Skinfaxi - 01.12.1945, Page 66

138
SKINFAXI
Ég geri ráð fyrir því, að sumar sögurnar hefðu orðið styttri
í höndum enn markvissari höfundár, nokkuð dregið úr ein-
staka lýsingum, atburðaröðin sneggri, málalengingar minni, frá-
sögnin hnitmiðaðri. Aðalsmerki sannrar smásögu er einfaldleiki
í stíl og frásögn, þar sem ekkcrt skyggir á sjálfan atburðinn,
vandann, sem að höndum hefur horið, hvorki velhrynjandi
orð né litauðug setning, en stakkurinn skorinn fast að efninu,
án skrauts og legginga. Þess er þó vert að geta, að i sum-
um sögunum átti höf. naumast völ á öðru en nokkrum skraut-
vefnaði, því að þær eru fremur lýsingar, myndir, (t. d. sú
síðasla) en snöggsoðnar smásögur, þar sem hnútur er leyst-
ur eða örlög ráðin í skjótum svip. En þótt nokkuð beri á
leik liöf. að orðum og safaríkum setningum, leyfir hann sér
þó hvergi aðra eins vekurð og skeiðspretti í stilæfingum og
rósaflúri málsins og í næstsiðustu bók sinni Fjallinu og
draumnum, þeirri mjög svo velskrifuðu en langdregnu bók.
Er það vel, þvi að slíkt þola smásögur ekki.
Allar eru sögurnar vel sagðar, og það er ekki ætlun mín
að benda á neina sérstaka þeirra sem þá beztu, þvi að vitan-
lega hefur hver og einn lesandi sína slcoðun í þessum efn-
um. Ef til vill ætti ég heldur að segja, að sögurnar falli les-
endunum misjafnlega, allt eftir skapgerð þeirra, smekk og
þeim geðhlæ, sem þeir eru í, er þeir lesa þær. Vil ég ekki
vera svo ráðríkur í dómum, að aðrir hafi ekki sitt að segja
án minna fordæminga eða meðmæla. Smásaga likist kvæði
í því, að hún verkar á lesandann eftir aðstæðum, hugar-
ástandi og andrúmslofti, sem í kringum hann er, þegar hann
les hana. Smásögu eiga menn að lesa frá byrjun til enda, án
þess að iíta upp.. — Mig langar þó til að minnast sérstaklega
á „ástands“-sögurnar tvær, Iíötturinn minn er dauður og Snjór
í apríl. Sú fyrri er að líkinduin ein bezta lýsing á vissri hlið
„ástandsins“, þótt um kött sé, skrifuð með kimniglampa í aug-
um, sem höf. fer vel, en er þó í raun og veru háalvarlegs efnis.
Sú síðari er hárfín og dramatísk, en þó hefur höf. ekki tekizt
að losa sig við alla hortitti, og endirinn er tæplega nógu vel
gerður.
Átta sögurnar eru skrifaðar í fyrslu persónu eintölu, og
hefur höf. náð góðu valdi á því formi. Fellur það yfirleitt
vel að smásögum, ef vel er á haldið. Sumar þessarra sagna
eru óefað bornar uppi af endurminningum, þólt skáldið fjalli
þar um hlutina eftir vild. Skýrust í liuga mér af þeim sög-
um er Hengilásinn, sérstaklega áhrifarík, sönn og vel
gerð. — Ilöf. getur þess i eftirmála, að hann hafi valið í