Náttúrufræðingurinn - 1961, Side 25

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
69
holum, sem fyrir hendi eru í jarðveginum og oft eru gerð af stærri
jarðvegsdýrum eða verða milli korna. Vegna snræðar sinnar geta
Jrau ekki grafið sjálf. Minni jarðvegsdýrunum má aftur skipta í
tvo flokka eftir lifnaðarháttum: Annarsvegar eru þau dýr, sem lifa
og hrærast í hinu loftfyllta rúmi milli jarðvegskornanna (til dæmis
maurar og stökkskottur), en hinsvegar þau dýr, sem lifa í vatnsfylltu
rúmi milli korna eða í vatnshúð þeirri, sem oft umlykur jarðvegs-
kornin (til dæmis einfrumungar, hjóldýr, þráðormar).
Það er augljóst, að minni jarðvegsdýrin geta ekki stuðlað að því að
losa urn jarðveginn og blanda saman steinefnum og lífrænum efn-
um. Þetta geta aðeins stærri jarðvegsdýrin gert, og var áhrifum
þessarar starfsemi og þýðingu nokkuð lýst, er talað var um ána-
maðkana. A hinn bóginn er mergð minni jarðvegsdýranna mikil, og
eins og kunnugt er „gerir margt smátt eitt stórt.“ Mikill hluti jurta-
leifa þeirra, sem á hverju hausti falla til jarðar, er étinn og gengur
gegnum meltingarfæri þessara dýra. Eins og stuttlega hefur verið
vikið að í sambandi við ánamaðkana og maurana, verða ýmsar þær
efnabreytingar á jurtaleifunum í meltingarfærum dýranna, sem
eru mikilvægar fyrir næringarupptöku lifandi jurta. Mikill hluti
hinna verðmætustu efna gróðurmoldarinnar (humus) samanstend-
ur einmitt af saur þessara jarðvegsdýra. Þetta liafa menn getað séð
með því að gera þunnar flögur af gróðurmoldinni og rannsaka þær
í smásjá. Ef jarðvegsdýrin væru ekki fyrir hendi, mundi engin not-
hæf gróðurmold myndast!
Lesendunum mun smátt og smátt liafa orðið ljóst hin mikla þýð-
ing jarðvegsdýranna fyrir jarðveginn. Ég vil að lokurn vitna í um-
mæli Herbert Franz, prófessors, sem er einn af þekktari núlifandi
jarðvegsdýrafræðingum, um þýðingu jarðvegsdýranna: „Það er nú
orðið ljóst, að jarðvegsdýrin hafa geysimikla þýðingu bæði fyrir
blöndun og loftræstingu jarðvegsins og fyrir upplausn lífrænna úr-
gangsefna og myndun moldarefna (humus). Á þennan hátt hafa
þau áhrif á frjósemi jarðvegsins og liafa því hagræna þýðingu, sem
mönnum liefur þó ekki verið fyllilega Ijós fyrr en á síðari árum.
Til þess að viðhalda frjósemi jarðvegsins, er því nauðsynlegt að
hlúa að dýralífi hans, en til þess að geta það, verða menn að þekkja
jarðvegsdýrin og lífsþarfir þeirra. Umfangsmiklar rannsóknir á
dýralífi jarðvegsins eru því mjög æskilegar.“
(Myndirnar eru gerðar af höfundi eftir ýmsum heimildum).