Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1965, Blaðsíða 13

Flugkafariim = Halkýon SuSurlanda.
(e. Kingfisher, l. alcedo ispida).
in eðlileg skýring á hinu forngríska
nafni á haftyrðlinum og þjóðtrú og
helgi á nafninu Halkion meðal sjó-
farenda fjölda þjóða.
Á Norðurlandamálunum er haf-
tyrðill kenndur við konung; norsku:
polarkonge, alkekonge, dönsku: sö-
konge, sænsku: alkekung.
Halkionsnafnið hefur sennilega
borizt hingað sem heiti á haftyrðli
með Frökkum. í Frakklandi var
orðið Halkion skrifað sem alcyon.
Hann var álitinn helgaður gyðj-
unni Thetis (drottning Póseidons)
og voru margir sjávarfuglar eins
og t.d. skrofa, rita, fýll o. fl. sjó-
fuglar kenndir við halkion. Fyrir
áhrif Englendinga (Kingfisher)
hafa síðan Norðurlandabúar bland-
að saman kónganafninu. Blandað
hefur verið saman sökong = haf-
tyrðill og kongfisker = fiugkafari.
Þessu til stuðnings eru svo lifn-
aðarhættir haftyrðilsins —• hann
er úthafsfugl og heldur sig mest á
hafi úti, er í einu orði sagt fremur
fátíður og sérkennilegur gestur. Á
sama hátt heldur flugkafarinn sig
að mestu við kyrrlát vötn og fá-
farna staði, en er fágætur og sér-
kennilegur meðal frændþjóða okk-
ar.
Trú manna á kynjafuglinum
HALKION birtist í öllum þeim
sögnum, sem eru til um fuglinn og
svo hvað nafnið er algengt skips-
nafn víða um heim.
Fyrsta sögnin um halkion (flug-
kafara) er sú, að Nói hafi sent þá
út af Örkinni til að gá að landi. Þá
voru allir fuglar litlausir. Halkion
komst aftur til Nóa, en flaug of
nálægt sól og mána og sviðnaði
hamurinn. En að launum fengu
halkionar ham, sem var ægifagur,
í litum elds og himins. í Austur-
löndum var Halkion álitinn boðberi
manna til ástaguðsins, svo að við
ástarsorg þótti ráð að drekka seyði
af fjöðrum hans, en nef halkions
átti að vera gott að leggja við op-
in sár. í allri Evrópu var Halkion
tengdur alls konar kynjasögum.
Klæðasalar voru vanir að hengja
upp hami halkions til varnar möl,
auk þessa þótti þjóðráð til sveita
að hengja hami upp í húsum til
varnar eldingum.
VÍKINGUR
Ljóslifandi dæmi um áhrif
franskrar menningar og þjóðhátta
áður fyrr á íslandi er sá siður, sem
þekkist víða um Frakkland, að fela
halkionshami í peningakistli fjöl-
skyldunnar, var það trú manna, að
við þetta blómgaðist fjárhagur
þeirra með skjótum hætti og eigi
yrði þeim fjárvant úr því. Þessi
franska þjóðsaga minnir sterklega
á íslenzka þjóðtrú. í Grindavík og
ef til vill víðar var haftyrðillinn
aldrei kallaður annað en halkion og
voru hamir af halkion hengdir upp
í skemmum. Þetta var almennur
siður og var sú trú, að þar þryti
aldrei mat í búi, sem hefði halki-
onsham hangandi í skemmu sinni
eða búri.
Þessar sagnir um auðsæld og
heill nafnsins HALKION virðast
mjög útbreiddar.
í skipaskrá Lloyds árið 1962
voru 16 skip af 14 þjóðernum með
nafninu HALKION. — Á rómönsku
málunum er nafnið skrifað ALCY-
ON eða ALCIONE, einkum er síð-
ari myndin skrifuð, þegar kennt er
til stjörnunnar í „Sjöstjörnunni"
(ALCIONE STELLA). Á ensku er
nafnið ritað HALCYON.
Skemmtilegast er, að gríska
nafnið er í rithætti líkast íslenzku
myndinni. Einn hraðbátur í gríska
flotanum heitir HALKI.
Beztu heimildir um samfellda
sögu nafnsins á skipum hef ég frá
brezka flotanum.
í Napóleonsstyrjöldinni komst
nafnið í fyrsta sinn í brezka flot-
ann. í júlí 1803 tók ensk freigáta
18 fallbyssna franskt brigg, sem
hét ALCION, herfangi. ALCION
var skírð upp sem HALCYON og
var í flotanum til 1812. Flotinn
byggði aftur brigg með nafninu
HALCYON árið 1813, en það skip
fórst við Vestur-Indíur árið eftir.
Árið 1894 var í Devonport
byggður tundurskeytabátur, sem
var skírður HALCYON. Allmörg
Frh. á bls. 49
47