir, Auður Hafsteinsdóttir, Sigurgeir Agn-
arsson, Rut Ingólfsdóttir og Richard Simm.
Tónlist
Klassík á
Kjarvalsstöðum
Sveinbjörn Svein-
björnsson tónskáld
SALBJÖRG Bjarnadóttir,
geðhjúkrunarfræðingur og
verkefnisstjóri átaksins Þjóð
gegn þunglyndi, heldur á
morgun, þriðjudaginn 11.
mars, klukkan 20.00 erindi um
þunglyndi kvenna. Erindið
flytur hún í húsakynnum bóka-
forlagsins Sölku, Skipholti 50c,
á jarðhæð. Á síðasta ári gaf
Salka út myndskreytta daga-
talsbók fyrir árið 2008, Konur
eiga orðið allan ársins hring. Í henni eru hugleið-
ingar eftir ýmsar konur, þar á meðal Salbjörgu.
Erindið er það fyrsta í fyrirlestraröð Sölku þar
sem unnið er úr efni bóka útgáfunnar. Aðgangur
er ókeypis og allir velkomnir.
Handbækur
Fyrirlestraröð
Sölku af stað
Salbjörg
Bjarnadóttir
Eftir Einar Fal Ingólfsson
efi@mbl.is
VIÐ völdum það sem okkur langaði
mest til að syngja. Á meðan við hríf-
umst sjálf af tónlistinni, eru vonandi
líkur á að hún nái einnig til áheyr-
enda,“ segir Tómas Tómasson bari-
tónsöngvari. Annað kvöld, þriðjudag
klukkan 20, halda Tómas og rússnesk
eiginkona hans, sópransöngkonan
Ljúbov Stuchevskaya, söngtónleika í
Salnum og flytja sönglög eftir Tosti
og Rachmaninoff og aríur og dúetta
eftir Verdi og Tsjækofskí. Með þeim
leikur á píanóið Kurt Kopecky, tón-
listarstjóri Íslensku óperunnar.
Tómas hefur verið sjaldséður gest-
ur á íslensku sviði, síðan hann hélt til
framhaldsnáms í Englandi um miðj-
an síðasta áratug. Þau hjónin eru
hinsvegar bæði upptekin sem söngv-
arar við óperuhús víða um lönd.
Þessa dagana syngur Tómas hlut-
verk Germonts í uppfærslu óp-
erunnar á La Traviata og hefur feng-
ið glimrandi dóma fyrir.
Þá var ég bassi
„Þetta hefur gengið vel – og gaman
að því,“ segir Tómas þegar hann er
spurður um uppfærsluna á La Trav-
iata. Blaðamaður segist einhvern tím-
ann fyrir hátt í 20 árum hafa heyrt
Tómas syngja Sparifucile í Rigoletto.
„Þá var ég bassi og ekki nema 24
ára,“ segir Tómas. „Ég var í óp-
erukórnum og fékk tækifæri til að
syngja Sparifucile í mörgum sýn-
ingum. Ég fékk líka að prófa Sarastró
í Töfraflautunni og Lodovico í Óþelló.
Ég fór í framhaldsnám í Royal Col-
lege, þar kynntumst við Ljúbov. Vor-
ið 1994 söng ég í Valdi örlaganna í
Þjóðleikhúsinu, einu sinni söng ég í
Jólaóratoríunni í Hallgrímskirkju og
svo haustið 2002 í Sálumessu Moz-
arts. Síðan hef ég ekki sungið hér
heima.“
Áttum ekkert heimili
Þegar þau Ljúbov eru spurð um
vinnuna segjast þau alltaf vera á ferð-
inni. „Í mörg ár áttum við ekkert
heimili, vorum á endalausum ferða-
lögum milli óperuhúsa. Það var af-
skaplega lýjandi. Nú búum við í Suð-
ur-Frakklandi. Þar er staður sem við
getum horfið til, þótt ekki sé nema í
þrjá, fjóra daga á milli ferðalaga. Og
þar er gott loftslag.“
Stundum vinna þau á sitthvorum
staðnum en segjast reyna að vera
eins mikið saman og unnt er og þau
fara akandi milli verkefna í Evrópu.
Mikið af Wagner
Hún syngur mest ítölsk sópr-
anhlutverk en einnig talsvert á tón-
leikum. „Það er svo mikið til af fal-
legri rússneskri söngtónlist. Mér
þykir afskaplega gaman að flytja þá
tónlist, þótt það sé erfiðara en syngja
í óperum. Einn á sviðinu getur maður
ekki falið sig bakvið neitt. Maður er
svolítið nakinn.“
Tómas gerir hinsvegar mest af því
að syngja hlutverk í Wagner-óperum
en einnig syngur hann ýmis hlutverk
í 20. aldar tónlist, og í tónlist 21. ald-
arinnar, splunkunýjum verkum. Upp
á síðkastið hefur hann til að mynda
sungið í Hollendingnum fljúgandi í
Barselóna og Brussel, Wozzeck eftir
Alban Berg í Nancy – og fékk glæs-
lega dóma fyrir. Tomsky í Spaða-
drottningunni hefur Tómas sungið í
mörgum uppfærslum og framundan
eru tvær aðrar þar sem hann syngur
Tomsky, auk Tristans og Ísoldar í
Barselóna og Hans Sachs í Meist-
arasöngvurunum, árið 2010 í Kom-
ische Oper í Berlín. Ekki má gleyma
Rigolettó í Nancy í vor. Þegar hann
er spurður að því hvort mörg Wag-
ner-hlutverk þýði ekki að hann sé
kröftugur söngvari er svarað með
hlátri.
„Þessi hlutverk reyna á mann. En
það er ekkert mál. Þetta eru langar
óperur og úthaldið þarf að vera í lagi.
Eins og íþróttamaður þarf maður að
hvílast vel, borða vel og æfa.“
Tómas og Ljúbov segja óperuna
vera dásamlegt listform. Stundum
líði hún fyrir slæmar uppsetningar
eða slæma tónlist en útkoman fari
eftir gæðum uppfærslunnar.
„Þær raddir heyrast stundum að
þetta sé ekki ýkja merkilegt listform
en það er bull. Um allan heim elskar
fólk að upplifa óperusýningar. Þetta
er samspil svo margra skapandi
þátta. Þegar óperur eru fluttar vel
hrífast allir með.“
Dapurleg en falleg
Ólíkt Ljúbov hefur Tómas lítið
sungið á tónleikum. Þau fluttu sömu
efnisskrá í liðinni viku í Grindavík og
segja það hafa tekist vel.
„Lög Rachmaninoffs eru nokkuð
nostalgísk og tengjast okkur Tóm-
asi,“ segir Ljúbov. „Við búum ekki í
föðurlöndum okkar, ekki frekar en
Rachmaninoff þegar hann samdi
hana, í Frakklandi og Bandaríkj-
unum. Hann var fjarri föðurlandinu –
við skiljum þá heimþrá,“ segir hún og
þau brosa bæði. „Í raun erum við alls
staðar útlendingar.“
„Þegar ég hugsa út í það er þetta
nokkuð dapurleg tónlist,“ bætir Tóm-
as svo við hugsi. „En hún er mjög fal-
leg.“
Erum alls staðar útlendingar
Hjónin Tómas Tómasson og Ljúbov Stuchevskaya flytja sönglög, aríur og dúetta í Salnum annað
kvöld  Þau skilja vel heimþrána í sumum sönglaganna þar sem þau búa ekki í föðurlöndum sínum
Morgunblðaðið/Einar Falur
Óperufólk „Lög Rachmaninoffs eru nokkuð nostalgísk,“ segir Ljúbov
Stuchevskaya. Hún er hér með Tómasi og Kurt Kopecky meðleikara.
Í HNOTSKURN
» Tómas Tómasson hefur hlot-ið glimrandi dóma fyrir
frammistöðu sína í La Traviata.
» Tómas og Ljúbov Stuc-hevskaya, eiginkona hans,
eru búsett í Suður-Frakklandi og
syngja í óperuhúsum víða.
» Stuchevskaya gerir talsvertaf því að koma fram á söng-
tónleikum en Tómas hefur minna
gert af því. Tómas hefur sungið í
mörgum Wagner-óperum.
FRUMKVÖÐLAR hins svokallaða „Seinni
Vínarskóla“ – Arnold Schönberg (1875-1951)
og nemendur hans Anton Webern (1883-1945)
og Alban Berg (1885-1935) – voru í forgrunni á
þokkalega vel sóttum rauðum tónleikum SÍ á
fimmtudag. Fyrstu tveir þó aðeins óbeint, þ.e.
í hlutverki umritara eða orkestra á eldri klass-
ískum verkum. Aðalsegull kvöldsins var því
líkast til Fiðlukonsert Bergs frá 1935 er þykir
meðal fremstu fiðlukonserta fyrri hluta 20.
aldar. Dró vart úr forvitni tónleikagesta að sól-
istinn var hinn ástsæli orkugeislandi kons-
ertmeistari SÍ, Sigrún Eðvaldsdóttir. Því þrátt
fyrir gífurleg áhrif tólftónaaðferðar á seinni
tónskáld, einkum 1945-70, hefur hún ekki enzt
að sama skapi og stendur nú að mestu eftir
sem botnlangi í vestrænni tónlistarþróun.
Nálgun sem hafði, eftir á séð, það meginhlut-
verk að losa um fornar viðjar á altari nýsköp-
unar.
Meðvitundin um þetta hlutverk virðist
reyndar hafa verið forkólfum ljós frá upphafi.
Þó að skelegg framúrstefna þeirra hafi óneit-
anlega fólgið í sér hættu á að varpa barni hefð-
ar út með baðvatninu, þá skildu þeir á milli
með ótrúlega köldu blóði. Ekki aðeins í eigin
verkum, heldur líka þegar þeir útsettu löngu
viðurkennd meistaraverk barokks og róm-
antíkur, eins og róttækast mátti heyra í or-
kestrun Weberns á sex radda Ricercare eða
fúgu Bachs úr Tónafórn hans til Friðriks mikla
Prússakonungs.
Svo óafsakanlega vildi til að ég hafði aldrei
heyrt nafntogaða orkestrun Weberns á verki
Bachs fyrr en þetta kvöld. Áhrifin urðu því
nánast sem köld gusa í framan, ef ekki rakið
menningarlost. Enda gat ég
í fyrstu atrennu illa séð
hverju stórkostleg fúgan
varð bættari með linnu-
lausri „brotinni vinnu“ We-
berns er sískipti um hljóð-
færi í miðjum hendingum
stakra radda, að því er virt-
ist til að gera raddfærsluna
sem óljósasta. Hví ekki
voru frekar dregnar fram
t.d. hinar mismunandi pólý-
fónísku útfærslur Bachs á konungsstefinu með
andstæðum hljóðfæralitum var mér hulið. En
þótt ekki skuli svarið fyrir að meðferð We-
berns verki betur við ítrekaða heyrn, þá grun-
aði mann líka pínu pons að mikilvæg forsenda
væri talsvert nákvæmara og inngrónara sam-
spil en hér gat að heilsa.
Eftir þessa hálfdöpru frumreynslu lifnaði
heldur yfir manni í Fiðlukonserti Bergs „til
minningar um engil“, þ.e. Manon Gropius,
dóttur Ölmu Gropius (fyrrum Mahler) er lézt
18 ára úr lömunarveiki. Ekki sízt þökk sé inn-
lifaðri túlkun Sigrúnar og hljómsveitarinnar,
og vitaskuld óháð hinu sorglega tilefni. Jafnvel
þótt hljómsveitin, einkum pjátrið, bæri stund-
um neistandi einleikinn svo ofurliði að varla
gat verið í fullu samræmi við markmið höf-
undar stóð þetta sérkennilega sumpart súr-
realíska, sumpart launrómantíska, meist-
araverk – með undirtónum frá næturlífi
Berlínar og ógnarfyrirboða Þriðja ríkisins
ásamt innblásinni lokatilvitnun í Est ist genug
(„Það er fullkomnað“) Bachs – óhikað fyrir öllu
sínu. Dúndrandi undirtektirnar komu því fáum
á óvart, og áttu þær einnig vel við hina viða-
miklu hljómsveitarútsetningu Schönbergs á 1.
píanókvartetti (+ fiðla, víóla og selló) Brahms
frá 1859. Snemmfengið hugboð samtíma-
manna Brahms um innbyggða sinfóníska
möguleika kammerverksins náði fullum breið-
tjaldsblóma í glæsilegri túlkun Rumons
Gamba og SÍ er snerti innstu hjartastrengi
áheyrenda, allt frá látlausustu mýkt til kraft-
mestu tignar.
Minning um engil
TÓNLIST
Háskólabíó
J.S. Bach: Ricercare í orkestrun Weberns. Berg:
Fiðlukonsert. Brahms: Píanókvartett í g í ork.
Schönbergs. Sigrún Eðvaldsdóttir fiðla; Sinfón-
íuhljómsveit Íslands. Stjórnandi: Rumon Gamba.
Fimmtudaginn 6. marz kl. 19:30.
Sinfóníutónleikar bbbmn
Sigrún
Eðvaldsdóttir
Ríkarður Ö. Pálsson
FINNSKI ljósmyndarinn Esko
Männikkö hlaut hin virtu Deutsche
Börse-ljósmyndaverðlaun fyrir
2008. Verðlaunaféð nemur 30.000
sterlingspundum eða um fjórum
milljónum króna.
Þrír aðrir listamenn voru til-
nefndir til verðlaunanna, John Dav-
ies, Jacob Holdt og Fazal Sheikh.
Í ræðu formanns dómnefndar við
úthlutunina, Brett Rogers stjórn-
anda The Photographer’s Gallery í
London, kom fram að áhættan sem
Männikkö tæki í verkum sínum, að
viðbættri ljóðrænni nálgun hans við
sammannleg efni á borð við sjálfs-
mynd einstaklingsins og einangrun,
hefði haft mikil áhrif á dómnefndina.
Männikkö
verðlaunaður