Morgunblaðið - 11.05.2008, Blaðsíða 52

52 SUNNUDAGUR 11. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
Það vill oft gleymast
að ávinningar okkar Ís-
lendinga í orkuvinnslu
ur fallvötnum og jörð
hefur ekki komið af sjálfu sér heldur
byggjast á öflugum grunnrannsókn-
um á jarðfræði landsins og náttúru-
fari. Þessar rannsóknir hafa orðið til
annars vegar vegna framsýni þeirra
sem hafa farið með stjórn orkumála
og ekki síst hefur þar vegið þungt
brautryðjendastarf og frumkvæði
einstaklinga, sem hafa sjálfir skil-
greint viðfangsefnin, mótað aðferðir
og síðan lagt lífsstarf sitt, og vel það, í
að kortleggja og greina náttúruna.
Elsa G. Vilmundardótttir jarðfræð-
ingur, sem við kveðjum nú, er verð-
ugur fulltrúi þessarar kynslóðar ís-
lenskra vísindamanna. Hún lagði
stund á nám við Stokkhólmsháskóla á
árunum 1958–1963 og var fyrst ís-
lenskra kvenna til að ljúka háskóla-
námi í jarðfræði. Ferill hennar eftir
nám er samofinn starfsemi Orku-
stofnunar og forvera hennar, Raf-
orkumálaskrifstofunnar, þar sem hún
hóf störf þegar á námsárunum. Mik-
ilvægustu verkefni hennar tengdust
undirbúningi Búrfellsvirkjunar og
rannsóknum á vatnasviði Þjórsár.
Hún skilaði merkri skýrslu um jarð-
fræði Tungnárhraunanna 1977 og í
framhaldi af því hófst viðamesta verk-
efni hennar, sem var umsjón með
samstarfsverkefni Orkustofnunar og
Landsvirkjunar um gerð jarðfræði-
korta af vatnasviði Þjórsár ofan Búr-
fells sem hófst 1980. Elsa gekk að því
verki með sönnum eldmóði og að sögn
samstarfsmanna runnu saman starf
hennar og frítími við þetta starf. Sum-
arfrí með fjölskyldunni voru oft
skipulögð á þssum slóðum til þess að
afla nýrra gagna og að fylla í eyðurn-
ar. Þótt Elsa væri komin á eftirlauna-
aldur hélt hún áfram að sinna þessu
verkefni og þegar kallið kom var hún
mætt ásamt félögum sínum til þess að
kynna nýjum orkumálastjóra niður-
stöður verkefnis um kortlagningu
móbergs á svæðinu. Stolt hennar og
gleði yfir að þessum áfanga, sem
greinilega var henni mjög hjartfólg-
inn, væri náð leyndi sér ekki. Í frá-
sögn hennar af starfinu kom glöggt í
ljós hvernig þættust saman þrotlaust
starf í mörkinni, nákvæmur undir-
búningur við landmælingar á svæðinu
og framfarir síðustu áratuga í korta-
gerð og tölvuvinnslu. Hér hafði mikið
✝ Elsa GuðbjörgVilmund-
ardóttir fæddist 27.
nóvember 1932 í
Vestmannaeyjum.
Hún lést á Landspít-
ala – háskólasjúkra-
húsi í Fossvogi 23.
apríl sl. Útför Elsu
fór fram frá Ás-
kirkju 7. maí sl.
stórvirki verið unnið,
sem auk þess að vera
undirstaða að bygg-
ingu og rekstri orku-
vera hefur aukið þekk-
ingu og dýpkað
skilning okkar á allri
jarðsögu þessa svæðis.
Elsa sinnti töluvert
félagsmálum og lagði
mörgum góðum málum
lið. Hún var óþreytandi
í því að ráðleggja
starfsfélögum sínum
um heilbrigt líferni og
margir þeirra leituðu
líka til hennar og áttu við hana trún-
aðarsamtöl um vandamál sín í lífi og
starfi. Við á Orkustofnun sjáum nú á
bak Elsu G. Vilmundardóttur, sam-
ferðakonu til margra ára en hún skil-
ur eftir hjá okkur óbrotgjarnan
bautastein, sem er framlag hennar til
íslenskra jarðvísinda. Eiginmanni
hennar og fjölskyldu vottum við okk-
ar fyllstu samúð.
Guðni A. Jóhannesson.
Kveðja frá Íslenskum
orkurannsóknum
Í dag kveðjum við Elsu Vilmund-
ardóttur jarðfræðing, sem fyrst ís-
lenskra kvenna lauk háskólaprófi í
jarðfræði. Að loknu námi í Háskól-
anum í Stokkhólmi árið 1963 hóf hún
störf hjá Raforkumálaskrifstofunni
sem síðar varð Orkustofnun. Þar
vann hún á vatnsorkudeild og síðar á
rannsóknasviði við jarðfræðirann-
sóknir í tengslum við áform um vatns-
aflsvirkjanir. Síðustu árin vann hún
sem verktaki hjá Íslenskum orku-
rannsóknum (ÍSOR), sem yfirtóku
starfsemi rannsóknasviðs Orkustofn-
unar árið 2003, skömmu eftir að Elsa
fór á eftirlaun.
Í starfi sínu vann Elsa mest að
jarðfræðikortlagningu, einkum kort-
lagningu hrauna og móbergsmynd-
ana á sunnanverðu miðhálendinu og
víðar. Var hún umsjónarmaður með
samræmdri jarðfræðikortlagningu á
öllu vatnasviði Þjórsár ofan Búrfells í
mælikvarða 1:50 þúsund, en það var
samvinnuverkefni milli Orkustofnun-
ar og Landsvirkjunar. Liggja eftir
hana og samstarfsmenn hennar fjöl-
mörg jarðfræðikort af þessum slóð-
um. Þá vann hún m.a. tímamótarann-
sókn á útbreiðslu og gerð
Tungnaárhrauna, tók þátt í gerð
öskulagatímatals fyrir suðurhálendið
og rannsóknum á fornu lónseti að
Fjallabaki.
Elsa var virk í félagsmálum og sat í
stjórnum fjölmargra félaga og sam-
taka. Hér skal aðeins nefnt að hún var
meðal stofnenda Jarðfræðafélags Ís-
lands og formaður þess í fjögur ár. Þá
var hún formaður starfsmannafélags
Orkustofnunar í tvö ár.
Elsa var góður starfsmaður og
vinnufélagi og jarðfræðin var henni í
senn áhugamál og lífsviðurværi. Und-
anfarin ár hafði hún unnið að útgáfu
skýrslu um rannsóknir sínar á mó-
bergsmyndunum í eystra gosbeltinu
og var einmitt að kynna verkefnið á
fundi með samstarfsfólki frá Orku-
stofnun og ÍSOR þegar hún veiktist
skyndilega og lést fáum klukkustund-
um síðar.
Fyrir hönd Íslenskra orkurann-
sókna og samstarfsfólks hennar þar
þakka ég ánægjulegt samstarf og ár-
angursríkt starf Elsu í áratugi í þágu
íslenskra jarðfræði- og orkurann-
sókna. Eiginmanni hennar, Pálma
Lárussyni, börnum þeirra og öðrum
aðstandendum sendi ég innilegar
samúðarkveðjur.
Ólafur G. Flóvenz, forstjóri ÍSOR.
„Við erum lagðar af stað einu sinni
enn,“ var Elsa vön að segja þegar far-
angurinn var kominn í jeppann og
stefnan tekin til fjalla. Kjörlendi Elsu
var einkum svæðið suðvestan Vatna-
jökuls, vegalaust að mestu, hraun-
breiður, vikrar, gígar og móbergs-
fjöll. Á þessu torfæra svæði vann Elsa
stærstan hluta rannsókna sinna,
þetta var hennar svæði.
Ferill Elsu í jarðvísindum var lang-
ur og farsæll. Jarðfræðikortin sem
unnin voru undir hennar stjórn voru
þau nákvæmustu sem gerð höfðu ver-
ið í þeim kvarða. Rannsóknir hennar
og samstarfsmanna á móbergsmynd-
uninni á Eystra gosbeltinu eru braut-
ryðjendaverk sem verða grundvöllur
annarra rannsókna þar um langa
framtíð. Annað brautryðjendaverk
var kortlagning Tungnaárhrauna,
ásamt mati á útbreiðslu og stærðum
samkvæmt tiltækum gögnum, þar á
meðal aragrúa borhola. Elsa lagði
gjörva hönd á fleiri rannsóknir en
aðrir munu gera störfum hennar betri
skil en ég get gert.
Kynni okkar hófust þegar ég var að
rannsaka yngstu eldgosin á upptaka-
svæði Tungnaárhraunanna haustið
1976. Þekking Elsu og leiðsögn á
þessum slóðum var ómetanlegur
stuðningur í öllum skilningi. Þegar
jarðfræðikortlagningin komst á skrið
hófst samvinna sem stóð í allmörg
sumur við að gera tímatal fyrir eld-
gosin á þessu svæði. Snorri Páll
Snorrason og Ingibjörg Kaldal kort-
lögðu með henni móbergið og lausu
jarðlögin og fleiri lögðu hönd á plóg.
Þetta voru góð sumur.
Slóðirnar eru löngu horfnar í vik-
urinn en ferðirnar með Elsu, starfs-
glaðri og kátri, eru ljóslifandi í hug-
anum. Hver dagur var ævintýri út af
fyrir sig. Leiðirnar lágu stundum um
tröllalandslag eins og Heljargjá norð-
an Gjáfjalla, stundum um furðuslétt-
ur þar sem flóð höfðu skilið eftir stór-
grýti, þeirra aðfaraleiðir líka löngu
horfnar. Við grófum niður á hraunin
til að tímasetja þau, mældum, skráð-
um og færðum inn á kort og loft-
myndir. Löngum degi lauk svo með
náttverði. Svefnstaðirnir voru skálar,
vinnubúðir og jafnvel smáhýsi yfir
borholumælum eða bara bíllinn. Ein-
hvern tímann höfðum við hreiðrað um
okkur í smáhýsi við borholu JV-3 við
Tröllahraun og ætluðum að sjóða
okkur hangikjöt í kvöldmat. Upp úr
miðnætti gáfumst við upp á að bíða
þess að kjötið syði, grófum pottinn í
vikur og höfðum hangikjöt í morgun-
mat næsta dag. Við gjörnýttum dag-
ana því okkur var skammtaður tíminn
úti í mörkinni og skoluðum gjarnan af
okkur rykið í læk eða vatnsbóli áður
en við drifum okkur í bæinn. Ein-
hverju sinni lagði Elsa óvenju mikið í
þvottinn fyrir heimferðina, dró svo
upp ljósa buxnadragt, hvíta blússu
með blúndum og viðeigandi skó og
klæddist en ég átti þá enga hreina
flík. Og þannig ókum við í bæinn í það
sinn, ég eins og flækingur og hún eins
og drottning. Við hlógum víst alla
leiðina heim.
Öllum er skammtaður tími úti í
mörkinni og tími Elsu var styttri en
nokkur átti von á. Pálmi, Guðrún
Lára, Vilmundur og fjölskyldur, við
Aðalsteinn samhryggjumst ykkur
innilega. Ingrid Olsson sendir ykkur
samúðarkveðjur sínar. Að leiðarlok-
um þakka ég Elsu samfylgdina um
byggðir og óbyggðir og leiðsögnina
yfir torfærurnar.
Guðrún Þorgerður.
Elsa G. Vilmundardóttir-14
Elsa Vilmundardóttir er fallin frá,
langt um aldur fram. Það kann að
virðast undarlegt að segja um 75 ára
einstakling, en Elsa var alla tíð, fram
á síðustu stundu, einstaklega lifandi.
Áhuginn, eljan og jákvæðnin geisluðu
frá henni.
Kynni okkar Elsu hófust þegar ég
réðst til sumarstarfs á Orkustofnun
árið 1970. Fyrst í stað voru þau kynni
mest af afspurn, og hvílík afspurn. Við
nokkrir jarðfræðinemar unnum á
Tungnaársvæðinu m.a. við að greina
kjarna úr borholum. Elsa, sem þá var
að vinna að jarðfræðikortlagningu á
Austurlandi, hafði greint í sundur og
rakið Tungnaárhraunin, sem eru
hvert öðru lík, en þó með greinanleg-
um mun. Flestir sem þarna voru
höfðu haft meiri kynni af Elsu en ég
og töluðu allir sem einn af mikilli virð-
ingu um hana. Seinna fór Elsa út í það
að greina móbergsmyndanir í sundur
í einstök gos og beitti við það ein-
stökum hæfileikum sínum sem fólust
m.a. í því að muna einkenni ótal ein-
inga og geta borið þau saman þótt það
sem saman var borið væri langt í
burtu bæði í tíma og rúmi.
Seinna kynntumst við betur og þá
ekki sízt vegna þess að hún og Inga
konan mín unnu mikið saman. Ég
vann nokkrum sinnum með henni á
fjöllum og kynntist þá í návígi atorku
hennar og frjóum hug. Við þurftum
að vaða jökuláraura þar sem var mikil
sandbleyta. Bæði höfðum við vaðskó
og Elsa benti mér á að vera í síðum
ullarbrókum, vaðbrókum. Sandbleyt-
an veldur því að erfitt er að halda
jafnvægi og getur reynzt hættuleg.
Við fundum út og göntuðumst með að
bezt var að hafa vaðnaut, þ.e. að hald-
ast í hendur.
Oft var eins og Elsa væri að æfa sig
undir ömmuhlutverkið á börnunum
okkar Ingu. Hún var einstaklega
barngóð og sýndi börnum endalausa
þolinmæði. Eitt sinn fór ég í frí með
þeim Elsu og Ingu inn á hálendið og
tók börnin okkar með. Það var auð-
velt fyrir þau að vefja henni um fingur
sér og fá hana með í leiki í „stóra
sandkassanum“. Ég sé hana fyrir mér
hlaupandi með þau öll niður bratta
sandbrekku, aftur og aftur, – og „einu
sinni enn“ eins og barna er siður.
Rætur Elsu lágu í sveitum Suður-
lands og hún var alltaf sveitakona í
sér. Þegar hún fór á eftirlaun fluttu
þau Pálmi fljótlega að Kaldrananesi í
Mýrdal og gerðu að glæsilegu sveita-
setri sínu. Íbúðarhúsið hafði staðið
rafmagnslaust og óhitað í sjö ár þegar
þau skoðuðu það við lýsingu frá vasa-
ljósi einu saman. Það var enginn vafi í
þeirra huga, þarna vildu þau búa,
enda útsýnið og umhverfið allt stór-
brotið. Samrýndari hjón eru vand-
fundin og það var ánægjulegt að
fylgjast með hvernig hugmyndir
þeirra og draumar þróuðust og urðu
að veruleika. Við Inga komum oft í
Kaldrananes bæði tvö ein og í hópi
góðra vina og nutum gestrisni þeirra.
Minnumst við margra góðra stunda,
eins og eitt sinn er við áttum leið og
fengum ekki að halda áfram í bæinn
fyrr en við værum búin að snæða með
þeim dýrindis máltíð úti á hlaði í
rjómalogni, við kertaljós og kvöld-
roða.
Ég sendi Pálma og fjölskyldu mín-
ar innilegustu samúðarkveðjur.
Skúli Víkingsson.
Elsa Vilmundardóttir var kona sem
hafði gaman að lifa og lét dagana ekki
líða ónotaða hjá. Hvar sem hún kom
að varð hún mikil driffjöður í að láta
hlutina ganga og draumana verða að
veruleika. Glaðsinna og róleg gekk
hún að viðfangsefnum sínum. Manna-
mót og skemmtan voru henni að
skapi. Ég kynntist Elsu á mínum
fyrsta vinnudegi á Orkustofnun fyrir
38 árum þegar ég hafði lokið fyrsta
ári í jarðfræði. Mér var tjáð að ég
skyldi aðstoða hana ásamt tveimur
öðrum við jarðfræðikortlagningu á
virkjunarsvæði Jökulsár í Fljótsdal.
Elsa var þá 37 ára og átti tvö börn
tveggja og fimm ára. Hún leysti
gæslumálin með því að taka þau með
sér austur ásamt ungri barnapíu sem
hún réð. Þegar austur kom var þegar
hafist handa og 600 m háar hlíðar
dalsins gengnar upp og niður vikum
saman. Síðan var farið inn á Eyja-
bakka. Engar bílaslóðir voru þar á
þeim tíma. Elsa varð sér úti um hesta
og lagði á fjöll með trússhestalest.
Smávandamál urðu ekki til fyrirstöðu
þegar hún átti í hlut og það var oft
ævintýrablær á andrúmsloftinu þeg-
ar hún réð ferð. Minningin um þetta
fyrsta sumar mitt í vinnu með Elsu er
ánægjuleg þótt úthaldið væri tveir og
hálfur mánuður í einni lotu.
Segja má að kortlagning berglaga-
staflans í Fljótsdal hafi verið jarð-
fræðilegt hliðarspor hjá Elsu. Mó-
bergsmyndanir voru hennar sérgrein
og liggur mest vinna eftir hana á því
sviði. Hún stundaði enn rannsóknir
Elsa Guðbjörg
Vilmundardóttir
Hann Sigurjón var
frábær strákur. Þótt
við höfum ekki alltaf
verið sátt áttum við
margar alveg ógleym-
anlegar stundir saman. Við vorum
ung þegar við kynntumst enda hegð-
uðum við okkur algjörlega í samræmi
við það. Þegar við vorum ekki nema
19 ára tókst okkur að skapa nýtt líf
saman, okkar fullkomnu Viktoríu
Von. Fæðingin gekk eins og í sögu og
Sigurjón Daði
Óskarsson
✝ Sigurjón DaðiÓskarsson
fæddist í Vest-
mannaeyjum 11.
maí 1986. Hann lést
af slysförum 8. apríl
síðastliðinn og fór
útför hans fram frá
Seljakirkju 18. apr-
íl.
hann Sigurjón stóð sig
eins og hetja og ég
hefði ekki viljað gera
þetta án hans. Eins og
við vitum öll þá eru
engir foreldrar full-
komnir en hann Sigur-
jón komst oft ansi ná-
lægt því, hann elskaði
Viktoríu sína og pass-
aði hana eins og dem-
ant, það mátti ekkert
koma fyrir hana og
hún var alltaf hrein og
fín hjá honum. Helgina
4.-7. apríl fór Viktoría
litla í síðustu pabbahelgina, hún var
svo glöð þegar hún og pabbi hennar
komu í heimsókn til mín í vinnuna,
hún hljóp út um allt og pabbi hennar
á eftir henni, bæði skellihlæjandi.
Hann kippti sér aldrei upp við það
þótt hún væri með læti eða hama-
gang, heldur tók hann bara virkan
þátt í því og hafði virkilega gaman af
því. Þessa sömu helgi fóru þau saman
í Húsdýra- og fjölskyldugarðinn og
hún hefur einmitt talað mikið um þá
ferð. Viktoría talar mikið um pabba
sinn og er mjög dugleg að minna mig
á hluti sem þau gerðu saman. Hún á
það stundum til að nota pabba til að
réttlæta það sem hún má ekki gera
og segir: „Pabbi minn segir að ég má
alveg“.
Kvöldið 8. apríl þegar ég fékk
þessar hræðilegu fréttir að hann Sig-
urjón okkar væri farinn frá okkur er
án efa versta kvöld sem ég hef á æv-
inni upplifað, allar þessar hugsanir
sem fóru í gegnum hugann á mér:
Hvernig? Hvers vegna? Af hverju
hann? Hvernig á ég að segja litlu
pabbastelpunni þetta? Þótt hún sé
lítil þá virðist hún samt skilja það
nokkuð vel að pabbi komi ekki aftur.
Hún segir að pabbi sé núna farinn til
guðs að passa litlu englana en sum
kvöld þegar hún á að fara að sofa þá
grætur hún og kallar á pabba, það er
svo sárt að hlusta á það og maður
getur lítið sagt til þess að réttlæta
þetta óréttlæti, hún skilur það ekki
frekar en við hin af hverju hann
þurfti að fara.
Það er ekki spurning að hann Sig-
urjón var frábær pabbi og við eigum
báðar eftir að sakna hans alveg
óbærilega mikið! Það kemur ekkert í
staðinn fyrir góðan pabba.
Helena og litla Viktoría Von.
Ég kynntist Sigurjóni Daða þegar
þau Helena dóttir mín urðu ástfangn-
ir unglingar fyrir nokkrum árum.
Mig langar að minnast hans í örfáum
orðum en hann hefði orðið 22 ára í
dag, 11. maí. Það var mikið reiðars-
lag þegar ég fékk símtal frá Óskari
pabba Sigurjóns hinn 8. apríl sl. og
þurfti að færa Helenu minni þessa
harmafregn.
Sigurjón var góður drengur, verk-
laginn og snyrtilegur með eindæm-
um. Ég varð þeirrar ánægju aðnjót-
andi að vera viðstödd fæðingu litlu
Viktoríu Vonar dóttur þeirra árið
2005 ásamt Sigurjóni og mikið stóð
hann sig vel við hlið barnsmóður
sinnar og var stoltur af litla afkvæm-
inu þegar það kom í heiminn, gleðin
og ánægjan skein úr andliti hans.
Hann bar hag dóttur sinnar alltaf
fyrir brjósti og það sáu allir hvað
hann elskaði hana heitt og sparaði
ekki orðin við að segja henni það,
hann kvaddi hana alltaf með orðun-
um ég elska þig og fékk það sama til
baka frá litla krílinu. Það veit ég fyrir
víst að hann á eftir að vaka yfir dótt-
ur sinni um ókomna tíð.
Helena bjó ásamt Viktoríu litlu í
foreldrahúsum hjá okkur fyrsta árið
og þangað kom Sigurjón reglulega að
heimsækja þær. Það kom fyrir að
hann var þar einn heima með litlu
dúlluna þegar aðrir þurftu að sinna
erindum utan heimilisins og það
brást ekki að þegar við komum heim
var hann búinn að ganga frá og taka
allt til. Við munum í sameiningu
ásamt fjölskyldu Sigurjóns halda
minningu hans á lofti og segja Vikt-
oríu litlu skemmtilegar sögur af þeim
feðginum í komandi framtíð. Megi
minningarnar lifa og Sigurjón okkar
hvíla í friði með þakklæti fyrir litla
engilinn sem hann skildi eftir sig.
Sigríður St. Björgvinsdóttir
og fjölskylda.