Morgunblaðið - 10.03.2008, Blaðsíða 20

20 MÁNUDAGUR 10. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
HÚSNÆÐISMÁL
Í HEILAN HRING?
Upp úr miðri síðustu öld var eitthelzta slagorð Sjálfstæðis-flokksins: Eign fyrir alla. Í
því slagorði fólst, að flokkurinn vildi
berjast fyrir því, að hver fjölskylda
gæti eignazt eigin íbúð en þyrfti ekki
að vera leiguliði annarra. Sjálfstæð-
ismenn þeirra tíma trúðu því, að
stuðningur við flokk þeirra mundi
aukast eftir því sem eigin eign fjöl-
skyldna yrði meiri. Og höfðu vafa-
laust rétt fyrir sér í því.
Síðan hefur mikið vatn til sjávar
runnið. Á þeim tíma voru lífeyrissjóð-
ir nánast ekki til og opinber húsnæð-
islán af skornum skammti, þótt þau
skiptu máli. Hins vegar var fólk þeim
mun duglegra að byggja sjálft. Eigin
vinna við nýbyggingar átti mikinn
þátt í því, að hús risu og fólk eignaðist
þak yfir höfuðið.
Svo kom óðaverðbólgan á áttunda
áratugnum, verðtrygging og frjálsir
vextir á þeim níunda og Sigtúns-
hreyfingin varð til, þegar húsbyggj-
endur réðu hvorki við verðtryggingu
né háa vexti.
Efnahagslegur stöðugleiki tíunda
áratugarins gjörbreytti þessari mynd
og þegar bankarnir hófu veitingu
húsnæðislána til 40 ára með lágum
vöxtum, alla vega miðað við það, sem
hér hafði tíðkazt, trúðu margir því, að
nútíminn, eins og hann þekktist í út-
löndum, væri kominn til sögunnar á
húsnæðismarkaðnum á Íslandi.
Ef marka má úttekt, sem birtist
hér í Morgunblaðinu í gær um hús-
næðismarkaðinn, sýnist þetta hafa
verið of mikil bjartsýni. Ný kynslóð
Íslendinga, sem veit ekki hvað óða-
verðbólgan var, skilur ekki hvernig
stendur á því, að húsnæðislánin
hækka en lækka ekki, þótt alltaf sé
verið að borga af þeim.
Tveggja herbergja íbúðir eru leigð-
ar á 90-120 þúsund krónur á mánuði.
Það er að verða erfitt fyrir láglauna-
fólk að eignast húsnæði og það er að
verða ómögulegt fyrir fólk að leigja
íbúðir. Allt kerfið byggist svo á
tveimur fyrirvinnum í hverri fjöl-
skyldu. Einstæðir foreldrar, sem eru
fyrst og fremst einstæðar mæður,
eiga ekki margra kosta völ. Í raun og
veru engra kosta völ.
Fyrir mörgum árum birtist hér í
blaðinu bréf eftir brezkan embættis-
mann, sem hafði lengi starfað í
Þýzkalandi. Hann bar saman brezka
húsnæðislánakerfið og það þýzka og
sagði muninn vera þann, að Þjóðverj-
ar gætu gengið út frá því að vextir af
húsnæðislánum þeirra væru alltaf
fastir en í Bretlandi væru þeir breyti-
legir. Og bætti við: Fólk getur þolað
hvað sem er svo lengi, sem það er
öruggt um að hafa þak yfir höfuðið.
Við þurfum að finna leiðir til að
skapa meiri festu og stöðugleika í
húsnæðislánakerfi okkar. Það eitt
mundi stuðla að þeim eftirsóknar-
verða stöðugleika, sem við kynnt-
umst síðari hluta tíunda áratugarins.
SKÁKSETUR
Það er góð hugmynd hjá GuðnaÁgústssyni, formanni Fram-
sóknarflokksins, að hér verði sett á
stofn skáksetur til heiðurs Friðriki
Ólafssyni og Bobby Fischer.
Friðrik Ólafsson er annað og meira
en fyrsti stórmeistari okkar Íslend-
inga. Þegar hann kom fram á sjón-
arsviðið nokkrum árum eftir lýðveld-
isstofnun var hann einn af nokkrum
ungum afreksmönnum, sem efldu
sjálfstraust þjóðar, sem var nýbyrjuð
að standa á eigin fótum. Afrek Frið-
riks Ólafssonar í skáklistinni þá og
alla tíð síðan og afrek nokkurra ann-
arra ungra manna í íþróttum á al-
þjóðavettvangi gerðu það að verkum,
að þjóðin öðlaðist trú á sjálfa sig. Og
þurfti á því að halda. Jafnframt því,
sem þeir veittu æsku Íslands þeirra
tíma innblástur og urðu æskufólki
hvatning til að fylgja í kjölfar þeirra.
Á nútímamáli má orða það svo, að
Friðrik Ólafsson hafi verið ein helzta
fyrirmynd ungra Íslendinga á sjötta
áratugnum.
Bobby Fischer átti eftir að tengj-
ast Íslandi sterkum böndum. Hann
átti mikinn þátt í því ásamt Spasskí
að Reykjavík, höfuðborg Íslands,
varð þekkt um allan heim.
Ótrúlegt lífshlaup hans varð svo til
þess að hann flutti hingað, bjó hér,
gerðist íslenzkur ríkisborgari og dó
hér. Hann fékk skjól á Íslandi síðustu
æviár sín.
Þegar til alls þessa er horft eru
mjög sterk rök fyrir því að koma hug-
mynd Guðna Ágústssonar í fram-
kvæmd. Og sennilega ekki eins fjar-
lægt og það virðist vera, að Ísland
geti í framtíðinni orðið einhvers kon-
ar miðpunktur skákheimsins. Veröld
skákmanna er undarleg. Þar fer hóp-
ur manna, sem hver og einn fer sínar
eigin leiðir og tæpast hægt að finna
mikla samstöðu á þeim bæ. Átökin,
sem fram fara á milli skákmanna og í
skákheiminum, eru nokkuð, sem
venjulegt fólk getur ekki skilið.
En einmitt af þeim sökum er vel
hugsanlegt að hið litla, áhrifalausa
Ísland geti gegnt þar einhverju raun-
verulegu hlutverki.
Friðrik Ólafsson mun alltaf eiga
sinn sérstaka sess í sögu íslenzku
þjóðarinnar. Bobby Fischer mun allt-
af eiga sérstakan sess í hinum alþjóð-
lega skákheimi.
Skáksetur tengt nöfnum þeirra
getur haft miklu hlutverki að gegna
inn á við og út á við. Inn á við gæti það
átt hlut í að festa í sessi frum-
kvöðulsstarf Hrafns Jökulssonar í
skákkennslu meðal ungra barna. Út á
við getur það stuðlað að því að alþjóð-
leg skákmót verði haldin hér með
reglubundnum hætti.
Væntanlega mun Alþingi taka til-
lögu Guðna Ágústssonar og fleiri
þingmanna, sem lögð verður fram í
næstu viku, vel. Svo þarf að láta
hendur standa fram úr ermum og
koma skáksetrinu á stofn.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Örlyg Stein Sigurjónsson
orsi@mbl.is
Boris Spasskí, fyrrverandiheimsmeistara í skák, var gríð-arlega vel fagnað þegar hannminntist vinar síns Bobbys
Fischer á fjölmennri samkomu í Þjóð-
menningarhúsinu í gær á 65. afmælisdegi
Fischers. Spasskí var þess fullviss að
andi vinar síns væri í salnum meðal fólks-
ins og lagði mikla áherslu á hve góður
vinur Fischer hefði verið. Samankomnir
voru innlendir og erlendir stórmeistarar
í skák ásamt Geir H. Haarde forsætis-
ráðherra, Össuri Skarphéðinssyni iðn-
aðarráðherra og embættismönnum.
Spasskí kom til landsins í tilefni af Al-
þjóðlegri skákhátíð í Reykjavík en í dag,
mánudag, munu stórmeistararnir Lajos
Portisch, Pal Benko, Vlastimil Hort og
Friðrik Ólafsson tefla á sérstöku minn-
ingarmóti um Fischer í Ráðhúsinu sam-
hliða lokaumferð Alþjóðlega Reykjavík-
urskákmótsins. Spasskí og William
Lombardy, fyrrverandi aðstoðarmaður
Fischers, verða skákskýrendur.
Í gær var einnig undirritaður tveggja
ára samstarfssamningur Glitnis og Skák-
sambands Íslands af hálfu Guðfríðar
Lilju Grétarsdóttur, forseta Skák-
sambandsins, og Lárusar Welding, for-
stjóra Glitnis.
Þrátt fyrir að Spasskí væri nýkominn
úr aðgerð á auga og gengi þess vegna
með sólgleraugu innandyra var létt yfir
honum og minntist hann Fischers með
mikilli hlýju. Sagði hann í nokkurri
kerskni að Fischer hefði ráðlagt sér að
leyfa læknum ekki að skipta sér af aug-
anu en hann hefði samt ekki þegið þau
ráð.
Spasskí var hins vegar svartsýnn á
stöðu nútímaskáklistar. „Tölvurnar eru
nú að ganga af klassískri skák dauðri,“
sagði hann. „Við verðum því að standa að
einhverskonar endurreisn (perestroika)
hennar.“
Spasskí sagðist ekki tefla lengur en
hinsvegar kenna börnum skák í Síberíu
og Úralfjöllum. „Ég er að reyna að út-
skýra fyrir þeim hvernig þau geta látið
skáktölvurnar þjóna sér. En það er ekki
hlaupið að því,“ bætti hann við.
Um fremstu skákmenn heimsins í dag
sagði Spasskí að líklega væru 5-6 ská-
menn jafngóðir en enginn þeirra áber-
andi bestur á toppnum eins og áður fyrr.
Hann greip til líkingar við pýramída, þ.e.
einn á toppnum og síðan fleiri og fleiri
lakari eftir því sem neðar drægi. Nú væri
slíkum píramýda ekki til að dreifa.
Eftir heimsmeistaraeinvígi þeirra
Fischers og Spasskís í Reykjavík 1972,
sem lauk með ósigri Spasskís, fór
Spasskí til síns heima í Sovétríkjanna og
var honum bannað að tefla á alþjóðlegum
skákmótum í 9 mánuði í refsingarskyni
fyrir að tapa heimsmeistaratitlinum.
Fischer stóð hins vegar uppi sem kon-
ungur skáklistarinnar en rétt eins og í til-
viki Spasskís var við ákveðin vandamál
að etja þótt ólík væru. „Á þessum tíma
var Bobby sá besti og tefldi betur en ég,“
sagði Spasskí. „En hann átti hins vegar
við sálræna erfiðleika að etja.“
Spasskí sagði Fischer hafa verið á sinn
hátt þrjóskan einstakling – en það kom
ekki í veg fyrir að Spasskí bæði Fischer
um að verða bróðir sinn. Þetta gerðist
fyrir aðeins tveimur árum. Og hvernig
brást Fischer við því? „ Mér líkaði vel
svar hans,“ sagði Spasskí. „Eeeeeh,“ var
svar hins dimmraddaða Bobbys sem
Spasskí eignaðist sem sagt ekki fyrir
bróður við þetta tækifæri. Spasskí fannst
mjög skemmtilegt að rifja þetta upp en
sagði síðan með virðulegri áherslu:
„Hann var virkilega góður vinur.“
Bobby aðeins smástrákur
Willam Lombardy kynntist Fischer 11
ára gömlum en þá var Lombardy orðinn
New York-ríkismeistari í skák og með 10
bestu skákmönnum í Bandaríkjanna.
Hinn ungi Bobby hafði komið í skák-
klúbb Manhattan og beðið Lombardy um
að koma í skák. Þeir tefldu nokkrar skák-
ir og Lombardy vann allar. „Ég sagði
honum að hann þyrfti að bæta endataflið
sitt,“ rifjaði Lombardy upp, en síðar
gerðist hann aðstoðarmaður Fischers og
Boris Spasskí og fjöldi stórmeistara heiðra minnin
Skákmenning
sem tefla munu
„Bobby var sá
Móttökur Guðfríður Lilja Grétarsdóttir, forseti Skáksambands Íslands, tekur á
móti þeim Boris og Marinu Spasskí við Þjóðmenningarhúsið í góða veðrinu í gær.
Ungverji Pal B
ingum rausnar
Skákminjar Ma
vígisfréttum Mo
GEIR H. Haarde, forsætisráð-
herra og skákáhugamaður, sagði í
minningarerindi sínu um Bobby
Fischer að heimsmeistaraeinvígið
í Reykjavík árið 1972 hefði mark-
að djúp spor í sögu lands og þjóð-
ar. Í tengslum við einvígið hefði
skákáhugi breiðst út um landið og
stórkostlegt hefði verið að verða
vitni að því. Hefði velgengni ís-
lenskra skákmanna á alþjóðavett-
vangi jafnframt hrifið þjóðina og
fyllt hana stolti.
Heimsóknir Boris Spasskís og
annarra stórmeistara til landsins
væru einnig einstaklega ánægju-
legar.
„Bobbys Fischers verður ávallt
minnst sem mikils skáksnillings
þrátt fyrir þá erfiðleika sem hann
Meistararnir komu Reykjav
Morgunbla
Djúp spor. „Augu heimsins beindust að Íslandi,“ sagði Geir Haar
hann rifjaði upp heimsmeistaraeinvígið í Reykjavík árið 1972.