Morgunblaðið - 14.05.2008, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 14. MAÍ 2008 25
ÉG MAN enn tilfinninguna, sex
árum síðar, þegar við komum loksins
að hliði Tíbets, Tanggula Pass, í 5136
metra hæð yfir sjávarmáli. Á móti
okkur tóku flöktandi lit-
ríkir bænafánar í þunnu
fjallaloftinu. Frá því ég
heyrði sorgarsögu Tíb-
eta hefur það verið
draumur minn að heim-
sækja Tíbet og kynnast
þjóðinni, búddatrúnni
og menningu hennar.
Þessi afskekkta þjóð
býr umlukin hæstu
fjöllum heims,
Himalaya-fjöllunum, og
liggur Everest, hæsta
fjall heims, á mili Tíbets
og Nepals. Þennan dag
rættist draumur minn.
Eftir hrakningar á hásléttunni
komst ferðahópurinn loksins til
Lhasa. Lhasa er þak heimsins í bók-
staflegri merkingu og stendur í 3.650
metra hæð yfir sjávarmáli. Hún hef-
ur verið nefnd staður guðanna, enda
draumkenndur og dularfullur staður.
Háslétta Tíbets er ekki ýkja ólík Ís-
landi og stundum fannst mér ég vera
komin heim.
Í mér bærðust tvíbentar tilfinning-
ar. Gleðitilfinning yfir að vera komin
til lands drauma minna en jafnframt
sorgartilfinning yfir því að upplifa og
sjá með eigin augum hvernig málum
er ástatt. Höfuðborgin skiptist í tvo
ólíka hluta, tíbetska hlutann og kín-
verska hlutann. Í Tíbet og Lhasa er
mikið af aðfluttum Kín-
verjum og stefnir í að
Tíbetar verði
minnihlutahópur í sínu
eigin landi ef þeir eru
ekki þegar orðnir það.
Kínverskar fjölskyldur
mega eiga tvö börn í
Tíbet en einungis eitt í
Kína og er þannig
markvisst verið að
fjölga Kínverjum í Tíb-
et. Sagan sýnir að frá
innrás alþýðuhersins
árið 1950 þegar Tíbet
var innlimað sem hérað
í Kína hefur markvisst verið reynt að
þróa menningu og lifnaðarhætti Tíb-
eta í átt að því sem tíðkast í Kína. Tíb-
etar hafa mátt sæta ofsóknum fyrir
trú sína og trú á leiðtoga sinn, Dalai
Lama, sem hraktist í útlegð til Ind-
lands árið 1959. Í gegnum tíðina hafa
Tíbetar nokkrum sinnum reynt að
berjast fyrir sjálfstæði sínu með upp-
reisnum en það er andstætt lífs-
skoðunum búddista að beita vopnum
og því hefur mótstaða þeirra verið ár-
angurslaus og snöggt og grimmilega
verið brotin á bak aftur af Kínverjum.
Það er kaldhæðni fólgin í því að á
móti helgasta stað Tíbeta, Potala, höll
Dalai Lama, hafa kínversk stjórnvöld
reist minnisvarða um „frelsun Tíb-
ets“. Þetta eru fullkomin öfugmæli.
Sú milljón Tíbeta sem fallið hafa í
blóðugum bardögum síðustu fimmtíu
ár, öll klaustrin sem lögð hafa verið í
rúst, heilagar bækur sem hafa verið
brenndar og djúpt sorgarmark sem
merkja má í andliti hvers Tíbeta ber
vott um allt annað. Það ber vott um
kúgun kínverskra stjórnvalda og rán
þeirra á sjálfstæði Tíbeta. Þeir sem
ekki hafa farið í útlegð til annarra
landa halda áfram að snúa bænahjól-
unum sínum, iðka trú sína og vona.
Búddatrúin boðar endurholdgun
þannig að samofin henni er djúp virð-
ing fyrir öllu formi lífs og biðja munk-
arnir fyrir skordýrunum sem þeir
komast ekki hjá að kremja á för sinni.
Þannig er með ólíkindum að einhver
skuli trúa áróðri kínverskra stjórn-
valda um að munkar skuli vera
hryðjuverkamenn í bleikum klæðum
sem séu líklegir til sjálfsmorðsárása.
Það er þversögn við allt það sem líf
Tíbeta gengur út á.
Ég hef gengið um höll Dalai Lama.
Sú upplifun verður fest í minni mínu
að eilífu. Eða eins og ég lýsti í ferða-
sögu minni: „Stanslaus umferð af
pílagrímum að kyrja búddabænir sín-
ar í öllum sínum fallegu klæðum,
ótrúlega fátækt fólk sem komið hafði
langan veg með örfá jiao til að gefa
Búdda, lyktin af jakuxakertunum alls
staðar, ljóminn af þeim, búddalík-
neski úr skíra gulli og andinn í loft-
inu“. Í garði þeim sem stendur hjá
sumarhöll Dalai Lama fann ég fyrir
himnaríki á jörð.
Tíbetar eru einstök þjóð sem búið
hefur einangruð innan stórfenglegrar
náttúru. Þeir eru þjóð sem eitt sinn
var frjáls og iðkaði trú sína og átti
friðsamt líf án afskipta umheimsins.
Þeir eiga auðlindir sem aðrir ásælast.
Þeir eru fámenn þjóð. Á margan hátt
eru þeir ekki ólíkir okkur Íslend-
ingum. Við erum einangruð, fámenn
þjóð sem býr á einu fegursta landi
heims og búum yfir náttúru-
auðlindum. Við vorum eitt sinn hluti
af stærra veldi, Danaveldi. Nú erum
við sjálfstæð þjóð.
Það er því þyngra en tárum taki að
íslenskir ráðamenn skuli líta undan
þegar málefni Tíbets ber á góma. Það
er betra að horfa í hina áttina af ótta
við að styggja stórveldið Kína og
missa af viðskiptasamböndum og
stuðningi við framboð í Öryggisráðið.
Er þetta gengið á mannréttindum í
dag? Það hefur þá fallið álíka og
gengi krónunnar. Ætlum við að selja
sál okkar og sannfæringu á þessu
verði?
Hvernig liði okkur ef Danir myndu
ræna okkur sjálfstæðinu með blóð-
ugum átökum og innlima okkur sem
hluta Danaveldis? Ef þeir flyttu til Ís-
lands í stórum hópum og stuðla að
fjölgun sinni með brögðum og mark-
visst reyna að breyta menningararfi
okkar, trú og tungumáli? Myndum
við þá vilja að þjóðir heimsins litu
undan og beygðu sig undir stór-
veldið?
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir utan-
ríkisráðherra og ríkisstjórn Íslands:
Mynduð þið þá styðja stefnuna „Eitt
Danaveldi“ án þess að blikna? Á
hvaða forsendum styðjum VIÐ Ís-
lendingar „Eitt Kína“? Við skulum
ekki gera sömu mistökin aftur.
Nú er tími Tíbeta kominn. Frjálst
Tíbet.
Opnum augu fyrir Tíbet
Kristbjörg Þórisdóttir skrifar
um Tíbet
Kristbjörg Þórisdóttir
»Hvert er gengið á
mannréttindum í
dag? Hefur það fallið
jafnmikið og gengi
krónunnar? Er betra að
horfa í hina áttina en
opna augun fyrir Tíbet?
Höfundur er nemi og meðlimur
í samtökunum Vinir Tíbets
NOKKURS misskilnings gætir í
grein Hilmars Þórs Björnssonar í
Morgunblaðinu 13. maí um siglingar
Baldurs á Breiðafirði sem nauðsyn-
legt er að leiðrétta.
Það er misskiln-
ingur hjá greinarhöf-
undi að núverandi
samgönguráðherra
hyggist skerða al-
menningssamgöngur
yfir Breiðafjörð. Hið
rétta er að núgildandi
samningur Vegagerð-
arinnar og Sæferða
var gerður í tíð fyrr-
verandi samgöngu-
ráðherra 3. október
2005. Samningurinn
kveður á um að á
samningstímanum, ár-
in 2006 til 2010, fækki
smám saman þeim
ferðum sem Vegagerð-
in greiðir Sæferðum.
Sæferðir áforma hins
vegar jafnmargar
ferðir þessi ár nema
árið 2010 þegar þeim á
að fækka úr 457 niður í
310.
Þá vil ég ekki sitja undir því hjá
greinarhöfundi að ég gangi þvert á
stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar.
Í samgönguráðuneytinu og stofn-
unum þess er einmitt unnið að stór-
átaki í samgöngumálum, lögð aukin
áhersla á umferðaröryggi, vega-
lengdir milli byggðakjarna eru stytt-
ar og reynt eftir megni að draga úr
losun gróðurhúsalofttegunda.
En aftur að samningnum. Ástæða
þess að draga á úr styrkveitingum
Vegagerðarinnar við ferjusiglingar
um Breiðafjörð er batnandi vega-
samband á sunnanverðum Vest-
fjörðum. Unnið er nú að stórfelldum
samgöngubótum milli Reykhóla-
sveitar og suðurfjarða Vestfjarða.
Verkið er umfangsmikið og því er
skipt í nokkra áfanga sem ætlunin er
að ljúka árið 2010. Þegar kominn
verður almennilegur vegur sem
tengir þessar byggðir allt árið með
vetrarþjónustu alla daga vikunnar
verða niðurgreiddir flutningar með
Baldri óþarfir. Þess vegna gerir
samningurinn ráð fyrir þessum stig-
minnkandi styrkveitingum.
Nú er það hins vegar svo að mér
sýnist góður ásetningur samgöngu-
áætlunar um hvenær Vestfjarðavegi
á þessum slóðum á að verða lokið
ekki ætla að rætast að fullu, eins og
talað var um þegar samningurinn
var gerður. Ef sú verður raunin þarf
að endurskoða þennan
samning. Það er auðvit-
að grundvallaratriði því
vitanlega verður að
tryggja sómasamlegar
samgöngur árið um
kring milli sunn-
anverðra Vestfjarða og
annarra landshluta.
Tvenns konar
hagsmunir
Siglingar Baldurs á
Breiðafirði hafa einkum
þjónað tvenns konar
hagsmunum og að baki
þeim liggja ólíkar for-
sendur. Annars vegar
að tryggja samgöngur
og vöruflutninga yfir
fjörðinn árið um kring
og hins vegar snúast
þær um þjónustu við
ferðamenn. Þar sem
vegir við norðanverðan
Breiðafjörð hafa ekki
verið burðugir hafa yf-
irvöld farið þá leið að styrkja sigl-
ingar til tryggja eðlilegar sam-
göngur. Þegar leiðin á landi verður
opnuð eru ekki lengur forsendur
fyrir slíkum styrk. Gera má ráð fyrir
því að póstflutningar við Flatey og
Skáleyjar verði styrktir áfram með-
an búið er í eyjunum. Yfirvöldum
verður hins vegar ekki heimilt að
styrkja siglingar með ferðamenn um
Breiðafjörð, slíka starfsemi verður
að reka á markaðslegum forsendum.
Ég get tekið undir með Hilmari
Þór að það er á margan hátt um-
hverfisvænt að ástunda vöruflutn-
inga með skipum og draga úr flutn-
ingum á vegum. Það er hins vegar
erfitt að snúa við þeirri þróun sem
orðið hefur að tíðnin skiptir öllu máli
við vöruflutninga og vörum þarf að
aka heim að dyrum viðskiptavina.
Ýmsar hugmyndir um breytta skatt-
lagningu sem ýtt gætu undir frekari
sjóflutninga hafa verið til umræðu
en ekki er ljóst á þessari stundu
hver niðurstaðan verður.
Siglingar og vega-
gerð við Breiðafjörð
Kristján L. Möller svarar Hilm-
ari Þór Björnssyni
Kristján L. Möller
»Unnið er að
stórfelldum
samgöngu-
bótum milli
Reykhólasveitar
og suðurfjarða
Vestfjarða.
Höfundur er samgönguráðherra.