Náttúrufræðingurinn - 1961, Blaðsíða 51

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
95
bjargarblóm), Holcus lanatus (loðgresi) og Loliurn perenne (vallarrýgresi). Og
Cardamine flexuosa (kjarrklukku) er einnig vafasamt, hvort beri að telja ís-
lenzka tegund, svo viS getum með góðri samvizku sagt, að a£ þessum 156 teg-
undum séu varla nema 20, sem geti talizt íslenzkar.
En ástæðurnar fyrir því, að þessar plöntur eru strandplöntur í Noregi, eru
margvíslegar og oft eríitt að henda reiður á þeim. Lofstlagið, þ. e. hiti og úr-
koma, er þar mikilvægasti þátturinn, vetrarhiti er t. d. hærri við strendur
Suður-Noregs en annars staðar í landinu. Samt telur höfundurinn erfitt að
tengja útbreiðslu plöntutegunda ákveðnum veðurfræðilegum jafnaðarlínum,
t. d. jafnhitalínum. Höfundurinn telur einnig augsýnilegt, að livaða sam-
band sem rnegi finna milli útbreiðslutakmarka plöntutegundar og ákveðinna
veðurfræðilegra jafnaðarlína, t. d. jafnhitalína, á einhverjum stað, þá sé það
samband einvörðungu að finna innan svæðis með sams konar loftslag. Jafn-
skjótt og loftslagstypan breytist, breytist sambandið milli hinna veðurfræði-
legu talna og vaxtarskilyrða plantnanna, og liinar sömu veðurfræðilegu tölur
lýsi nú breyttum ökólógiskum skilyrðum. Það sé ekki plöntutegundin, sem
geri mismunandi kröfur í mismunandi loftslagi, lieldur séu mælingaaðferð-
irnar ófullnægjandi. Þessu hafa vísindamenn reyndar lengi hallazt að, en ýms-
um hér heima, m. a. mörgum áhugamönnum um skógrækt, gengið illa að
skilja. En af þessari ástæðu, eru sumar þessara norsku strandplantna alls ekki
strandplöntur í nágrannalöndunum, t. d. I Svíþjóð, eða á íslandi, en flestar
þeirra teljast þó strandplöntur við Norðursjóinn.
Aðalhluti bókarinnar eru útbreiðslukort liinna 156 tegunda, en þau eru sér-
staklega vel unnin og að baki þeirra liggur umlangsmikið starf. Notuð eru 11 mis-
munandi teikn til að gefa til kynna útbreiðslu tegundanna og verða því upplýs-
ingarnar, sem kortin veita, óvenju fullkomnar. Gerður er munur á fullgild-
um og ónákvæmum staðarákvörðunum vaxtarstaða, gerður munur á því, livort
eintök eru til I söfnum frá staðnum eða ekki, hvort tegundin sé nú útdauð á
staðnum, livort lnin hafi borizt þangað af manna völdum, þess getið ef hún
liefur fundizt einlivers staðar steingerð, en vex þar ekki nú, og jafnvel fleiri
upplýsingar gefnar.
Jafnframt eru gefnar enn frekari upplýsingar I stuttum lesmálsgreinum um
hverja tegund. Svo sem hvenær og hvar hennar sé fyrst getið frá Noregi, út-
breiðsla hennar þar skýrð enn frekar, m. a. sagt Iive liátt yfir sjávarmál hún
nái að vaxa og I hvernig umhverfi hún vaxi og ýmislegt fleira. En eitt finnst
mér vanta þar og það er stutt yfirlit yfir lieildarútbreiðslu hverrar tegundar.
Þeirri reglu er fylgt I þessari bók, að öllum tegundum, bæði tekstanum og
kortunum, er raðað eftir stafrófsröð og kann ég vel við það, í svona verki á
systematísk niðurröðun ekki heima. Öll vinna við prentun teksta og korta er
sérlega vel af hendi leyst og sérlega til hennar vandað, enda er bókinni ætlað
að fara víða og skrifuð á ensku I því augnamiði. Hún á líka erindi til allra
þeirra mörgu, sem liafa áhuga á útbreiðslu plantna á norðurhveli jarðar og
þeirn vandamálum í sambandi við hana, sem enn eru óleyst, en þau eru rnörg.
Hvernig stendur t. d. á því, að Saxifraga hypnoides (mosasteinbrjótur) vex
aðéins á örfáum útskerjum og nesjum milli 61° 35' og 62° 10' n. br. í Noregi,