Náttúrufræðingurinn - 1931, Blaðsíða 11

NÁTTÚRUFR.
89
ar hún úr rotinu, og liggur þá við sjálft að hún brjóti allt og
eyðileggi. Og svo er hún svo lífseig, að hún þolir að vera sól-
arhring eða meira á þurru landi, án þess að bíða bana af. Þenn-
an eiginleika hafa veiðimenn líka fært sér í nyt, til þess að
komast með styrjuna lifandi á markaðinn, því' oft er hún bund-
in lifandi við skipið, en stundum slítur hún þá bandið eða losn-
ar sig á annan hátt, enda hefir einu sinni fengist styrja með
reipi um ,,hálsinn“, og komið hefir fyrir að hlotist hafa slis
af að hafa styrju í ,,slefi“.
Víða í heiminum hefir styrja verið veidd að miklum mun,
einkum neðst í ánum, nálægt ósunum, en einnig á grunnsævi,
nálægt ánum. Hún hefir slæðst í ýms veiðarfæri, eins og t. d.
dragnót, þegar veitt hefir verið eftir öðrum fiski, en víða hafa
verið 'notuð sérstök styrjunet, sem einnig hafa veitt stóran
lax, seli og hnísur.
Styrjan og nánustu ættingjar hennar, eru á margan hátt
til mikilla nytsemda. Úr hrognunum er búinn til hrognaostur
(kaviar), en til þess er bezt að nota tæplega þroskuð hrogn.
Styrjukjötið (fiskurinn) þykir nokkuð stórgert, en er þó mikið
notað, og þykir bezti matur, einkum reykt. Úr sundmaganum
er unnið „húsblas“ (þýzka Hausenblasen, sem þýðir sundmag-
inn úr hausen, sem er styrjutegund) og lím. í hryggnum á
styrjunni er strengur, chorda dorsalis, úr einskonar brjóski,
og er hann borðaður eða notaður í kjötsúpu víða um lönd.
Styrjan er einn af þeim fiskum, sem villast hingað örsjald-
an, enda hefir hennar einungis orðið vart þrisvar svo sögur fari
af. Yfirleitt er hún nú alls staðar orðin miklu sjaldgæfari en
áður var, og hefir mikið verið reynt að klekja eggjunum, og
halda stofninum við eða auka hann á þann hátt.
En merkilegust er þó styrjan fyrir fornsögu sína. Hún er
af ættum elztu fiska jarðarinnar, því ættingjar hennar, gljáfisk-
arnir, hafa einu sinni verið voldugt ríki meðal fiskanna, löngu
áður en beinfiskarnir komu til sögunnar. Þegar stórveldi gljá-
fiskanna rann upp, þá var enginn þorskur, engin síld, engir
flatfiskar, né yfirleitt nokkrir beinfiskar í sjó eða vötnum, en
háfiskarnir voru einherjar djúpanna, reyndar aðrar teg-
undir en þær, sem nú eru. Auk háfa og gljáfiska var nokkuð af
ýmsum æði upprunalegum og einkennilegum fiskum, sem nú
eru liðnir undir lok fyrir löngu, en steingerfingarnir af líkum
þeirra finnast djúpt í jarðlögum, sem vitnisburður um það, sem
var.