Náttúrufræðingurinn - 1961, Blaðsíða 20

64
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
um sig og þola þá svipuð óþægindi og sum hjóldýr og þráðormar
(sjá þar). Þau lifa ýmist á lífrænum úrgangsefnum eða lifandi smá-
dýrum, svo sem hjóldýrum og þráðormum. Stundum stinga þau
gat á frumur mosaplantna og sjúga úr þeirn frymið. 18 tegundir
bjarnardýra eru þekktar á íslandi.
Krabbadýr (Crustacea). Krabbadýrin eru, sem flestum mun
kunnugt, aðallega sjávar- og vatnadýr. Nokkrar tegundir lifa þó á
landi og geta liaft nokkra þýðingu við myndun jarðvegs. Meðal
lægri krabbadýra má nefna nokkra frændur rauðátunnar af ætt-
inni Harpacticidae, sem hafast við í röku laufi. Mergð af þangflóm
(Amphipoda) lifir í rotnandi þangi á fjörum og stuðlar að umbreyt-
ingu þess í jarðveg. Af flokknum Isopoda má nefna grápöddurnar
(Oniscidae), sem stuðla talsvert að myndun jarðvegs úr föllnu laufi
og viðarbútum.
Köngulóardýr eða áttfætlur (Araclinoidea). Til
köngulóardýra teljast meðal annars sporðdrekar (Scorpiones), mosa-
sporðdrekar (Pseudoscorpiones), langfætlur (Opiliones) og köngu-
lær (Araneae). Öll nema sporð-
drekarnir eru til á íslandi og
mörg þeirra eru oft í jarðvegi,
en liafa þó ekki neina þýðingu
fyrir myndun hans, þar sem
flest þeirra eru rándýr, er lifa
á öðrum jarðvegsdýrum.
Fimmti flokkur köngulóar-
dýra eru maurarnir (Acarina),
og eru þeir algengustu jarð-
vegsdýr meðal liðdýra (Arthro-
poda), bæði hvað tegunda- og
einstaklingafjölda snertir. Teg-
undafjöldinn er gífurlegur, en
margir mauraflokkar eru enn-
þá lítið þekktir. Lifnaðarhætt-
irnir eru einnig mjög margvís-
legir. Sumir eru rándýr, aðr-
ir sníkjudýr, sumir allbættulegir fyrir bæði dýr og jurtir. Margir
lifa á plöntu- og dýraleifum. Brynjumaurarnir (Oribatei) eru meðal
algengustu jarðvegsdýra, og eru margar tegundir þeirra algengar
6. mynd. Brynjumaur (Oppia quadricari-
nata). Lengd 0,3 mm.