Morgunblaðið - 16.03.2008, Síða 23

átt samleið
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. MARS 2008 23
við UNDP að koma upp nokkrum
litlum rafstöðvum á svæðinu sem
knúðu ýmis tæki sem leystu kon-
urnar frá ýmsum heimilisstörfum.
Þær gátu nýtt tíma sinn til að vinna
og atvinnumöguleikar þeirra jukust.
Í kringum rafstöðvarnar spannst
því vettvangur fyrir alls kyns frum-
kvöðlastarfsemi kvenna. Þær gátu
komið á fót saumastofum og annarri
starfsemi sem var háð tryggu raf-
magni. Þarna urðu margfeldis-
áhrifin mikil og það skapaðist vinna
fyrir mikinn fjölda fólks.“
Gegn vinnuþrælkun
Nú sér maður í markmiðslýsingu
Sameinuðu þjóðanna að það er mik-
ið verið að tefla slíku starfi til höf-
uðs vinnuþrælkun á vegum vest-
rænna fata- og
íþróttavörufyrirtækja í þróun-
arlöndum?
„Einmitt. Sameinuðu þjóðirnar
beina athyglinni mikið að einkageir-
anum meðal annars vegna þess hve
vestrænum fyrirtækjum hefur fjölg-
að gríðarlega sem eru með starf-
semi í þróunarlöndum. Þar starfa
þau iðulega í allt öðru umhverfi; þar
eru ekki eins strangar löggjafir um
rétt og aðbúnað starfsfólks og um-
hverfismál. Til að skapa stöðugleika
í alþjóðasamfélaginu þarf að styðja
fyrirtæki í útrás svo þau geti starf-
að á réttan hátt, svo starfsemin hafi
sem minnst skaðleg áhrif. Sáttmáli
Sameinuðu þjóðanna um ábyrga
viðskiptahætti er til að mynda
sprottinn upp úr þeirri hug-
myndafræði að fyrirtæki líti á sig
sem ábyrga ríkisborgara heimsins.
Forsvarsmenn fyrirtækja eiga kost
á að skrifa undir Global Compact og
geta þannig skuldbundið sig til að
fara eftir þeim tíu reglum sem þar
eru settar fram. Og það er í raun
gott fyrir fyrirtæki sem eru að stíga
sín fyrstu skref í þróunarlöndum að
hafa einhver slík viðmið um það
hvernig réttast sé að haga sér.“
Og þá er jafnframt sýnilegt
hverjir styðja Hnattræna sáttmál-
ann og hverjir ekki?
„Já, það er það, heimasíða Global
Compact er öllum opin og þar er
hægt að skoða hverjir eru aðilar að
sáttmálanum.
Nú nýlega stofnuðu Sameinuðu
þjóðirnar enn fremur til Sáttmála
um ábyrgar fjárfestingar (Principle
for Responsible Investment). Hann
tekur á því hvernig fjárfestar geti
metið áhættu og tækifæri fjárfest-
inga en jafnframt verið ábyrgir í
senn. Þar er fjárfestum líka í sjálfs-
vald sett hvort þeir skrifa undir
sáttmálann og verða aðilar að hon-
um. En það fjölgar sífellt undir-
skriftunum að báðum listum. Og sú
þróun er ekki bara komin frá Sam-
einuðu þjóðunum. Því fyrirtækin
þurfa líka í kjölfar aukinnar al-
þjóðavæðingar á aðstoð að halda í
þessum efnum. Almennt sagt þá
vilja fyrirtæki ekki valda skaða.“
Þau vilja aðhald?
„Þau vilja aðhald og stuðning. Að
sjálfsögðu eru þau síðan líka undir
pressu frá sínum neytendum. Svo
það kemur til góða að hafa þetta að-
hald.“
Hver er helsti vandinn að glíma
við í þessum efnum, til dæmis fyrir
þátttöku norrænna fyrirtækja í
slíku verkefni?
„Helsti vandinn í sambandi við
starfsemi fyrirtækja í þróun-
arlöndum er að fylgjast með starf-
seminni, eftirfylgnin. Þótt fyrirtæki
hafi sett sér siðareglur, skrifað und-
ir þessa samninga þá er erfitt að
fylgjast með því hverjir halda sig
réttu megin við línuna og hverjir
lenda öfugu megin. Það er helsti
vandinn sem núna er rætt um en
auðvitað er opin umræða um mál-
efnið alltaf til góða.“
Önnur erfið spurning snýr að því
hversu langt ábyrgð fyrirtækisins
nær?
„Vestrænt fyrirtæki skiptir
kannski við ákveðinn undirverktaka
á svæðinu sem þjónustar það. Það
getur komið fyrir að á álagstímum,
t.d. fyrir jól, geti undirverktaki í
þróunarlandi e.t.v. ekki sinnt öllum
pöntunum og setur þá ákveðinn
hluta framleiðslunnar í hendur á
undirverktökum og með þeim er
ekki endilega neitt eftirlit. Hversu
langt nær ábyrgð vestræna fyr-
irtækisins? Í dag er því mikið rætt
um það sem kallað er „ábyrg virð-
iskeðjustjórnun“. Sem snýst um að
fylgja ferli vörunnar frá uppruna til
neytandans.
Á Norðurlöndum hafa á síðustu
árum sprottið upp fyrirtæki sem
byggjast á ábyrgri virðiskeðju-
stjórnun; þau vita nákvæmlega
hvaðan þau fá vöruna og við hvaða
aðstæður hún er framleidd.“
Íslendingar reiðubúnir
Hver hafa annars viðbrögð hér
heima verið við þreifingum ráðu-
neytisins meðal íslenskra fyr-
irtækja?
„Þau hafa verið mjög góð og það
er mjög gaman að sjá hvað stjórn-
endur hér taka þessu vel. Fyrirtæki
eru greinilega farin að hugsa í
auknum mæli um samfélagslega
ábyrgð. Íslensk fyrirtæki eru að
sjálfsögðu orðin mun alþjóðavædd-
ari en bara fyrir 5 árum og því þörf
á aukinni umræðu.“
Ragna Sara segir að utanrík-
isráðuneytið og fleiri aðilar leggi nú
aukna áherslu á þessi málefni:
Það verður gert átak nú í vor til
að kynna bæði hugmyndir um Nor-
dic Business Outreach, aukna sam-
félagslega ábyrgð og Hnattræna
sáttmálann fyrir forsvarsmönnum
íslenskra fyrirtækja. Það verður
haldinn morgunverðarfundur á veg-
um Háskólans í Reykjavík, Útflutn-
ingsráðs og UNDP á næstunni þar
sem fram koma fyrirlesarar frá
Norðurlöndum og fjalla um reynslu
sína af samfélagslegri ábyrgð. Í
byrjun maí verðum við síðan þess
heiðurs aðnjótandi að fulltrúar nor-
ræns nets þeirra fyrirtækja sem
hafa skrifað undir Global Compact
ætla að koma og funda hér. Þetta
eru vel flest þekkt og stór norræn
fyrirtæki. Þá fá stjórnendur ís-
lenskra fyrirtækja tækifæri til að
hitta þá að máli. Á sama tíma verð-
ur haldinn samráðsfundur utanrík-
isráðherra með atvinnulífinu og
verður hann tileinkaður Hnattræna
sáttmálanum og samfélagslegri
ábyrgð. Svo það eru spennandi við-
burðir framundan.
Ragna Sara segir að þær athug-
anir sem gerðar hafi verið á sam-
starfi opinbera og einkageirans hafi
leitt athyglisverða þætti í ljós.
Svo virðist sem það hafi afar já-
kvæð áhrif á starfsfólk þessara fyr-
irtækja að vita að það sé að vinna
starf sem gagnast öðrum með þess-
um hætti. Auk þess virðast fyr-
irtæki fyrir vikið jafnvel eiga auð-
veldara með að laða til sín hæft
starfsfólk sem er vel menntað og
hugsar til langs tíma. Enda ef við
hugsum til langs tíma þá eigum við
bara einn heim og getum ekki enda-
laust gengið á hann ábyrgðarlaust.
Við þurfum öll að leggja eitthvað á
okkur. Þetta er í raun sama umræð-
an og varðandi loftslagsbreytingar.
Þessi umræða er komin langt í Dan-
mörku, fyrirtækjaeigendur þar eru
mjög meðvitaðir í þessum efnum.
Hér á landi vonast Utanríkisráðu-
neytið til þess að NBO verkefnið
leiði til aukins áhuga og vitundar al-
mennings og fyrirtækja um málefni
þróunarríkja. Samstarfsverkefnin
munu einnig leiða til aukinna við-
skiptatengsla milli íslenskra fyr-
irtækja og þróunarríjka og geta
þannig stuðlað að enn frekari efna-
hagsvexti, þekkingarfærslu og
framför í viðkomandi ríkjum.
» Þótt fyrirtæki hafi sett sér siðareglur,
skrifað undir þessa samninga þá er erfitt að
fylgjast með því hverjir halda sig réttu megin við
línuna og hverjir lenda öfugu megin.
Þriðjudaginn 1. apríl kl. 9:00-13:30 í Háskólanum í Reykjavík, Ofanleiti 2
Að skrifa samkeppnishæfa umsókn í
7. rannsóknaáætlun ESB
N Á M S K E I Ð
H
N
O
T
S
K
Ó
G
U
R
g
ra
fí
s
k
h
ö
n
n
u
n
Leiðbeinandi verður Dr. Sean McCarthy frá Hyperion sem er einn eftirsóttasti ráðgjafi á þessu sviði í Evrópu.
Námskeiðið fer fram á ensku.
Þátttökugjald er 18.000 kr. Innifalin eru námskeiðsgögn og veitingar.
Athugið að fjöldi þátttakenda er takmarkaður.
Skráningarfrestur er til 31. mars 2008. Skráning á rannis@rannis.is eða í síma 515 5800.
Dagskrá:
l Yfirlit yfir 7. rannsóknaáætlun ESB
l Markmið og forgangssvið
l Tegundir verkefnastyrkja
l Hvernig á að finna samstarfsaðila
l Mat á umsóknum
l Undirbúningur og hugmyndir
l Áætlanagerð
l Umsóknarskrif
Rannsóknamiðstöð Íslands • Laugavegi 13 • 101 Reykjavík • Sími 515 5800 • www.rannis.is