Náttúrufræðingurinn - 1961, Blaðsíða 39

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
83
og albúmín tegund, sem nefnist leukosín. Brúnþörungarnir mynda
aðallega kolvetnin mannít og lamínarín, en rauðþörungarnir, blá-
grænþörungarnir og fylkingin Euglenophyta eða dílþörungarnir,
mynda liver sína tegund af mjölvi. Sumir rauðþörungar mynda auk
þess einfaldari kolvetni. Þannig hefur fundizt mjög mikið af tví-
sykrungum trehalóse hjá þörungum af ættkvíslinni Rhodymenia,
eða allt að 15% af þurrefni. Sykur þessi sést stundum sem hvítir
kristallar utan á plöntunum, þegar þær þorna. Mun þetta vera hin
svokallaða hneita, sem oft situr utan á sölvum (Rliodymenia palmata),
er þau liafa verið þurrkuð.
En það eru fleiri efni, sem safnast fyrir í þörungum, og nokkur
í svo miklu magni, að furðulegt er. Surnir þörungar, einkuin meðal
rauðþörunga, safna í sig svo miklu kalki, að þeir líkjast nieir stein-
tegundum en lifandi plöntum. Slíkir rauðþörungar eiga rnikinn
þátt í uppbyggingu kóralrifjanna, jafnvel eins mikinn og sjálfir
kórallarnir. Furðulegra er það þó, að sumir þörungar safna í sig
mjög miklu al' kalíum og aðrir ótrúlegu magni af joði. Þannig getur
kalíum-magnið í sumum brúnþörungum orðið 30 sinnum meira
en í sjó. Því er það, að þari þykir svo góður til áburðar og kalíum
(pottaska) var áður unnið úr þaraösku. Sumir vatnaþörungar eru
hér þó tiltölulega afkastameiri. Getur kalíum-magnið í nokkrum
þeirra orðið 4000 sinnum meira en er í vatninu umliverfis þá, enda
þó að natríum- og kalsíum-magnið í þeim sé aðeins tvöfalt til Jnefalt
meira en í vatninu. Aðeins fáurn árum eftir að joðið fannst, kom
í ljós, að mjög mikið var af frumefni þessu í þörungum af ættkvísl-
inni Laminaria. Var joð lengi vel unnið tir ösku þessara þörunga,
og mun þarabrennslan liér á landi hafa byggzt á slíkum iðnaði. Hin
sérkennilega þaralykt, sem finnst í fjörum, þegar lágsjávað er, staf-
ar m. a. af joði, sem losnar úr þaranum, þegar af honum fjarar. Talið
er, að joð-magnið í einstaka tegundum sæþörunga geti orðið allt
að tíuþúsundfalt á við J)að, sem er í sjó. Þeir, sem Jmrrkað hafa ])ara-
plöntur í pappír, kannast við Jjað, að pappírinn getur stundum
orðið blár. Stafar Jrað af joðinu í þaranum og mjölvi, sem er stund-
um í pappírnum, en þessi efni gefa bláan lit, er Jrau koma saman.
Sérstaka athygli hefur brúnþörungaættkvíslin Desmarestia vakið
fyrir J)að, Iiversu mikið Jæssir þörungar innihalda af sýrum. Al-
geng tegund hér við land af þessari ættkvísl er fjörufaxið eða kerl-
ingarhárið (Desmarestia aculeata).