Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1982, Page 29

Samantekt Guðmundur Sæmundsson:
Seglskipið Grána
Hinn 10. semptember s.l. voru
liðin eitthundrað og ellefu ár frá
því að fyrsta verslunarskip
bændasamtaka við Eyjafjörð létti
akkeri á Akureyrarpolli og sigldi
með vörufarm til Kaupmanna-
hafnar. Grána, en svo hét skipið
kom til Hafnar átján sólahringum
síðar og ekki er annars getið en
ferðin gengi eftir atvikum vel.
Með í ferðinni var Tryggvi Gunn-
arsson, fyrsti framkvæmdastjóri
þessa félagsskapar, sem nefnt var
Gránufélagið. Nafngiftina hlaut
það af hinum gráa lit skipsins, sem
sagt var að kaupmenn á Akureyri
hefðu gefið skútunni í háðungar-
skyni fyrir elli sakir. Meðal þeirra
íslendinga sem tóku á móti Gránu
í Kaupmannahöfn var Jón Sig-
urðsson forseti.
Stærð skipsins var talin vera 95
brúttórúmlestir og 88 lestir nettó.
Áhöfnin á Gránu í þessari ferð
voru sex menn og allir danskir.
Laurítz Petersen, skipstjórí á „Grána“.
VlKINGUR
Skipstjóri varð strax hinn góð-
kunni, J. P. Petersen frá Rudköp-
ing. Síðar jafnan kallaður
Gránu-Petersen.
Aðrir í áhöfn skipsins voru:
Stýrimaður, beykir, timburmaður
og tveir hásetar.
Upphaflega var Grána frönsk
fiskiskúta sem hét Emelie frá
Dunkerque og komst skipið í eigu
Islendinga með all ævintýralegum
hætti. Hinn 3. ágúst 1868 strand-
aði Emelie á Hafnarrifi við Skaga.
Öllum skipverjum sextán að tölu
var bjargað um borð í tvo fiskibáta
frá Skagaströnd. Þegar uppboð
átti svo að fara fram á strand-
staðnum nokkrum dögum síðar
var skipið gjörsamlega horfið. Það
var þá komið til Siglufjarðar í
fylgd með tveim enskum fiski-
skútum, heldur illa útleikið og var
talið að átt hefði að ræna því.
A.m.k. urðu réttarhöld í Siglufirði
og voru Englendingar látnir skila
ýmsu góssi, sem þeir höfðu tekið
úr skipinu. Uppboð fór svo fram í
Siglufirði dagana 14.—15. ágúst
og var Emelie þar sleginn Jóhanni
í Haga á Árskógsströnd og fleiri
bændum við Eyjafjörð fyrir 346
ríkisdali. Síðan var skipinu fleytt
inn á Gásavík, þar sem það lá tvö
næstu árin. Upphaflega munu
hinir eyfirsku bændur hafa ætlað
að nota byrðing skipsins til húsa-
gerðar, en með stofnun Gránufé-
lagsins 1869, varð skipið eign þess
og gert haffært að nýju. Helstu
hvatamenn að stofnun félagsins
voru séra Amljótur Ólafsson á
Bægisá, Einar Ásmundsson í Nesi
og Tryggvi Gunnarsson í Laufási.
Mun sá síðastnefndi hafa staðið að
viðgerð skipsins í félagi við fleiri
norðlenska bátasmiði. Grána kom
svo aftur til Akureyrar þann 13.
júní, ári síðar eða 1871, fullhlað-
inn vörum frá Kaupmannahöfn.
Næstu árin var skipið svo í för-
um milli verslunarstaða Gránufé-
lagsins Norðan- og Austanlands
og útlanda. Fór Grána venjulegast
tvær til þrjár ferðir milli landa yfir
sumartimann, en var erlendis yfir
vetrarmánuðina. Þau lönd sem
vitað er um að skipið sigldi til
voru: Danmörk, Noregur, Sví-
þjóð, Skotland, England og Hol-
land. Þá gerði Petersen tilraun til
síldveiða með Gránu á Eyjafirði
sumarið 1884. Afdrif Gránu urðu
þau að skipið strandaði á leið til
Liverpool með saltfiskfarm þann
17. október 1896. Rak skipið
stjómlaust að landi í ofsaveðri,
skammt frá bóndabæ á eynni
Lewis, þar sem Mangursta heitir á
Suðureyjum. Húsfreyjan var ein
heim á bænum er strandið bar að,
en hún aðstoðaði við björgun
skipveija með því að festa línu
sem þeir létu reka í land frá skip-
inu. Þannig urðu sögulok fiski-
skútunnar frá Dunkerque, skips-
ins sem varð með svo einkenni-
legum hætti nátengt verslunar-
sögu okkar síðari hluta nítjándu
aldar og um leið sjálfstæðisbaráttu
þjóðarinnar.
Grána hafði þótt óvenju
happasæl og fljót í ferðum að
þeirra tíðar hætti. Hefur þar ef-
laust ráðið mestu um úrvals skip-
stjóm og gifta þeirra feðga, fyrst J.
P. Petersen og síðar sonar hans,
Lauritz Petersen. Sá síðamefndi
var í þjónustu Gránufélagsins í
nær aldarfjórðung og síðast á
seglskipinu Rósu, sem félagið átti
29