Morgunblaðið - 24.11.2008, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 24. NÓVEMBER 2008
FULLYRÐA má að sjón-
armið sjálfstæðisbaráttunnar
og þjóðernishyggju hafi mótað
umræðuhefð íslenskra stjórn-
mála allan lýðveldistímann og
gott betur. Á stofndegi lýðveld-
isins 17. júní 1944 stigu menn á
stokk innblásnir af þjóðernis-
kennd og lögðu áherslu á sér-
stöðu íslensku þjóðarinnar og
mikilvægi þess að standa vörð
um nýfengið frelsi og sjálf-
stæði. Þjóðin er „loks komin
heim með allt sitt, fullvalda og
óháð“ kvað Gísli Sveinsson þingforseti við
setningu Alþingis þennan merka dag. Á
hálfrar aldar afmælishátíð lýðveldisins árið
1994 kvað við sama tón hjá ráðamönnum
þjóðarinnar. Þeir stigu á stokk á hinum
helga stað, Þingvöllum, og veltu fyrir sér
sérstöðu íslensku þjóðarinnar og mikilvægi
þess að Íslendingar yrðu engum háðir með-
an land byggðist. Sjónarmið sjálfstæðisbar-
áttunnar og þjóðernishyggju hefur jafn-
framt mótað umræðuhefð í íslenskum
stjórnmálum sem einkennist af þröngri 19.
aldar skilgreiningu á hugtakinu fullveldi.
Ógn óskoraðs fullveldis
Nú er það svo að vega þarf og meta
áherslur og hugðarefni einstaklinga og þjóða
í sögulegu ljósi og færa má rök fyrir því að
rík þjóðerniskennd og 19. aldar skilgreining
á fullveldishugtakinu hafi verið mikilvægur
liður í þróun íslenska lýðveldisins. Kreddu-
fullur þjóðernisrembingur og veruleikafirrt
fullveldissýn hin síðari ár – þar sem alið hef-
ur verið á þeirri falstrú að hér á landi gildi
önnur lögmál vegna legu landsins og sér-
stöðu þjóðarinnar – hefur reynst okkur dýr-
keypt og með góðum rökum má segja að hún
hafi gert Íslendinga að ósjálfstæðri gjald-
þrota ölmusuþjóð árið 2008!
Clement Attlee, forsætis-
ráðherra Bretlands 1945-51,
skrifaði grein í The Saturday
Review árið 1958 sem hann
kallaði „Ógn óskoraðs full-
veldis“. Attlee gagnrýnir m.a.
þá hugsun að það sé talið nán-
ast andstætt mannlegu eðli að
gefa eftir hluta af fullveldi
þjóðríkja. Hér á landi hefur
staða Íslands í samfélagi þjóð-
anna verið vegin á vogar-
skálum fullveldisins. Þar tak-
ast á tvö sjónarmið: Að það sé
fullkomlega eðlilegt að gefa
eftir eða deila hluta af fullveld-
inu. Að Íslandi væri best borgið í sem nán-
ustu samstarfi við okkar helstu samstarfs-
og vinaþjóðir með fullri aðild að ESB. Slíkt
myndi í raun styrkja sjálfstæði okkar og
raunverulegt fullveldi. Hins vegar er sú sýn
að ESB-aðild fylgi óásættanlegt fullveld-
isframsal. Slíkt myndi marka upphaf ragna-
raka íslenska lýðveldisins. Því miður hafa
lóð síðarnefnda viðhorfsins vegið þyngra á
vogarskálunum til þessa. Bjargföst trú og
þjóðleg glámskyggni þeirra sem hafa haldið
því að þjóðinni að farsæld sé mest og best
við óskorað fullveldi – að lykillinn að frelsi
og sjálfstæði þjóðarinnar væri að vera óháð
ríkjasambandi á borð við ESB – hefur snúist
upp í algjöra andstöðu sína. Nánast full-
komið helsi.
Gjaldþrota þjóðernisstefna
Sjálfstæðisflokksins
Hér verður því ekki haldið fram að ESB-
aðild ein og sér hefði forðað okkur í einu öllu
frá þeim raunum sem við stöndum frammi
fyrir. Hins vegar er ljóst að staðan væri mun
skárri – svo vægt sé til orða tekið – hefðum
við átt fulla aðild að ESB þegar ósköpin
dundu yfir. Við hefðum notið ákveðins skjóls
og öryggis undir sameiginlegri regnhlíf
ESB. En við kusum að vera allsendis óháð!
Fullyrða má að sú stefna að reka sjálfstæða
peningastefnu – örmynt í alþjóðlegu hag-
kerfi – reyndist okkar banabiti. Krónan hef-
ur verið sveipuð tilfinningaljóma – tákn-
mynd sjálfstæðis og fullveldis. Þessi síðasta
táknmynd konungssambands okkar við Dani
varð holdgervingur þjóðarsálarinnar! Krón-
an er úr sér genginn gjaldmiðill og fyrir vik-
ið skellur kreppan á okkur af fullum þunga.
Krónan er rekin áfram af þrjósku og gjald-
þrota þjóðernishyggju Sjálfstæðisflokksins
sem er það stjórnmálaafl sem mest áhrif
hefur haft á stefnu Íslands alla lýðveldissög-
una og gott betur. Frá stofnun árið 1929 hef-
ur flokkurinn átt þátt í 22 ríkistjórnum af 31
sem myndaðar hafa verið. Flokkurinn hefur
státað af glæstri efnahagsstjórn og skil-
greint sig sem vörð frelsis og fullveldis. Á
landsfundi árið 2007 sagði formaður flokks-
ins og forsætisráðherra, Geir Haarde, að
undir sextán ára stjórnarforystu flokksins
hefði tekist „að styrkja efnahagslega stöðu
þjóðarinnar með þeim hætti að aðdáun hefur
vakið víða um heim. Þau viðfangsefni sem
við glímum nú við í efnahagsstjórninni hér á
landi þættu flestum öðrum ríkjum öfunds-
verð […] Ísland er orðið það sem við sjálf-
stæðismenn lofuðum – land tækifæranna.“ Á
innan við tveimur árum hafa þessi orð snúist
upp í algjöra andstæðu sína. Engum dylst að
Sjálfstæðisflokkurinn er sá stjórnmálaflokk-
ur sem mesta ábyrgð ber á þeirri óvissu sem
nú hrjáir íslenska þjóð. Flokkurinn hring-
snýst sem vindhani á bjálka þar sem stefna
hans og hugmyndafræði við hagstjórn lands-
ins og í Evrópumálum hefur hrunið. Og
„vindhanar verða aldrei áttavitar, hvorki til
sjós né lands“, svo vitnað sé í orð Davíðs
Oddssonar á þingi Verslunarráðs árið 2001.
Evrópunefnd; fortíð eða framtíð
Með þjóðlegum áherslum hefur Sjálfstæð-
isflokkurinn rekið einarða stefnu gegn ESB-
aðild og fram til þessa hefur það verið stefna
íslenskra stjórnvalda. Það eru því mikil tíð-
indi að ákveðið hefur verið setja á fót nefnd
sem fær það verkefni að endurskoða Evr-
ópustefnu flokksins og að flýta landsfundi.
Þar verður væntanlega skorið úr um hvort
stefnan verður sett á Evrópusambandsaðild
eða hvort treyst verður á vindhana-
aðferðina; látið reka á reiðanum og vonast
til þess að okkur beri í örugga höfn fyrir til-
viljun og heppni.
Í grunninn höfum við Íslendingar um tvo
kosti að velja sem Evrópunefnd Sjálfstæð-
isflokksins og landsfundurinn í janúar þurfa
að taka afstöðu til: Að hverfa aftur til hafta-
áranna svokölluðu. Standa utan ESB og
halda í íslensku krónuna með gjaldeyris-
höftum og takmörkuðum utanríkisvið-
skiptum sem munu grundvallast á útflutn-
ingi frumframleiðslu og innflutningi
skilyrtra nauðsynja. Eða gefa út yfirlýsingu
um að við stefnum að fullri aðild að ESB og
upptöku evru í fyllingu tímans. Ég held að
fáir Íslendingar kjósi fyrri kostinn.
Fullyrða má að ein stærstu mistök lýð-
veldissögunnar voru að falast ekki eftir aðild
að ESB í upphafi tíunda áratugar síðustu
aldar. Sjálfstæðisflokkurinn ber fyrst og
fremst ábyrgð á þeirri ákvörðun. Flokk-
urinn þarf að hafa kjark til að láta af stein-
runninni stefnu sinni í Evrópumálum; fram-
tíð íslenska lýðveldisins og þjóðarinnar er í
húfi.
Eftir Úlfar Hauksson » Fullyrða má að ein
stærstu mistök lýð-
veldissögunnar voru að
falast ekki eftir aðild að
ESB í upphafi tíunda ára-
tugar síðustu aldar.
Úlfar Hauksson
Höfundur er stundakennari og doktorsnemi í
stjórnmálafræði við Háskóla Íslands.
Hið fullvalda lýðveldi Ísland!
NJÖRÐUR P. Njarðvík út-
skýrir í Fréttablaðinu sl. sunnudag
hvað felist í orðinu ábyrgð. Hann
gerir það m.a. með tilvísan í orð-
stofn þess; onbyrgan, en af sama
stofni koma orðin að bjarga og
borga.
Tugþúsundir Íslendinga axla í
dag ábyrgð á hruni íslenska fjár-
málakerfisins og krónunnar. Þeir
borga fyrir hrunið. Sumir hafa
misst vinnu, aðrir horfa upp á ævi-
sparnað sinn brenna upp, ýmist í
einu vetfangi með hruni hlutabréfa
eða smám saman með miklum
hækkunum gjaldeyrislána og verð-
tryggðra lána um leið og virði hús-
eigna þeirra hrapar. Langflestir
landsmenn axla ennfremur ábyrgð
á hruninu þegar kaupmáttur launa
þeirra eða tryggingabóta hríð-
lækkar.
Aðrir hafa ekki axlað ábyrgð,
„borgað“ umfram þetta. Heldur
vísar hver á annan. Þess vegna er
fólk reitt, ekki bara þeir sem mæta
á Austurvelli. Það stríðir gegn
réttlætistilfinningu fólks að aðeins
það sé ábyrgt, borgi, en ekki neinn
þeirra sem komu þeim í þessa
stöðu. Þess vegna skiptir miklu,
eigi sátt að nást milli almennings
og stjórnvalda, að þeir sem höfðu
árum saman atvinnu af því að
móta, skilja og hafa eftirlit með
þessu kerfi fyrir okkar hönd víki.
Endurskipulagning Fjármálaeft-
irlitsins og stjórnar Seðlabanka
Íslands þarf að gerast hratt, þær
rannsóknir sem nú eru að hefjast
einnig, og þær verða að fara fram
fyrir opnum tjöldum.
Ríkisstjórnin hefur ákveðið að
verða ekki við kröfum fólksins á
Austurvelli um kosningar og fyrir
því eru gildar ástæður sem ég
fellst á. En þá ákvörðun verður að
skýra vel fyrir fólki. Þingmenn og
ráðherrar ríkisstjórnarinnar
verða að halda opna fundi um allt
land strax í næstu viku. Horfa
framan í og freista þess að ná sátt
við þjóðina og afla þeim erfiðu að-
gerðum sem framundan eru
stuðnings. Annars mun ástandið
versna og víðar sjóða upp úr en
við lögreglustöðina í Reykjavík.
Margrét S. Björnsdóttir
Í ábyrgð felst að „borga“
Höfundur er forstöðumaður Stofnunar
stjórnsýslufræða og stjórnmála við HÍ.
Golli
Hjálparhönd Margir eru farnir að dytta að húsum og híbýlum fyrir jólatíðina sem senn gengur í garð. Opinberar
byggingar líkt og Stjórnarráðið þarfnast líka viðhalds og þar veitir Hannes Hafstein mönnum hjálparhönd.
Kristján B. Jónasson | 23. nóvember
2008
Þar voru einhver grey að
spandera rándýru græn-
meti, vonandi þó ekki inn-
fluttu, á blágrýtið undir
vökulu fjölmiðlaauga.
Þetta var ekki alvöru.
Þetta var bara sviðsetn-
ing fyrir myndavélar. Fólk kastaði eins og
aular, með hálfum huga og næstum eins
og til að prófa, þunglyndislega.
Getur þetta gengið svona áfram? Laug-
ardag eftir laugardag?
Meira: kristjanb.blog.is
Mótmælin á Austurvelli
Birgitta Jónsdóttir | 23. nóvember
2008
Ég hef alvarlega ígrundað
það hvort það sé einhver
tilgangur að vera að
standa í endalausum
grasrótarfundum þar sem
rædd er einhver framtíð-
arsýn og stefna fyrir land-
ið. Ég hef alvarlega ígrundað það hvort
það sé einhver tilgangur að mæta á nán-
ast öll mótmæli sem hér fara fram. Ég er
í þeirri stöðu eins og þúsundir annarra
landa minna að hafa misst vinnu …
Meira: birgitta.blog.is
BLOG.IS