Náttúrufræðingurinn - 1961, Blaðsíða 50

94
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Ritfregnir
Maps of Distribution of Norwegian Vascular Plants. Edited by Knut Fægri,
Olav Gjærevoll, Johannes Lid, Rolf Nordhagen. Vol. I. Coast Plants by
Knut Fægri. Oslo University Press. Oslo 1960.
I ritgerð, sem kom út árið 1883, lætur hinn þekkti norski grasafræðingur
f. M. Norman í ljós jiá skoðun sína, að grundvallarviðfangsefni pliintu-
landafræðinnar í hverju landi, sé að gera kort yfir útbreiðslu hverrar tegundar,
og sú kortagerð verði að styðjast við staðgóða þekkingu á hverjum einstökum
fundarstað tegundarinnar. Norman lét ekki sitja við orðin tóm, en hóf sjálfur
að gera kort af útbreiðslu plöntutegunda í norðurhluta Noregs, eða norðan
heimskautsbaugsins. Lagði liann þannig grundvöllinn að gerð slíkra korta
í Noregi. Tæpum fjörutíu árurn síðar tók Jens Holmboe, prófessor í grasa-
fræði við háskólann í Osló, að gera og gefa út kort yfir útbreiðslu nokkurra
norskra plantna. Hann ætlaði sér að halda þessari útgáfu áfram, en af jiví
varð ekki. Upp úr 1930 hófst allnáið samstarf milli grasasafnanna í Osló og
Bergen um gerð slíkra korta og nokkur jreirra voru gefin út. Það var samt ekki
fyrr en á árunum 1949—50, að verulegur skriður komst á málið og nægilegt
fjármagn fékkst til að greiða fyrir vinnu og standa straum af öðrum nauð-
synlegum útgjöldum við verkið. Allt verkið var jrá endurskipulagt og grasa-
söfnin í Þrándheimi og l’romsii bættust í hóp þeirra stofnana, sem að því
standa. Á síðastliðnu ári kom svo fyrsta bindi jtessa mikla verks út, nefnist
það Strandplöntur og er dr. Knut Fægri, prófessor í grasafræði við háskólann
í Bergen, ritstjóri jress.
Það er skemmtileg tilviljun, ef Jtað er jrá tilviljun, að Háskólaforlagið
í Osló skuli hefja útgáfu slíks verks, sem jrrjár kynslóðir vísindamanna hafa
unnið að, á sama ári og 200 ár eru liðin frá stofnun Hins konunglega norska
vísindafélags.
Eins og áður er sagt, fjallar jretta fyrsta bindi urn strandplöntur, Jr. e. a. s.
jrær plöntutegundir, sem í Noregi eru bundar við strandsvæði landsins, án
jress j)ó að vaxa í íjörunni, þar sem jarðvegur er saltur, sem sagt strandplöntur
en ekki fjöruplöntur. Sumar Jreirra vaxa aðeins á örfáum stöðum á yztu eyj-
um og nesjum, eins og Saxifraga liypnoides (mosasteinbrjótur); aðrar fylgja
ströndinni á stóru svæði, vaxa jiar við fjarðarkjaftana og á eyjunum fyrir
utan, en litið sem ekkert inni í sjálfum fjörðunum, eins og Sagina subulaia
(broddkrækill); enn aðrar, eins og Succisa pratensis (stúfa), vaxa með strand-
lengjunni inn í alla fjarðarbotna og jafnvel upp í dali inn af fjörðum. Þessar
156 tegundir strandplantna eru sem sagt ekki allar jafn nátengdar ströndinni
og sumar jafnvel á mörkum Jress að geta talizt strandplöntur. Flestar þeirra
eru heldur suðlægar og meiri hluti Jreirra vex ekki norður fyrir 65° n. br. í
Noregi. Hér á landi vaxa aðeins 24 jtessara 156 tegunda og sumar þeirra liafa
án efa flutzt hingað með mönnum á seinni árum og vafasamt að telja jrær ís-
lenzkar tegundir, t. d. Bellis perennis (fagurfífill), Digitalis purpuraea (fingur-