Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1982, Blaðsíða 46

Þau er erfitt að teikna nákvæm-
lega, bæði vegna þess að sumar
tegundir hvala eru miklar farteg-
undir, og um aðrar er lítið vitað.
Þótt ófullkomin séu, segja kort
meira en mörg orð og eru því látin
fljóta með. í lýsingum á tegundum
eru nær eingöngu dregin fram
einkenni sem hægt er að þekkja
hvalina á í náttúrulegu umhverfi,
þ.e. á hafi úti, svo sem blástur,
horn og litur.
Nú sl. sumar fékk höfundur
tækifæri til að kynnast stórhvelum
(og smáhvelum) allnáið er hann
tók þátt í mesta hvalmerkingar-
leiðangri sem gerður hefur verið
hér við land (Ljósfaraleiðangur-
inn). Síðar verður ef til vill sagt
nokkuð af þeim leiðangri hér í
blaðinu.
.•» i
ycz
Steypireyður, út-
breiðsla reyðarhvala
Steypireyður er eins og allir vita
stærst allra hvala (og allra dýra
fyrr og síðar), allt að 28 m í
Norðurhöfum, en 30 m í Suður-
höfum. Stærsta steypireyður sem
um getur vó 112,5 tonn og mældist
33,5 m að lengd. Hún er skíðis-
hvalur af ættkvísl reyðarhvala
sem fyrst verður hér fjallað um og
til teljast þrjár aðrar tegundir hér
við land þ.e. lang-, sand-, og
hrafnreyður. Hornið er lítt áber-
46
andi og blásturinn hár og grannur
strókur. Heimkynni steypireyðar-
innar eru í N-Atlantshafi og í
Suðurhöfum (umhverfis Suður-
heimskautslandið) og í N-Kyrra-
hafi. Yfirleitt er lítill
sem enginn samgangur milli
hvalategunda sem lifa á suður-
og norðurhveli jarðar eða Atlants-
hafi og Kyrrahafi. Oft eru
áhöld um hvort tala á um sömu
tegund eða náskyldar tegundir.
Steypireyðurin heldur sig í hlýrri
höfum á vetrum og kaldari á
sumrum. Göngur þessar koma
mest til vegna fæðuöflunar, en
hvalurinn nærist nær eingöngu á
svifi, mest á smáum sviflægum
krabbadýrum sem nefnast ljósáta
(krill) svo og að einhverju leyti á
örsmáum krabbadýrum er nefnast
rauðáta. Hún er alfriðuð enda
stofninn ekki nema svipurhjá sjón
frá því sem áður var. Menn hafa
giskað á að áður en veiðar hófust
hafi heildarstofninn verið vel yfir
100 þús. dýr (sumir segja 200
þús.). Menn tala nú um 7000 dýr
sem heildarfjölda.
Langreyður er næststærst hvala,
tíðast 20—22 m, en getur orðið allt
að 26 m. Hornið er áberandi og
lítið bogið. Blásturinn hár og
grannur. Heimkynni og göngur
eru svipuð og hjá steypireyð, en
hvalurinn lifir á svifi og að tölu-
verðu leyti á fiski. Langreyður er
nú alfriðuð nema hér við land og
við Spánarstrendur. Veiðin hjá
Hval h/f hefur nánast byggst upp
á langreyði og hafa verið veidd
200—300 dýr á ári frá því 1950.
Talið er að af skíðishvölum hafi
fjöldi langreyðar verið mestur.
Hafa menn áætlað að stofninn
Langreyður
hafi talið allt að 450 þús. dýr áður
en veiðar hófust á honum. Nú
hefur talan 110 þús. verið nefnd
um heildarfjölda.
4
Sandreyður
Sandreyður er næstminnst
reyðarhvala, tíðast 12—15 m
(sögð geta náð 20 m í Suðurhöf-
um). Hornið mjög áberandi og vel
bogið. Sandreyði er að finna í
flestum heimshöfum eins og báða
áðurnefnda hvali. Hún er far-
hvalur, en sögð ekki ganga eins
langt í köld höf eins og steypi- og
langreyður og kemur tíðast seinna
en þær á íslandsmið, oft ekki fyrr
en um miðjan júlí. Þá er koma
hennar hingað ekki árviss. Sand-
reyðurin er nær eingöngu svifæta
og sögð nærast mikið á rauðátu.
Norska (og alþjóðlega) nafnið á
henni, seiwal, þ.e. ufsahvalur,
kemur víst ekki til af því hún éti
ufsa, heldur gekk hvalurinn oft í
norsku firðina samtímis ufsanum,
er. flóar voru fullir af átu, og fékk
því þetta nafn. Fjöldi sandreyða í
heiminum áður en veiðar komu til
hefur verið áætlaður 200 þús. dýr,
en nú 75 þús. Hér hafa mest veiðst
240 dýr á einu sumri, en önnur
sumur hefur veiðin fallið niður í
örfá dýr af áðurnefndum ástæð-
um.
Hrefna
Hrefna eða hrafnreyður er
minnst reyðarhvala og verða
stærstu dýr vart lengri en 10 m.
Hún þekkist vel á „smæðinni" auk
þess sem hornið er áberandi og
bogið vel. Hrefnan fyrirfinnst í
flestum heimshöfum. Hún er
VÍKINGUR